یادداشت حمیدرضا نعیمی برای نمایش «ريچارد سوم اجرا نمي‌شود»

نمايش «ريچارد سوم اجرا نمي‌شود» يعني احترام به انديشه و تماشاگر... كساني كه فرصتِ ديدن اين اثر را از دست بدهند بي‌شك زيان خواهند كرد.

پایگاه خبری تئاتر: نمايشِ «ريچارد سوم اجرا نمي‌شود»، به نويسندگي ماتئي ويسني‌يك و كارگردانيِ اصغر نوري اتفاقِ ارزشمندي است كه در تالارِ مولوي رأس ساعتِ ٢٠:٣٠ هرشب به وقوع مي‌پيوندد؛ نمايش‌نامه‌اي هول‌انگيز از يك قهرِ تاريخي و شخصيتي مهم در عرصه هنرِ تئاتر يعني «وزوالد ميرهولد». ويسني‌يك، موفق‌تر از نمايش‌نامه‌هاي ديگرِ خود، پا را فراتر گذاشته و بر يك ماجراي نه‌چندان شخصي دست گذاشته تا اساسا اين‌بار دنياي كثيفِ سياست و دولت‌ها را به نقد و چالش بكشد؛ آنجا كه هنر را قربانيِ مطامعِ حزبي خود مي‌كنند و در اين فساد، آنچه بهايي ندارد، انديشه، هنر، ادب و فرهنگ است. آنچه كه به چشم نمي‌آيد، انسان و هنرمند است.

و يكي از زخم‌هاي دنياي تئاتر كه هيچ‌گاه التيام نخواهد يافت، واقعه به‌قتل‌رسيدنِ ميرهولد در شورويِ استالين است و اين تراژدي در برخوردي گروتسك‌گونه از سوي متن و سپس اجرا تماشاگر را به‌ظاهر مي‌خنداند، اما به خفگي مي‌رساند. خنديدن در نمايشِ «ريچارد سوم اجرا نمي‌شود» گريه مسلم است. اصغر نوري (مترجمِ تأثيرگذارِ اين سال‌ها كه انتخاب‌هايش براي معرفي آثارِ ارزشمندِ ادبياتِ داستاني و نمايشي به ايران قابلِ‌ستايش است)، ضرورت اجراي اين نمايش‌نامه را در جامعه و زمانه حاضر به زيبايي درك كرده و از آن به‌عنوان يك نقشه گنج براي رسيدن به هدف كه يك اجراي تأثيرگذار است بهره مي‌برد. او مي‌داند كه اجراي اثري اين‌چنين در هر شكلِ تئاتر حرفه‌اي و هر تالارِ ديگري محكوم به فناست. آنجا كه فروش گيشه تعيين‌كننده است، روح چنين نمايشي را به لجن خواهد كشيد، پس با فداكاري، خود و تيمش روحِ والاي دانشجويي و آكادميك اجراي نمايششان را حفظ كرده و به تماشاگرش نگاهي متعالي دارد.

طراحي صحنه با انتخاب هوشمندانه فلز به‌عنوان ماده اصليِ وسايل (ميز، صندلي، پنجره، تخت و...) با بارِ منفيِ آن به سردي و آهني‌بودنِ فضا دلالت دارد؛ جايي كه ديگر نه شعر در آن جاري ‌است نه موسيقي، تئاتر و ديگر هنرها. لباس‌ها ساده، اما به‌درستي طراحي شده‌اند. طراحي كارگرداني و حركات، تصويرسازي، هدايت بازيگران و خلقِ لحظاتي نفس‌گير از امتيازات خوبِ اين اجراست.

محمدرضا چرختاب بر صحنه و اين نقش خوش نشسته است. او بازيگر خوش‌سليقه‌اي است. به قاعده و اندازه از ميميك، بدن و بيان خويش استفاده مي‌كند. در طول اجرا، فقط يك‌بار تنشِ روحي، رواني و ذهنيِ كاراكترِ ميرهولد را بيروني نشان مي‌دهد. انعطاف حسي، بياني و بدنيِ او در اين لحظه ماندگار و فراموش‌نشدني است و خوش‌سليقگي‌اش باعث مي‌شود كه چنين لحظه‌اي را فقط يك‌بار ببينيم. اميدوارم از اين پس بيشتر شاهد بازي‌هاي او باشيم. شاهو رستمي، نقش‌هاي سرنگهبان و ايوان را بسيار گرم و پرانرژي بازي مي‌كند. قطعا در آينده‌اي نزديك از او بسيار خواهيم ديد و شنيد. مهرداد نيكجو بازيگري كمدي را به‌خوبي بازيگري جدي مي‌شناسد و حضوري قدرتمند بر صحنه دارد.

وحيد آجرلو نيز تيپ‌هاي جذابي را ارائه مي‌دهد كه نقشِ پدر در خاطره باقي مي‌ماند. مصطفي لطيفي‌خواه، ميلاد مرادي و يلدا صرافي هم مؤثر ظاهر مي‌شوند و با دقت خواسته‌هاي كارگردان را تصوير كرده و جان مي‌بخشند. بيتا آزادي، در نمايش از ارائه يك تيپ فراتر رفته و مي‌تواند يك نيروي پرانرژي براي آتيه تئاترِ ما باشد. دنيا مقدم‌راد چند نقش و وظيفه را در اجرا برعهده دارد كه نقش نوزاد، يكي از ترسناك‌ترين صحنه‌هاي نمايش است. به‌شدت اين صحنه بر صورت تماشاگر سيلي مي‌زند.

نمايش «ريچارد سوم اجرا نمي‌شود» يعني احترام به انديشه و تماشاگر... كساني كه فرصتِ ديدن اين اثر را از دست بدهند بي‌شك زيان خواهند كرد.