تئاتر خصوصی و این روزها حتی تئاتر دولتی، برای روی صحنه رفتن از حضور تهیه‌کنندگانی بهره می‌برند که گهگاه نام و آوازه‌شان چنان بلند است که نه‌تنها می‌تواند گمنامی گروه‌های تئاتری را جبران کند که تماشاگر عام را هم به سالن‌های تئاتر می‌کشاند. تهیه‌کنندگانی از حوزه سینما که فراموش نکرده‌اند تئاتر ایران برای ادامه حیات نیازمند حمایت است؛ حمایتی که بیش‌ازآن‌که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت هنری و اداره‌کل هنرهای نمایشی صورت بگیرد، در قاموس‌شان تبدیل به نظارت و ممیزی شده و اهالی تئاتر را بر آن داشته است که حتی برای اجرا در سالن‌های دولتی، دل به حضور تهیه‌کنندگانی خوش دارند که در عرصه سینما خوش‌نام و پرآوازه‌اند.
حال مسأله این است که مصوبه دولت سیزدهم مبنی بر کاهش تصدی‌گری دولت در بخش فرهنگی آیا با وضعیت کنونی هم‌خوانی دارد؟ آیا نظام سفت و سخت سانسور کنونی در تضاد با اصل44 نیست؟ آیا رویه دولت همچون یک‌دست‌سازی خویش، قرار است در تئاتر هم رقم بخورد؟
مالک پردیس تئاتر خصوصی شهرزاد در نامه‌ای خطاب به وزیر ارشاد نوشت: «به سبب بی‌کفایتی مسئولان امر در مرکز هنرهای نمایشی و بازی‌های روانی و رفتارهای سلیقه‌ای این نهادِ زیر دستِ شما (مشخصا شورای نظارت و ارزشیابی) و نیز دروغ‌های مکرر، پردیس تئاتر شهرزاد همانند دیگر مجموعه‌های خصوصی فرهنگی در شُرف تعطیلی و اضمحلال قرار گرفته است.»
مدیران سالن‌های خصوصی و دولتی امروز توانایی برقراری ارتباط موثر با هنرمندان با استعداد و موثر، ایجاد امکانات مورد نیازِ آنها برای اجرا، برنامه‌ریزی مناسب با هدف درآمدزایی و البته دریافت حق اساسی خود از محل بودجه عمومی کشور را ندارند. با وجود فشار رو به فزونی انواع شوراهای نظارت که به چشم‌پوشی و انصراف هنرمندان جریان‌ساز (نمایشنامه‌نویس، کارگردان، بازیگر، برنامه‌ریز، طراح صحنه و ...) منجر شده، نمی‌توان کاستی‌های مدیریتی مجموعه‌های خصوصی و دولتی را در به وجود آمدن این غیاب و کناره‌گیری بی‌تاثیر دانست
گروه‌های تئاتری بدون حمایت دولت نمی‌توانند سرپا بایستند ولی الان به نظر می‌رسد هم گروه‌های تئاتری و هم سالن‌ها به حال خود رها شده‌اند. بعضی سالن‌ها که در دوران کرونا ورشکست و تعطیل شدند. دولت نباید اجازه دهد اینها ورشکست شوند، به این ترتیب می‌تواند قوانین نظارتی هم وضع کند و اجازه ندهد سالن‌داران هر قیمتی دل‌شان خواست روی بلیت نمایش‌ها بگذارند. مگر در سینما روی قیمت بلیت نظارت نیست؟ یا موزه‌ها و غیره.
روند «تئاتر خصوصی» در اکثر اوقات دستاورد ویژه‌ای برای تئاتر ایران به همراه نداشته غیر از بالا رفتن بهای بلیت تئاتر و پایین آمدن سطح کیفی آثار؛ روندی که همچنان ادامه دارد.
نشست نقد و بررسی تئاتر خصوصی در ایران به صورت مجازی در هفته پایانی شهریور ماه برگزار شد که در آن فعالیت تماشاخانه‌های خصوصی از سال ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۰ بررسی شد.
شاهین چگینی درباره وضعیت تماشاخانه‌های خصوصی و انحراف این سالن‌ها از هدف‌های اولیه‌ای که داشتند، گلایه کرد و همچنین برای بازگرداندن تماشاگران به سالن‌ها ۲ راه پیشنهاد کرد.
