اما و اگرهای تئاتر آن لاین و فیلم ـ تئاترها/ زیرساخت نمایش های مجازی چقدر فراهم است؟

پایگاه خبری تئاتر: پس از گذشت حدود سه ماه از تعطیلی ناشی از شیوع ویروس کرونا در ایران و دیگر کشورهای جهان این روزها شاهد رشد پدیده تئاترهای آن لاین و فیلم ـ تئاترها هستیم. از سوم اسفند ماه سالن های تئاتر در سراسر کشور تعطیل شده و متعاقب آن هم سایر مراکز و مکان های تفریحی در کشور تعطیل شدند و شاید بتوان گفت تنها تفریح و سرگرمی مردم فضای مجازی و تلویزیون بوده است.

فضاهای مجازی از ابتدای تعطیلی توسط هنرمندان تبدیل به مکان هایی برای لایوهای اینستاگرامی با مخاطبان کم تا زیاد شدند اما پس از آن خود هنرمندان تلاش کردند تا نمایش هایی را به صورت آن لاین آماده کنند و یا با موافقت و همکاری مراکز تئاتری به فعالیت هایی از این دست بپردازند که درباره آنها صحبت خواهیم کرد.

بخشی از این اتفاقات در قالب فیلم ـ تئاترهای ضبط شده از دوران گذشته صورت گرفته و در برخی سایت ها با مبلغی در اختیار مردم قرار گرفت و بخشی نیز به صورت تئاترهای آن لاین تازه تولید صورت گرفته، حال در این گزارش تلاش داریم نقاط قوت و ضعف این پدیده تئاترهای آن لاین و پخش فیلم ـ تئاترها را بررسی کنیم.

*ظرفیت های تئاتر آن لاین؛ اما و اگرها

سامان خلیلیان سرپرست تئاتر خیابانی کشور که این روزها همه فعالیت هایشان به دلیل تعطیلی ناشی از کرونا لغو شده و هیچ جشنواره و هیچ فعالیتی خیابانی صورت نمی دهند، در این باره می گوید: ظرفیت ایجاد شده درباره تئاتر آنلاین برای تئاتر خیابانی هم می تواند مثمرثمر باشد. درست است که مخاطب تئاتر می بایست عینی و مستقیم تئاتر ببیند اما تماشاچی تئاتر می تواند از طریق فضای مجازی و تئاتر آن لاین این اتفاق را رقم بزند و به نظرم ای موضوع می تواند مورد بررسی قرار بگیرد.

دکتر محمدرضا خاکی ، استاد دانشگاه و کارگردان تئاتر اما نظر مخالفی دارد و به خبرنگار فارس می گوید که ما وقتی زیرساخت های این امر را فراهم نکرده ایم چطور می توانیم در یک فرصت کوتاه چنین چیزی را فراهم کنیم با توجه به اینکه هنوز چالش های تئاتر عمومی ما خیلی زیاد است تا اینکه به فضای مجازی در این عرصه دست پیدا کنیم.

در هر حال این روزها شاهد هستیم که فیلم ـ تئاترها در سایت ها و اپلیکیشن های مجازی باب شده و تئاترهای حرفه ای زیادی که از پیش فیلمبرداری شده اند و پروژه های گذشته بوده اند، در فضای مجازی قرار گرفته اند.

یکی از سامانه هایی که از همان ابتدای تعطیلی به دلیل کرونا در این عرصه فعال شد، سامانه فروش بلیت تیوال بود که با ایجاد نسخه دوم سایت خود برای پخش آنلاین و فروش فیلم تئاتر اینترنتی خود به این امر پرداخت هر چند در این زمینه با چالش هایی به طور مثال گرفتن مجوز نیز روبه رو شد و برخی نمایش هایش نیز با مشکلاتی دست و پنجه نرم کرد اما به طور کلی خوب توانست بدرخشد.

محمد عمروآبادی مدیر سامانه فروش بلیت تیوال در این باره معتقد است: یکی از چالش هایی که ما در این مدت با آن روبه رو شدیم همین بحث مجوز نمایش خانگی بود چرا که بعد از مدتی از استقبال هنرمندان و مخاطبان از فیلم ـ تئاترهای ما، از ارشاد با ما تماس گرفتند که سازمان سینمایی مجوز نمایش خانگی را به ما نداده است درحالیکه مجوز تئاتر می بایست از سوی مرکز هنرهای نمایشی داده شود در هر حال حتی اگر چنین چیزی زیرنظر سازمان سینمایی هم باشد می تواند با مسائل قانونی رفع و نباید با حذف و توقف روبه رو شود.

وی با اشاره به بازدید سه هزار نفره از فیلم ـ تئاترها در ماه نخست فعالیتشان گفت: نیاز به تفاهم سازمان سینمایی و مرکز هنرهای نمایشی در این عرصه داریم تا مجوزها صادرشوند و مردم از این آثار بیشتر استفاده  کنند.
پس از مدتی از طرح این مسائل و چالش ها محسن امیری از سوی اداره کل هنرهای نمایشی به عنوان مسئول بررسی و پیگیری فعالیت های نمایشی در فضای مجازی منصوب شد هر چند ک مطرح شد قرار نیست امیری نظارتی بر دریافت مجوز تئاترهای مجازی داشته باشد، بلکه چنین سمتی و فعالیتی برای ایجاد فضایی به نفع تئاتر صورت گرفته است.

