نگاهی به روش‌های مونتاژی تئاتر امروز ایران با سرمایه‌داری بی‌پشتوانه

پایگاه خبری تئاتر: جالب است که تاتر تجربی شبه روشنفکری امروز ایران در تالارهای بزرگ و اصلی کشور اجرا می شود و همزمان با ژست روشنفکرانه ی اپوزیسیون وار، هم این و هم آن، نقش کاسبکارانه ایفا می کند! در کمتر زمانی از تاریخ تاتر این کشور ، جریان تاترتجربی/ انتقادی ، چنین همسو با جریان رسمی ، جریان غالب بوده تا از آن کیسه ای برای پُرکردن جیب خود بدوزد و تاتر وهنرمندان قلابی فراهم آورد. تالارهای و مسئولان دولتی زود فهمیدند برای کشاندن مردم به تالار ها باید با خواسته های به روز آنها کنار آمد و دیگر نمی توان با اجرای تاتر های سفارشی / ارزشی و بلیط رایگان آنها به دیدن تاتر ترغیب کرد. از سویی با روند تند انتقادی و چند صدایی دموکراتیک نهفته در تاترهم نمی شد کنار آمد . مدیران جدید راه و روش را نه در حذف و محدود کردن ، ( چنان که سال ها این روند در جریان بود) که در بازخوانی و چرخاندن نگاه نمایشنامه ها اما تهی شده از حرف اصلی خود می دیدند که سایه ای ناپیدا و بدون رد گیری از حرف هنرمند خودی را هم در خود داشته باشد. این چنین در سال های اخیر با گرته برداری دست چندم از صحنه ها و ایده های آن طرفی ها ، صنعت «مونتاژ تاتری ایرانی» رونق گرفته است و هنرمندان پوشالی متوّهم ،خود را تولید کننده ی اصلی تاترمدرن ایران قلمداد کرده اند.بارها بر این شیوه ها خُرده گرفته ایم و این روش را تقلبی به شمار آورده ایم. هر چند در برخی از اجراها چند تابلوی چشم نواز هم به وجود آمده باشد. از سویی با گردش سالیانه به سوی سرمایه داری لجام گسیخته و بی پشتوانه در ایران ، شاهد اجراهایی سودا گرانه و صرفا فایده گرا هستیم که می توان بر آن عنوان «مونتاژ سرمایه داری بدون پشتوانه » نهاد که چاره ای جز پولشویی و سرهم بندی کردن روش های صرفا سودمحورانه و سطحی / تجاری ندارد. روشی که اغلب با غلبه بر کمبود های تماشاگر ایرانی این سال ها رونق گرفته است. روشی که از ترکیب موسیقی شاد ایرانی یا خارجی ، حرکات موزون ، ترانه سرایی های آبکی با ریتم های مد روز ،چند تکه پرانی و استفاده از بازیگرها و ستاره های سینمایی و لباس و دکور بزرگ و... فریب خود را پنهان کرده است. این روش به کالایی شدن هر چه بیشتر تاتر و هنر به طور کلی می انجامد و روشی مونتاژی و غیر مولد است و از سوی کسانی که به رانت های گوناگون دسترسی دارند و می توانند پول های کلان را که اغلب از سهم و جیب مردم برداشته می شود به شکل شوهایی پرزرق و برق و برای تماشاگرانی خاص با قیمت ها ی سربه فلک کشیده به اجرا درآورند. روشی که از در نهان می خواهد در برابر روش دولتی سازی شبه کمونیستی قرار بگیرد و اجراها را به سوی تاتر بورژوازی شبه خصوصی سازی شده سوق بدهد هر چند در پوشش آثاری از نویسندگان بزرگ جهان! هر دو روش مونتاژی در این سال ها ، سقوط از چاله به چاه است. عبور از روش های مونتاژی فکری یا سرمایه ای ، به تولید واقعی و گسترش زیر ساخت های فکری و تولیدی نیاز دارد . در همین سال ها اما کمتر کسی وقتی دکتر علی رفیعی در همین تالار ها تاتر واقعی با صحنه هایی زیباشناسانه ی چشم گیر که از اتفاق به گردش مناسب مالی هم دست می یابند اجرا می کند دست به اعتراض بر می گشاید. می توان خود را از دو گانه از مضرات سرمایه داری / کمونیستی بر کشید و به ترکیب واقعی تولید و اجرا وسود دست یافت. روشی که با احترام به تماشاگر واقعی و تکیه بر فرهنگ او رشد می گیرد نه با سواستفاده و دست گذاشتن بر کمبودهای آنی و تاریخی او. تاتر نوین ایران از دل شناخت فرهنگ و بحران های خودی وامروزی و ترکیب درونی با شیوه های اجرایی نوین سر بر می آورد ونه از دل شوهایی پرزرق و برق سرمایه سالارانه که هدفش خالی کردن جیب مخاطب است. آنهم با گران کردن روز به روز صعودی قیمت بلیط ها که طبقه خاصی از تماشاگران را هدف قرار داده است.