چارسو پرس: این روزها با دیدن فهرست تئاترهای روی صحنه در رسانه‌ها چنین به‌نظر می‌آید که اوضاع تئاتر به حال عادی بازگشته و همه‌چیز طبق روال همیشه در این وادی ادامه دارد. درواقع از نظر رسانه‌ای اوضاع واقعا به این شکل هم هست. جشنواره‌های منطقه‌ای تئاتر یکی‌یکی پشت سر هم برگزار می‌شوند؛ جشنواره رادیوتئاتر یا نمایش‌های رادیویی- به بیانی دیگر- در حال برگزاری است و سالن‌های نمایش تهران هم همگی نمایشی در روی صحنه دارند: یکی «خانه برنارد آلبا»ی آرش امیری را در حال اجرا دارد و آن دیگری‌ها هم «بهرام به روایت هفت‌پیکر» به نویسندگی و کارگردانی حامد شیخی و «پرواز با بالهای سوخته» محمود ستوده را؛ یکی «پیرننا» به کارگردانی اکبر قهرمانی و آن دیگری هم «عقاب» ناصر آویژه را. بقیه سالن‌ها هم هر کدام نمایشی دارند؛ از «که؟» به کارگردانی بهمن علاقبندان تا «سرگذشت درگذشت یک چشم» مجید تیزرو، از «نماینده ملت» نادر نادرپور تا «شبی در طهران» شایان مستوفی، از «اهمیت ارنست بودن» مهسا چیذری تا «رستم و سهراب» رضا حسن‌خانی و البته «هتل ریتاج» به کارگردانی حمید حرا، «نذر عباس» به کارگردانی محمد یزدی، «رابینسون کروزوئه و جمعه» محسن علی‌نژاد و «پنچری» احسان ناجی که در کنار چندین و چند نمایش دیگر از قبیل «دو دوز سایتوتک» میثم شمسیان، «توریست» ابوالفضل کریم‌زاده و… در سالن‌های پرشمار پایتخت تصویری از یک تئاتر پررونق ترسیم می‌کنند.
تحریم تئاتر؛ تحریم زندگی هنرمند
واقعیت اما چیز دیگری است یا حداقل اینکه جنبه‌های دیگری هم دارد. ازجمله اینکه- به گزارش ایسنا- تحریم تئاتر و اجرا نکردن آثار جدید یکی از کلیدواژه‌های عرصه تئاتر در ماه‌های اخیر بوده و این امر حیات کار هنری و فعالیت حرفه‌ای را با چالش مواجه کرده است، اما آیا چنین تصمیمی درست است و می‌تواند به‌عنوان گزینه‌ای هنرمندانه در راستای اعتراض یا انتقاد مدنی به‌کار رود؟ و البته اینکه آیا چنین تصمیمی می‌تواند کارآمد باشد؛ یااینکه همانطور که کورش زارعی، دبیر جشنواره تئاتر فجر گفته «تحریم‌کنندگان تئاتر و جشنواره باید بدانند که نباید مردم را از تئاتر محروم کرد و تئاتر با تحریم متوقف نمی‌شود؟!»
در این زمینه؛ کورش زارعی بعد از تشکر از «هنرمندانی که در جشنواره‌های استانی، منطقه‌ای و دیگر رویدادهای نمایشی حضور پیدا کردند» می‌گوید: «خوشحالم هنوز قلب عاشقان واقعی تئاتر برای روشن نگه‌داشتن چراغ این هنر به‌گرمی می‌تپد، اما به هنرمندانی که تلاش کرده‌اند تا به‌نظر و زعم خودشان جشنواره تئاتر فجر را تحریم کنند، باید بگویم که تحریم و ظلم آنها به تئاتر، ظلم به تئاتر، ظلم به مردم و از همه مهم‌تر ظلم به‌خودشان است. این را جشنواره‌های تئاتر استانی و مناطق نشان داده‌اند که مردم همواره عاشقانه آثار تئاتری را پیگیری می‌کنند و شاهد این مدعا هم سالن‌های پُر و مخاطبانی است که پشت در سالن‌ها در جشنواره‌های استانی و مناطق می‌مانند. به آنها می‌گویم که هر چه تئاتر را تحریم کنید تئاتر به راه خود ادامه می‌دهد. تئاتر، هنری نیست که هیچ‌وقت و هیچ‌زمانی متوقف شود. با این کار تنها خودتان و مخاطبان‌تان را محروم می‌کنید.»
