نگاهی به دو تئاتر مستند در تئاتر شهر

در تئاترمستند ، اسناد موجود بدون تغییر در محتوا و تنها با پرداخت فرم بر صحنه بازسازی می شوند. این روزها دو نمایش مستند در تالار قشقایی تئاتر شهر روی صحنه رفته است که می تواند توجه مخاطبان جدی تئاتر را به خود جلب کند.

پایگاه خبری تئاتر-عصر ایران-مازیار فکری ارشاد: تئاتر مستند، گونه ای مدرن از هنر نمایش است که با تکیه بر اسناد ، مدارک ، گزارش ها و شواهد موجود در مورد یک واقعه به بازسازی صحنه ای آن می پردازد. به گفته پیتر وایس از پیشگامان این گونه ی تئاتری ، تئاتر مستند به سندیت یک موضوع تکیه می کند و لحنی گزارشگر دارد. در این نوع از هنر نمایش ، اسناد موجود بدون تغییر در محتوا و تنها با پرداخت فرم بر صحنه بازسازی می شوند. از سوی دیگر هدف تئاتر مستند تقلید واقعیت نیست و اساسا شیوه فاصله گذاری بر فرم نمایش موثر است. به عبارت دیگر این فرم است که اسناد موجود را به محتوا بدل می کند. این روزها دو نمایش مستند در تالار قشقایی تئاتر شهر روی صحنه می رود که می تواند توجه مخاطبان جدی تئاتر را به خود جلب کند.

نمایش "شِلتِر"

نمایش "شِلتِر" نوشته ساناز بیان و به کارگردانی امین میری، به روایت های تلخ و واقعی زنان کارتن خواب که به یک شلتر (گرمخانه) پناه آورده اند می پردازد. نمایش می کوشد با تکیه بر حکایت های درد آلود زنان بی سرپناه جامعه ، سندی از وضعیت این قشر از زنان در سال های اخیر را روی صحنه نمایش بازسازی کند. "شلتر" حکایت 15 زن از قشرهای مختلف اجتماعی و رده های متفاوت سنی را روایت می کند که هر یک در زندگی شخصی با مشکلاتی دست و پنجه نرم کرده و عاقبت به این مرکز نگهداری زنان کارتن خواب پناه آورده اند.

طراحی مینی مال صحنه و میزانسن های شلوغ و پر شخصیت از ویژگی های نمایش "شلتر " است که در آن ، زنان کارتن خواب سرگذشت خود را برای مخاطب روایت می کنند و او را به چالش قضاوت درباره این زنان فرا می خوانند. صدای ضبط شده زنان کارتن خواب واقعی که روایت های بازیگران را تکمیل می کنند ، وجه دراماتیک ماجرا را تقویت می کند. ساناز بیان کوشیده تا با تکیه بر اصل بنیادین تئاتر مستند ، در مرحله گزارشگری صرف باقی بماند و در مورد آدم ها و سرگذشت هایشان ، به وادی جهت گیری و قضاوت نیفتد. اما بی تردید مخاطب خود را به مرحله ای می رساند که ناگزیر از جهت گیری و قضاوت (و نه لزوما همدلی با این زنان) خواهد بود. "شلتر" با پژوهش ها و گزارش های میدانی عمیق خود می تواند دستمایه ای محکم برای تحقیقات جامعه شناسی و نوعی آسیب شناسی علل و عوامل سوق داده شدن زنان به کارتن خوابی به شمار آید.

نمایش "مانوس"

"مانوس" به کارگردانی نازنین سهامی زاده ، روایتی مستند و هول انگیز از وضعیت پناهندگان ایرانی جزیره مانوس ارائه می دهد. مانوس جزیره ای متعلق به کشور پاپوآ گینه نو و در نزدیکی سواحل استرالیاست که به کمپ پناهندگان به استرالیا بدل شده. اما دولت استرالیا با رفتارهای غیر انسانی و گاه خشن خود این اردوگاه را به یک زندان مخوف و مرگبار بدل کرده تا جایی که مقامات کشورهای دیگر از جمله ایران به اقدامات دولت استرالیا در این جزیره معترض شده اند. مانوس خاطرات پنج مرد و سه زن ایرانی گیر افتاده در این جزیره را روایت می کند که هر یک به دلیلی تصمیم به مهاجرت و پناهندگی به استرالیا گرفته و از بد حادثه به این جزیره تبعید شده و در بدترین شرایط انسانی روزگار می گدرانند.

نمایش مانوس با بهره گیری از خاطرات این هشت پناهنده – که در جاهایی به خاطرات مشترک آنها بدل شده و واگویه هایشان به هم گره می خورد – وضعیت ناگوار حاکم بر اردوگاه پناهندگان را برای مخاطب ترسیم می کند.

در این میان تصاویر مستند از ناآرامی ها و وضعیت مرگبار این جزیره (از جمله خودسوزی یک ایرانی پناهجو در این اردوگاه) و روایت خشونت پلیس کشورهای گینه نو و استرالیا توسط شخصیت های نمایش ، ما را با یک معضل جدی و دردناک (که به دلیل دور افتادگی این جزیره و سکوت خبری رسانه های محلی کمتر کسی از جزییات آن با خبر است) آشنا می کند. استفاده از گالن های سرخ رنگ آب به عنوان تنها عنصر گرافیکی نمایش و بخشی از شخصیت پردازی آدم ها از ویژگی های این نمایش است.