تئاتری که ماهیت اقتصادی خود را در بی‌نیازی از حمایت ارگان‌های دولتی و حکومتی تعریف می‌کرد. مدت ها بود که دست یاریگر دولت بنابر ضرورت و مبتنی بر اصل 44 قانون اساسی پس کشیده شده بود. حتی گشایش‌هایی در رابطه با امر نظارت پدید آمد و طیف کثیری از فرم‌های تجربه‌نشده اجرایی به مخاطبان عرضه شد.
تئاتر خصوصی باید بداند کمدی فی‌نفسه بد نیست، کمدی می‌تواند مقوم جامعه خودش باشد. تئاتر خصوصی مشکلش در نداشتن ذائقه‌سنجی است. نمی‌داند باید به کدامین سو برود. برای همین است نمایش «صدای آهسته برف» جابر رمضانی در ایرانشهر غریبانه اجرا می‌رود؛ اما در مستقل تهران می‌ترکد؛ چون ذائقه‌ای در سالن حاکم است که رگ‌خواب مخاطب را فهمیده است. بماند که در مستقل هم ترکیب اجراها حاکم است. آنجا محل آزمون و خطا هم بوده است.
پس از یک دهه از گذشت فعالیت سالن‌های خصوصی شاهد این هستیم که بدون بسترسازی لازم خیلی از سالن‌ها مجوز گرفتند و دوران گذاری در تئاتر ایران رخ نمود و تئاتر با از دست دادن ویژگی‌های اصلی خود تبدیل به یک تفریح لاکچری شد!
مصطفی کوشکی، مدیر تئاتر مستقل معتقد است: شورای ارزشیابی و نظارت اداره‌کل هنرهای نمایشی تنها به یک شورای نظارتی تبدیل شده و کارکرد ارزشیابی آن از بین رفته؛ و همین معضلاتی را در تولیدات کیفی تئاتر به وجود آورده است.
رضا بهرامی با انتقاد از وضعیت کنونی خصوصی‌سازی در تئاتر می‌گوید: امروز تئاتر خصوصی دکانی است که دلال‌بازی‌های پشت صحنه تئاتر در آنجا اتفاق می‌افتد. با آوردن چهره‌های سینمایی مردم را فریب داده به تئاتر می‌کشانند و در نتیجه فکر کردن به نمایش اولویت آخر گروه‌های نمایشی شده است.
یک کارگردان و بازیگر تئاتری درباره ارزیابی‌اش از شرایط کنونی تئاتر کشور گفت: نه ساختمان و نه آمد و شد یکی پس از دیگری مدیران نمی‌تواند راهگشا باشد. زیاده‌روی، رانت خواری، ایجاد گَنگ‌هایی که تمامی سالن‌ها را به اشغال خود درآورده‌اند و راه تئاتر به «اصطلاح خصوصی» را هموار کرده‌اند، تئاتر «جریان‌ساز» را تحت تأثیر قرار داده و جای تئاتر واقعی را دیر یا زود خواهد گرفت.
خصوصی‌سازی تئاتر یکی از چالش‌برانگیزترین سیاست‌های فرهنگی یک دهه اخیر در کشور تلقی می‌شود. به نظر می‌رسد در طی این سال‌ها دولت به طور سیستماتیک به نام «خوداتکایی تئاتر»، از وظایف ذاتی حمایتی-مالی‌اش در قبال تئاتر کاسته است بی‌آنکه از نظارت و ارزشیابی محتوی و شکل اجراها کوتاهی داشته باشد. بخش قابل توجهی از سهم تحقق‌یافته بودجه اندک تخصیصی تئاتر هم به دلیل رشد کمی تئاترها عموما مصروف کنترل و ارزیابی نمایش‌ها می‌شود. «۱»
حسام الدین مقامی کیا در برنامه "پرده آخر" شبکه رادیویی گفت و گو اظهار داشت: تعاریف فرهنگی و ممیزی ها در قالب های مختلف هنری متفاوت و مختلف هستند، برای مثال جمله ای که در یک کتاب مشمول ممیزی نیست، ممکن است با روی صحنه رفتن دچار سانسور شود.
رها شدن از دانستگي‌هاي قبلي، كليشه‌ها و الگوهاي تكراري. اصلي‌ترين چيزي كه در تئاتر تجربي مرا وابسته خودش كرده و هنوز دوستش دارم، اين است كه براي هر كار جديدي، با دنياي جديدي آشنا مي‌شوم. تمام فرمول‌هايي كه بلدم و مشق كرده‌ام كنار مي‌گذارم و همه‌چيز را از نو مي‌سازم.