محمد یزدی، کارگردان نمایش «نذر عباس»- که در هفته‌های اخیر روی صحنه بوده- تحریم تئاتر و کناره‌گیری از اجرا را کاری می‌نامد که آسیب اصلی آن بیش‌وپیش از همه به‌خود هنرمند می‌رسد و به‌خصوص از نظر اقتصادی او را با فشارهای زیادی مواجه می‌کند. این هنرمند می‌گوید که «هیچ‌یک از مشاغل در این روزها کار خود را تعطیل نکرده‌اند. پس فعالان تئاتر هم باید بتوانند کار کنند. آنها که نمی‌توانند با دزدی یا پاک کردن شیشه ماشین، زندگی خود را تامین کنند. حالا اگر در این میان اعتراضی هم دارند، می‌توانند از فرصتی که تئاتر در اختیارشان می‌گذارد بهره‌برده و آن را به زبان هنر مطرح کنند.»
یزدی که نمایشش روایتگر بخشی از زندگی شهید قاسم سلیمانی است؛ می‌گوید که «هنرمندان و فعالان تئاتر با کناره‌گیری از صحنه در واقع فرصت را به کسانی می‌دهند که جایگاه درستی ندارند و شایسته فعالیت در تئاتر نیستند.»
تئاتر شغل ماست
رامین پرچمی، به‌عنوان هنرمندی که به جرأت می‌توان گفت هیچ‌گاه در مقابل رویدادهای اجتماعی ساکت و خنثی نبوده؛ می‌گوید که با تعطیلی تئاتر به‌شدت مخالف است. «به‌خصوص تئاترهای جدی و تفکربرانگیز که با هر منطقی باید به آن پروبال داد و تعطیلی آن به نفع هیچ‌کس نمی‌تواند باشد!»
پرچمی که در روزهای اخیر نمایش «پنچری» را روی صحنه داشته؛ با اشاره به اینکه «دیگر در تلویزیون فعالیتی ندارم و تئاتر، تنها فضایی است که می‌توانم کار کنم» می‌گوید: «بارها گفته‌ام که تعطیلی تئاتر در شرایط اجتماعی فعلی تصمیم منطقی و عاقلانه‌ای نیست. درواقع با تعطیلی تئاتر به‌شدت مخالفم و بارها به تاکید گفته‌ام که تئاتر حتما باید اجرا شود و این امر با هر دیدگاهی درست است. حتی اگر بنا بر اعتراض هم باشد، باز هم می‌توان گفت که سالن تئاتر بهترین امکان را برای طرح اعتراض و انتقادهای اجتماعی فراهم می‌کند.»
رامین پرچمی، جریان‌ها و افرادی را که خواهان تحریم تئاتر هستند به ضدیت با تئاتر، هنر و تجمعات فرهنگی متهم کرده و می‌گوید که از منظری دیگر نیز مخالف تعطیلی تئاتر است: «تئاتر شغل ماست، اما حتی اگر این را هم کنار بگذاریم، باز اصرار دارم که تئاتر به‌عنوان محل اجتماع مردم نباید تعطیل شود.»
