حمیدرضا شعیری، استاد معناشناسی دانشگاه تربیت‌مدرس طی یادداشتی به نمایش «آمادئوس» پرداخت

 

پایگاه خبری تئاتر- شرق: جواد مولانیا در نمایش «آمادئوس» ما را با روایتی مواجه می‌کند که در آن یک‌بار دیگر ما با حقیقتی از تاریخ بشر؛ یعنی رابطه بین قدرت، فریب‌کاری و سرکوب حقیقت مواجه می‌شویم، اما هوشمندی‌ای را که مولانیا در به‌تصویرکشیدن این روایت به کار برده است باید در فضاسازی و نحوه تعامل گفتمان‌ها با یکدیگر جست. درواقع، در این نمایش با فضایی بسیار منعطف، سیال و روان مواجه هستیم که علت آن را باید در نوع جابه‌جایی‌ها و تنظیم حرکات بازیگران در فضای صحنه نمایش بیابیم. حرکات فردی و گروهی و ارتباط فضاهای پیرامونی (مانند فضاهای تولید موسیقی) با فضای اصلی سبب می‌شود تا روایت همواره در صحنه نشر بیابد و پیوسته در همه ابعاد خود باز شود و همه فضای موجود را پر کند. به همین دلیل هیچ فضای خالی‌ای باقی نمی‌ماند که مولانیا استفاده نکرده باشد.

آمادئوس، هم برای لحظاتی ما را با گشایش و بسط مکانی مواجه و هم تحت شرایطی یک فضای مرکزی و منقبض تولید می‌کند. تعامل بین این قبض و بسط سبب تولید هیجان بالا در مخاطب می‌شود.

یکی دیگر از دلایل انعطاف فضا و صمیمیت آن را باید در استفاده از خط و حرکت در صحنه و تغییرات آن جست. در چنین فضایی حرکت از خط راست به خط کج، سپس خط عمودی به خط افقی و از خط افقی به خط منحنی تغییر می‌یابد. این تغییر خط در ارتباط با پیچ‌وخم مفهومی و فرازونشیب‌های زندگی موتسارت تنظیم شده است. این فضاسازی خود با پیچ‌وخم زبانی نیز همراه است. به همان میزان که خط و فضاسازی دارای انعطاف است، زبان نیز در شرایط مختلفی تغییرات فرمی و شکلی یافته و از زبان فارسی که زبان اصلی نمایش است به زبان فرانسه، ایتالیایی، آلمانی و لاتین تغییراتی دارد.

تقدس با زبان لاتین، تخصص حرفه‌ای موسیقی با زبان ایتالیایی و آلمانی و بالاخره شاعرانگی و استعاره‌سازی با زبان فرانسه نمود می‌یابند. این تغییرات و جابه‌جایی‌های فرمی در فضا به‌همراه تغییرات زبانی در هنگام بیان سبب شده تا درمجموع فضای نمایش بسیار مذاکره‌ای باشد. گویا که خط، فضا و زبان در نظامی هماهنگ وارد گفت‌وگو با یکدیگر می‌شوند تا به‌این‌ترتیب ما با نمایشی مواجه باشیم که در درون خود نه‌تنها صداهای متعدد و متکثری را ایجاد می‌کند، بلکه با تغییر کارکردهای گفتمانی ما را از واقعیت تا تخیل و از تخیل تا طنز و از طنز تا مرثیه‌سرایی سوق می‌دهد.

به همین دلیل این نمایش ویژگی نشر و تکثیر گفتمانی دارد. علاوه‌بر همه اینها، فضای گفتمانی اپرایی را هم باید در نظر گرفت که همانند یک فضای خلسه‌ای عمل کرده و سبب رهایی از سنگینی و فضای زمینی می‌شود. به همه این موارد باید نوع بازی مجید نوروزی را اضافه کرد که هم از نظر ریتم و ضرباهنگ حرکت و هم از نظر سبک بیان بسیار متنوع و ظریف اجرا می‌شود. در بازی نقش موتسارت، مجید نوروزی با حرکاتی شبیه به حرکات آکروباتیک سبب می‌شود تا حرکت روی صحنه همانند موسیقی اجرا شود؛ یعنی نوروزی، هم روی زمین و هم بین زمین و آسمان در حرکت است. و این امر نرمی فضا و نمایش را افزایش می‌دهد.


ابژه اصلی صحنه یک میز پیانو است که در موقعیت‌های مختلف به میز کار، میز امپراتوری، میز خطابه، میز نگارش، تختخواب، میز فکر، میز عبادت و ... تغییر می‌یابد. کثرت گفتمانی و کثرت فضاسازی از طریق تغییرات خطی سبب می‌شود تا بیننده با نمایشی چندوجهی مواجه شود که در آن تقابل قدرت و ضعف، عشق و نفرت، کذب و صدق و صداقت و فریب، بیننده را با حقیقتی تاریخی مواجه کند که در آن انسان همواره قربانی تبانی لایه‌های قدرت است.



 

چه نمایش هایی در تهران روی صحنه است؟

غیرمستقیم از ۱۱ سپتامبر در «تابوت عهد»

اجرای نمایش «زیر صفر» در تماشاخانه دیوار چهارم

«سانتی متر» از مشکل مسکن می‌گوید

مناسب نبودن سالن های تئاتر برای معلولان در برنامه «شهری برای همه»

اعلام مقالات شرکت‌کننده در هفته پژوهش جشنواره تئاتر دانشگاهی

«تله موش» به تماشاخانه شهرزاد می‌آید

آقاخانی، اقتباسی از «گربه روی شیروانی داغ» را به صحنه می برد

بدقولی دانشگاه‌های آزاد، علمی‌کاربردی و پیام‌نور در همکاری با جشنواره

فراخوان بیست و دومین جشنواره تئاتر استان تهران منتشر شد

فراخوان سیزدهمین جشنواره بین المللی تئاتر خیابانی مریوان منتشر شد

ولفگانگ آمادئوس کانورس

کدام حذفیات؟

یادداشت بهزاد صدیقی برای نمایش «جعفر خان از فرنگ برگشته»

مرگ خفته با شوراهاي خاموش

سایه ترس باید از روی تئاتر برداشته شود/کارنامه سانسور در ایران فاجعه است

باپیری: خانه تئاتر علاقه‌ای ندارد نسل‌های جوان‌تر اضافه شوند

تئاتر، گروگان توليد «فست فودي»

«اتاق شيشه‌اي» را مه گرفته است

کتاب «دورنمات، سمندریان» منتشر شد

«تئاتر فرانسه در قرن بیستم» منتشر شد

دلخواه «شاه لیر» را مدرن اجرا می‌کند

پرویز ممنون کارگاه هنر روایتگری برگزار می‌کند

آثار راه یافته به بخش مناطق جشنواره تئاتر دانشگاهی مشخص شدند

طرح های برگزیده « بخش فضای باز » جشنواره تئاتر عروسکی معرفی شدند

ایرج راد: خانه تئاتر مال من نیست

نمایشنامه «خروس می خواند» وارد بازار کتاب شد