حسین کیانی نویسنده و کارگردان تئاتر و رئیس کانون کارگردانان خانه تئاتر نسبت به تقلیل جایگاه تئاتر از هنری دراماتیک و اثربخش به هنری صرفا سرگرم‌ساز و درآمدزا در کشور هشدار داد.
تابستان امسال برای سالن‌های تئاتر در تهران به واسطه همزمان شدن اجرای چند نمایش با کارگردانی هنرمندان مطرح تئاتر کشور و حضور بیش از 35 بازیگر مطرح و شناخته شده در این نمایش‌ها، به تابستانی پر رونق تبدیل شده است.
آرش عباسی نویسنده و کارگردان تئاتر با اشاره به تفاوتهای روی صحنه بردن یک اثر نمایشی در ایران و کشورهای غربی و نوع حمایتهایی که دولت در این کشورها از آثار نمایشی می کند، از اینکه تئاتر در ایران آرزوها را می کشد و اینکه عنوانهای جعلی در این هنر رشد کرده است، ابراز نگرانی کرد.
یکی از ویژگی‌هایی که تئاتر را از سایر هنرها مثل سینما، موسیقی و یا نقاشی متمایز می‌کند، عدم ماندگاری و موقتی بودن آن است. به این معنا که یک تئاتر هر چقدر هم جذاب و تماشاگرپسند باشد تنها در یک دوره زمانی مشخص می‌تواند به صحنه برود،خصوصا در ایران!
مدیرکل هنرهای نمایشی کشور گفت: هنر تئاتر باید وابستگی خود را از نفت جدا کرده و با بهره‌گیری از بخش خصوصی به فکر رونق‌بخشی باشد.
رئیس خانه هنرمندان گفت: اگر قرار باشد که تئاتر ما از این بنبست خارج شود باید اجازه دهیم که تئاتر از شکل دولتی آن خارج شود و خصوصی شود و این بندناف به دولت قطع شود.
کارگردان نمایش «دن کامیلو» که این روزها در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا می‌شود، وضعیت استعفا و جابجایی رئیس تئاتر شهر را به عنوان عاملی منفی و تأثیرگذار بر اجرای «دن کامیلو» دانست و تصریح کرد: تصمیمات دولتی به تئاتر آسیب زده است.
کوروش نریمانی که به‌تازگی نمایش «دن کامیلو» را به صحنه برده است با انتقاد از شرایط تئاتر خصوصی، گفت: تئاتر خصوصی ما یک شوخی تلخ و ناسزا است.
زنگ افتتاح اجرای عمومی نمایش ˝مرداب روی بام˝ به نویسندگی و کارگردانی رضا گوران ساعت 19:30 روز یکشنبه 17 فروردین با حضور ˝حسین پاکدل˝ در تماشاخانه ایرانشهر نواخته می‌شود.
داوران بخش نهایی جشنواره‌ی سراسری تئاتر امید برگزیدگان بخش‌های مختلف جشنواره را معرفی کردند.
رضا گوران با انتقاد از شرایط تئاتر خصوصی عنوان کرد: در شرایط فعلی ممکن است گروه‌هایی که نگاه کارگاهی دارند و تمرینات منظم و طولانی‌تری را دنبال می‌کنند از تئاتر کنار بکشند.
خصوصی سازی اگر حمایت شود می‌تواند روی پای خود بایستد در غیر این صورت پس از مدتی کار شکست می‌خورد. اما وقتی فضایی را مهیا می‌کنی که سود دهی ندارد فکر گسترش آن سخت است ولی ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که ساختمان را تبدیل به احسن کنیم.
نمایش «جمجمه‌ای در کاناراما» اثر «مارتین مک دونا» به کارگردانی علی پروشانی که با طنزی سیاه‌گونه سعی در تفسیر مفهوم عدالت دارد، این روزها در تماشاخانه‌ی «دیب» روی صحنه است.
به جرات می‌توانم بگویم که امید، اولین جشنواره خصوصی تئاتر است.
در نشست رسانه ای دو نمایش "سالگشتگی" و "هم طناب" مباحثی چون مشکلاتی که طرح اجرای تئاتر خصوصی در میان هنرمندان به وجود آورده است و لزوم شفاف سازی مدیران و اختصاص بودجه به هنرمندان و همچنین نگاه موجود به تئاتر مستند مطرح شد.