احسان ناجی، کارگردان نمایش «پنچری» نیز با رامین پرچمی و شماری دیگر از تئاتری‌هایی که خواهان ادامه اجراهای تئاتر هستند، هم‌عقیده است و می‌گوید که با موضع‌گیری‌هایی که نسبت به تئاتر وجود دارد، مخالف است: «نمی‌دانم این روزها چه اتفاقی افتاده که می‌خواهند تئاتر تعطیل شود. این در حالی است که تئاتر می‌تواند حرف جامعه را بزند و تاثیرگذار باشد. همیشه بچه‌های تئاتر به این معترض بودند که چرا نگاه جامعه و مسئولان به تئاتر، حرفه‌ای نیست و تنها به‌عنوان یک سرگرمی به آن نگاه می‌کنند. درحالی‌که مسبب چنین نگاهی بیشتر از همه خود ما هستیم. چون وقتی می‌گوییم تئاتر باید تعطیل شود به این معنی است که ما صنف نیستیم و به‌راحتی می‌توان تئاتر را تعطیل و تنها در حد یک جُنگ به آن نگاه کرد.»
تحریم شغل
علی شمس، کارگردان تئاتر در این زمینه به ایسنا می‌گوید که «در تمام این سال‌ها هیچ‌گاه این سؤال به این شکل مطرح نشده بود که من به‌عنوان یک هنرمند تئاتر آیا باید تئاتر اجرا کنم یا نکنم؟ آیا فعالیت هنری من، ضرورتی دارد یا ندارد؟ این یک بحران مهم است که ما برای اولین‌بار داریم تجربه می‌کنیم. جالب اینکه حتی در مقطع انقلاب هم هنرمندان معترضی همچنان می‌خواستند به اجرای خود در صحنه ادامه دهند. درواقع حتی در آن مقطع که چالش‌های ایدئولوژیک با حاکمیت وقت خیلی جدی بوده، بازهم شاهد فعالیت هنرمندان بودیم. درواقع هیچ‌گاه شاهد این نبودیم که هنرمندان شغل خود را تحریم کنند.»
پریسا محمدی، کارگردان تئاتر هم اجرا نکردن تئاتری‌ها را خودزنی می‌داند و می‌گوید که «درک نمی‌کنم چرا بعضی از تئاتری‌ها با اجرای تئاتر موافق نیستند. این در حالی است که متاسفانه این نوع نسخه‌پیچی‌ها به نوعی خودزنی است. ما در فضای مجازی برای یکدیگر نسخه می‌پیچیم و تعیین‌تکلیف می‌کنیم و برای همین هم هست که این روزها ترجیح می‌دهم از فضای مجازی دور شوم و کاری عملی و واقعی روی صحنه انجام دهم.»
اقتصاد رو به نابودی تئاتر
ابوالفضل کریم‌زاده نائینی، کارگردان نمایش «توریست» از زاویه‌ای دیگر به ماجرا نگاه می‌کند و ضمن اشاره به اقتصاد حال حاضر تئاتر- که رو به نابودی است- می‌گوید که در هیچ شرایطی تئاتر نباید تعطیل شود: «عقیده شخصی من این است که تئاتر ضرورت جامعه است و تحت‌هیچ‌شرایطی نباید تئاتر را تعطیل کرد. به‌خصوص در شرایط فعلی که اقتصاد تئاتر رو به نابودی است و نابودی آن به‌معنای آسیب دیدن فرهنگ، تمدن، اقتصاد و سایر بخش‌ها خواهد بود.»
این دیدگاهی است که رضا فیاضی، بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر نیز در روزهای اخیر رسانه‌ای کرده- و با اشاره به اینکه «تئاتر و البته سینما و تلویزیون شغل اول و تنها شغل بسیاری از هنرمندان است و بنابراین تعطیلی تئاتر در اقتصاد و معیشت هنرمندان تاثیر خواهد گذاشت» گفته: «مگر یک هنرمند تا چه زمانی می‌تواند بیکار و خانه‌نشین شود؟ اما بدتر از آن اینکه در این شرایط کار کردن هم سخت شده است. به‌خصوص که هنرمندان زیر ذره‌بین هستند و کوچک‌ترین حرکت آنها در بسیاری موارد باعث برخوردها و انتقادهای تند جامعه خواهد شد. این در حالی است که به جز هنرمندان تئاتر و سینما، مشاغل دیگر همچنان به فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی مشغولند و کسی هم کاری به کارشان ندارد.»
///.
منبع: روزنامه شهروند
