پایگاه خبری تئاتر: مفهوم و جایگاه پژوهش در حوزه فرهنگ و هنر و مطالعات بنیادین آن یکی از اصلی‌ترین مفاهیم غیرقابل انکار در ارتقاء و توسعه فعالیت‌های مرتبط با زیر فصل‌ها و سرشاخه‌های مفاهیم اجتماعی و فرهنگی از یک سو و از سوی دیگر از مهم‌ترین بنیان‌های شکل‌گیری و نضج یافتن مبانی فرهنگی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود. همچنین از سوی دیگر نباید از این مهم به سادگی گذشت که در حیطه فرهنگ و هنر به دلیل ارتباط تنگاتنگ مفاهیم این حوزه با تار و پود زندگی مردم جنس تولیدات و فعالیت دست اندرکاران این عرصه باید دائما در حال نوزائی و حرکت به سمت تعالی و پیشرفت باشد؛ چرا که جامعه محیطی پویاست و همین پویایی تغییرات مستمر را به همراه خود دارد.
از این روست که تعالی فرهنگ و هنر در هر بستری با نگاه جامعه‌شناسانه و پدیدارشناسانه تاکید بر امر پویایی و حرکت مستمر فعالان فرهنگی در این عرصه دارد. پرواضح است که خوراک اصلی فعالان عرصه فرهنگ و هنر برای تولیداتی که در خور جامعه ای پویا باشد توسط نخبگان آن جامعه و در قامت فعالیت‌های پژوهشی به بار می نشیند. توجه به حوزه پژوهش در هر امری از جمله در حوزه فرهنگ و هنر از آن دست مسائلی است که غفلت از آن نه تنها می‌تواند فعالیت‌های فرهنگ و هنر را از پویایی به سمت ایستایی سوق دهد که می تواند آسیب‌های غیر قابل جبرانی به همراه داشته باشد. با توجه به همین رویکرد بود که توجه به مفهوم پژوهش در تمامی عرصه‌ها از جمله عرصه فرهنگ و هنر در دستور کار دولتمردان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی قرار گرفت به گونه ای که ۲۵ آذرماه در همان سال‌های نخست انقلاب از سوی شورای فرهنگ عمومی کشور به نام روز پژوهش نامگذاری شد.
همچنین با ارتقاء سطح علوم و فنون و همچنین سرعت غیر قابل وصف توسعه مفاهیم و مبانی تکنولوژیک؛ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذرماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد. همین مسایل کافیست تا به اهمیت و جایگاه مفهوم پژوهش در کشورمان پی برده شود، اما در کنار این توجه، آنچه که بیشترین نگاه آسیب شناسان را در حوزه کمبود مطالعات پژوهشی با خود به همراه دارد از قضا به حوزه فرهنگ و هنر باز می‌گردد. رصد این آسیب چه در بدنه محیط آکادمیک و دانشگاهی کشورمان و چه میان فعالان و هنرمندان عرصه فرهنگ و هنر نشان می دهد توجه به مفهوم پژوهش در تولیدات فرهنگی و هنری کشورمان از جایگاه بسیار پایینی قرار دارد. اتفاقی که از دید بسیاری از آسیب شناسان و کارشناسان امر یکی از اصلی ترین نکاتی است که نتیجه آن به کند شدن مسیر توسعه و تعالی فرهنگ و تولیدات هنری در تمامی شاخه ها در کشورمان منتهی شده است.
آموزش اهمیت پژوهش از دوران مدرسه
مسعود دلخواه گفت: مفهوم و مقوله پژوهش در جامعه آموزشی کشورمان در تمامی مقاطع از آموزش و پرورش گرفته تا آموزش عالی به عنوان اصلی مهم هیچگاه مورد توجه قرار نگرفته است. به همین سبب است که صحبت کردن درباره جایگاه پژوهش در بدنه فرهنگ و هنر کشور از جمله تئاتر نمی تواند پاسخی در خور همراه خود داشته باشد. این مدرس و پژوهشگر تئاتر یکی از مهم‌ترین بسترها و بزنگاه‌های جایگاه و اهمیت مساله پژوهش میان عموم افراد جامعه را به سال‌های ابتدایی آموزش و حوزه کودکان و نوجوانان مربوط دانست و یادآور شد: در حقیقت این گروه سنی با حضور در مدارس باید با نخستین گام‌ها و رموز حوزه پژوهش آشنا شوند؛ اما مسئله تلخ آن است که در دوران دبستان به هیچ وجه به مفهوم پژوهش توجه نمی‌شود و در دوران دبیرستان نیز جایگاه و مفهوم پژوهش برای بسیاری از معلمان و دانش‌آموزان بیشتر معنای رونویسی از روی منابع دیگر دارد و در حقیقت به عنوان نوعی تکلیف و ادای دین از سوی دانش آموز برای معلمان صورت می گیرد تا آنکه بخواهد به عنوان جرقه‌ای برای انگیزش هرچه بیشتر تفکر و در نهایت زایش و تولید امری منجر شود.
