یکی از ویژگی‌های مهم تئاتر مستند، تحلیل و تفسیر اتفاقات تاریخی است. توجه داشته باشید که تاریخ انتقادی همان تاریخ اکنون است. مولفان اگر به تاریخ اکنون و مناسبات اجتماعی روز توجه نکنند، کاری بیهوده و فرمالیستی اجرا خواهند کرد که هیچ تأثیری روی مخاطبان نخواهد گذاشت؛ حتی اگر گذشته به تصویر در می‌آید باید وابسته به زندگی روزمره امروز باشد.
لیلی عاج با بیان اینکه بسیاری از ما در تولید تئاتر مستندی که جذاب باشد، ناچاریم هر آن‌چیزی را که از تحقیقات و داکیومنت داریم، با یک نخ داستانی که زائیده تخیل نویسنده است بهم وصل کنیم، گفت: بنابراین نمی‌توانم بگویم آنچه در تئاتر اتفاق می‌افتد یک مستند صرف و محض است. اما می‌توانیم بگوییم بر اساس اتفاق‌های واقعی جمع‌آوری شده‌اند و برش‌هایی را از مستند دارند.
سال‌هاست که اصطلاح «تئاتر مستند» در ايران ديگر يک اصطلاح جديد نيست؛ اما شايد هنوز خيلي خوب نمي‌دانيم زيرشاخه‌هاي تئاتر مستند کدام‌اند و اساسا مقوله «سنديت» يا همان بنا‌شدن يک نمايش بر روي اتفاق‌هاي واقعي در چه تناسبي با آنچه «درام» مي‌خوانيم، قرار مي‌گيرد. اين سردرگمي بايسته، زماني مي‌تواند کمي عميق‌تر جلوه کند که مسئله «پرفورمنس» و نه‌فقط تئاتر پيش‌رو قرار مي‌گيرد.
تئاتر مستقل تهران میزبان جلسه نقد و بررسی نمایش مستند «به زبان خواب» به کارگردانی سما موسوی می‌شود.
نمایش «مانوس» به طراحی و کارگردانی نازنین سهامی زاده اسفند ماه امسال در استرالیا به صحنه می‌رود.
امین میری که نمایش «شلتر» را برای اجرا در جشنواره تئاتر فجر آماده دارد، از سختی‌های تئاتر مستند می‌گوید و اینکه برای گرفتن مجوز باید خیلی‌ها را مجاب کنی زیرا همه نسبت به سوژه‌های ملهتب اجتماعی گارد دارند و بدون حمایت هم نمی‌توان کاری کرد.
در ماه‌های بهمن، اسفند و فروردین، نمایش «شلتر» که بر صحنه تالار قشقایی تئاتر شهر آمد یک حادثه در عرصه «تئاتر مستند» بود. برخلاف نمونه‌های دیگری که در این سال‌ها با عنوان «تئاتر مستند» بر صحنه رفته و به تعبیری بیشتر بازآفرینی نمایش یک واقعه معروف و آشنای اجتماعی بوده، «شلتر» به سوی خلق حسی آشنا از زندگی واقعی عده‌ای از زنان کارتن‌خواب رفته است. گرچه در نوشتن متن و اجرایش بر صحنه هم از مواد و مصالح واقعی استفاده شده، اما آنچه نمایش را به یک تجربه حیرت‌انگیز از جاری‌بودن واقعیتی مستند از زندگی بر صحنه تبدیل کرده، دوری‌کردن از کلیشه‌های دنیای نمایش و یافتن قالب و استراتژی متفاوتی در اجراست که گاهی امکان تفکیک واقعیت و نمایش را دشوار می‌کند و گویی این زنان و دختران را از کف خیابان به تالار قشقایی آورده‌اند و با کار و تمرین زیاد موفق به بازآفرینی گوشه‌هایی از زندگی‌شان شده‌اند (که البته دو نفر از آنها واقعا هم تجربه‌های مشابه خودشان را بر صحنه آورده‌اند). نکته مهم دیگر این است که نویسنده و کارگردان نمایش اسیر کلیشه‌های رایج «تعهد اجتماعی» و مؤلفه‌های ملودرام که به حد اشباع در موضوع نمایش‌شان وجود دارد نشده‌اند و ترکیبی تأثیرگذار و پرحس‌وحال از «استناد» و «فاصله‌گذاری» در خلق حس زندگی بر صحنه به وجود آورده‌اند. این گفت‌وگویی است با ساناز بیان نویسنده متن، کارگردانش امین میری و دراماتورژ «شلتر» سجاد افشاریان درباره این نمایش دلپذیر و تکان‌دهنده.
در تئاترمستند ، اسناد موجود بدون تغییر در محتوا و تنها با پرداخت فرم بر صحنه بازسازی می شوند. این روزها دو نمایش مستند در تالار قشقایی تئاتر شهر روی صحنه رفته است که می تواند توجه مخاطبان جدی تئاتر را به خود جلب کند.
نمایش «مانوس» به کارگردانی نازنین سهامی‌زاده از فردا 24 بهمن‌ماه در تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.
ساناز بیان نویسنده و کارگردان تئاتر با اشاره به ارائه نمایشی در حوزه تئاتر مستند برای حضور در جشنواره تئاتر فجر از ترجمه کتاب «به سوی واقعیت» که تحولات تئاتر مستند را مورد بررسی قرار می دهد خبر داد و از نبود اطلاعات و منابع درباره این گونه تئاتری ابراز تاسف کرد.
تئاتر مستند در حقیقت یکی از شاخه‌‌های تئاتر سیاسی است و بازسازی اسناد موجود در مورد یک اتفاق خاص. درحقیقت در تئاتر مستند گزارش‌های واقعی از یک اتفاق واقعی تبدیل به نمایش، با تمام خاصیت‌ها و قابلیت‌های نمایشی می‌شود و هر چیزی که قرار بود در قالب کلمات تنها خوانده شود، فرمی نمایشی به خود می‌گیرد.