وقتی در دوران تحصیل در مقاطع ابتدایی و دبیرستان جایگاه، مفهوم و اهمیت پژوهش برای دانش آموزان روشن نمی شود واضح است که وقتی این افراد با چنین دیدگاهی وارد دانشگاه و محیط‌های آکادمیک می شوند نیز تعریفی از مفهوم پژوهش ندارند. در قامت یک دانشجو نیز در محیط‌های دانشگاهی وقتی با کار پژوهشی مواجه می‌شوند تعریف اول و آخر آنها از کار پژوهشی صرفاً رونویسی از روی منابع دیگر است. عمل و برنامه‌ریزی برای کشف، شهود، تحقیق و در نهایت رسیدن به خروجی متقن به عنوان اثر پژوهشی از برنامه های دانشگاه و فعالیت دانشجویان خارج شده است.
خلایی به نام نبود پژوهشگاه تخصصی تئاتر این مدرس و کارگردان تئاتر با تأکید بر آنکه برای درک مفهوم دقیق جایگاه پژوهش در حوزه هنرهای دراماتیک کشورمان با کشورهای صاحب تئاتر تنها کافی است به تعداد پژوهشگاه‌های هنر تئاتر در کشورهای توسعه یافته نگاهی بیندازیم گفت: در بسیاری از کشورهای توسعه یافته شاهد هستیم که پژوهشگاه‌ها و خانه‌های فرهنگ متعددی وجود دارند که با بودجه‌های بخش دولتی و یا خصوصی، صفر تا صد کار خود را بر مفهوم و مسئله پژوهش استوار کرده‌اند. وی با اشاره به آنکه در حقیقت چنین محیط هایی هستند که خوراک اصلی جامعه و بدنه فعالان فرهنگی و تولیدکنندگان محصولات فرهنگ و هنر را در اختیار آنها می‌گذارند، افزود: این پژوهشگران موظف هستند تا بر حسب نیاز و مطالبه افراد جامعه، مبانی و اصول مورد نیاز فعالان فرهنگ و هنر و تولیدکنندگان این عرصه را فراهم ساخته و در اختیار بدنه هنرمندان قرار دهند.
به گفته دلخواه؛ وقتی شاهد چنین سیر تکوینی از گام‌های نخست تا نهایی تولید یک اثر هستیم مشخص است که امروز از کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، آلمان و امریکا به عنوان کشورهای صاحب تئاتر مدرن یاد می‌کنیم؛ در حالی که ایران با پیشینه کهن نمایشی خود در حوزه تئاتر به سبب بی توجهی به امر پژوهش چه در حوزه محیط های آکادمیک و چه میان بدنه فعالان عرصه فرهنگ و هنر کشورمان در عرصه جهانی تئاتر نتوانسته جایگاهی در خور و شان فرهنگ و تمدن کهن ایران به دست آورد.
وقتی معیشت جای پژوهش را می گیرد این عضو هیات علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه آسیب دیگری که منجر به عدم حضور جایگاه پژوهش در خیل تولیدات فرهنگ و هنر کشورمان از جمله حوزه تئاتر می‌شود را متاثر از این نکته دانست که مفهوم یا مسئله‌ای به نام پژوهش به عنوان دغدغه هنرمندان تعریف نشده است و تصریح کرد: اصلی‌ترین دغدغه هنرمندان طی یکی، دو دهه اخیر صرفاً معیشت آنها بوده است و این در حالی است که کار پژوهشی فرایندی زمان‌بر و هزینه‌بر است.
وقتی بنا باشد هنرمندی در عرصه تئاتر کشورمان برای تولید یک اثر نمایشی بیش از یک یا دو سال از زمان خود را صرف پژوهش کند آن زمان است که در این بازه زمانی برای ارتزاق و معیشت خود به مشکل بر می‌خورد. به همین سبب است که مفهومی به عنوان تئاتر فست فودی به عنوان یکی از آسیب‌های حوزه هنرهای نمایشی ما و در نگاهی کلان تر به عنوان یکی از اصلی ترین آسیب‌ها در حوزه تولیدات فرهنگ و هنر کشورمان مطرح است.
دلخواه تصریح کرد: هنرمندان فرصتی برای تحقیق و پژوهش درباره حوزه فعالیت و یا اثری که در دست تولید دارند در اختیار ندارند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن سعی می‌کنند تا اثر خود را تولید و با ضعیف ترین بن‌مایه‌های استوار بر امر پژوهش و تحقیق در اختیار مخاطب قرار دهند. مسلم این است که چنین آثاری به دلیل عدم بهره بردن از امر پژوهش پایه‌های سستی برای استمرار، اثرگذاری و یا جریان بخشی میان عموم مخاطبان و در نگاهی کلان تر در سطح جامعه دارد و به همین سبب است که اغلب آثار و تولیدات فرهنگی کشورمان به آثاری زودگذر بدل شدند و کمتر شاهد اثرگذاری آنها در حیطه فرهنگی و یا ارتقاء سطح فرهنگ جامعه به واسطه آن آثار هستیم. هفته پژوهش و فناوری سال ۱۳۹۸ از ۲۳ تا ۲۹ آذرماه با شعار پژوهش اثربخش، فناوری ارزش آفرین و رونق تولید در سراسر کشور برگزار می شود.