سیدوحید فخرموسوی رئیس شورای نظارت و ارزشیابی تئاتر نیز درباره صدور مجوزهای فیلم ـ تئاترها عنوان کرد که پروانه نمایش کارهای آن لاین تنها از سوی اداره کل هنرهای نمایشی صورت میگیرد که نزدیک به بیست پروانه نمایش تا به حال صادر شده است که یکی از این اتفاقات از سوی پردیس تئاتر تهران رقم خورده است این کارها طبق روال کارهای معمول بازبینی می شوند و ناظران آنها را بررسی و سپس مجوز می دهند اما پخش فیلم ـ تئاترها ارتباطی با اداره هنرهای نمایشی ندارد و مرتبط با سازمان سینمایی می شود.

مدتی پیش قادر آشنا مدیر کل هنرهای نمایشی دستور رسیدگی به این امر را که در زمینه ارتباط بین سازمان سینمایی و اداره کل هنرهای نمایشی است ، داده بود که شنیده ها حاکی از آن است اتفاقاتی در این زمینه رخ داده و به زودی شرایط تسهیل می شود، اما می بایست بررسی کرد که علاوه بر مجوز دادن آیا زیرساخت های فعالیت های مجازی تئاتر نیز فراهم شده است یا خیر.

قادر آشنا در گفت و گویی  عنوان کرد که کرونا فضای جدیدی را در کشور پدید آورده که فرصت تجربه تئاتر از نوع دیگری را برایمان فراهم می کند، هر چند در این زمینه موافقان و مخالفان مختلفی وجود دارند که آنها هم در حال بررسی مسائل مختلف و نظرات کارشناسی هستند.

آشنا مطرح کرد که در تلاش اند به لحاظ قانونی، زیرساخت ها، مسائل نرم افزاری این امر را فراهم کنند چرا که تئاتر آن لاین هم نیاز به زیرساخت صحیح دارد.

یکی از فعالیت هایی که در این مدت به صورت تئاتر آن لاین در تهران صورت گرفت با همکاری مرکز هنرهای نمایشی و پردیس تئاتر تهران بود که به صورت 10 شب اجرای زنده با گروه های مختلف انجام شد.

سیدوحید فخرموسوی در این زمینه عنوان می کند که آقای طباطبایی نژاد از سازمان سینمایی ادعا دارند، مسئولیت فیلم تئاترها با این سازمان است و ما مطابق قانون مجوز اجراهای زنده را می دهیم. ما در پردیس تئاتر تهران اجراها را به سرعت سر و سامان دادیم و در این باره از سازمان ساترا تشکر می کنم چرا که کارها را تسریع کردند. اما حوزه فیلم-تئاتر اندکی متفاوت است؛ گرچه همه این نهادها زیر نظر وزارت ارشاد هستند و معاونت هنری و سینمایی برادرند اما قوانین خاصِ خود را دارند.

فخرموسوی مدعی شد که فیلم ـ تئاترها در وضعیت اورژانسی نسخه قابل تأملی هستند ، اما اینجا می بایست بررسی کرد که چه شرایط اورژانسی برای تئاتر وجود ندارد ! آیا ابتدا نمی بایست در این زمینه تفاهمنامه ای منعقد شود تا بعد درباره چند و چون و سپس راه اندازی این اتفاقات مجازی صحبت کرد ؟! در این راستا ابتدا می باید کار کارشناسی کرد نه اینکه به عبارتی مهندسی معکوس انجام دهیم!

یکی دیگر از سامانه هایی که در این مدت به فعالیت مجازی تئاتر پرداخت سامانه نمایش نت است که  سالهاست در زمینه تئاتر فعالیت زیادی دارد. این سامانه نیز از زمان کرونا به لحاظ مجازی فعال تر شده است و نمایش های زیادی اکنون به صورت فیلم ـ تئاتر در آن قابل خرید و تماشا است و حتی سوگواره تعزیه شبیه علی نیز از حوزه هنری این شب ها در ایام شهادت امام علی(ع) و ماه مبارک رمضان اجرای آن لاین داشته و مورد اقبال هم قرار گرفته است.

سعید نوروزی مدیر تلویزیون اینترنتی نمایش نت نیز در این باره معتقد است که چالش های زیادی در این زمینه این مدت پیش آمده ، هر چند که استقبال از این فعالیت های نمایشی در این مدت شگفت انگیز بوده است ابتدا فعالیت آن لاین پردیس تئاتر تهران و سپس هم سوگواره شبیه علی و همینطور فیلم ـ تئاترهای آن لاین پراقبال شده اند.

وی می گوید: پروژه تئاتر آنلاین را از خیلی قبل تر مدنظر داشتیم اما در پیگیری‌هایی که می‌کردیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موافق این طرح نبود و با این توجیه که تئاتر هنری زنده است و مخاطبان در لحظه به اتفاقات نمایش واکنش نشان می‌دهند و در صورتی که تئاتر از فضای سالن و ارتباط مستقیم با مخاطب خارج شود ماهیت اصلی این هنر زیر سوال خواهد رفت، با این کار مخالف بودند، اما کرونا با همه تهدیدهایش برای این بخش تبدیل به فرصت شد.

وی درباره انتقادات از کیفیت آثار آن لاین گفت: به هرحال این پروژه ابتدای راه است و به زودی وارد فازهای جدیدش می شود و تلاش داریم اتفاقی نیافتد که مخاطبان از تئاتر زده شوند.

حسین عالم بخش مدیر پردیس تئاتر تهران نیز که جزو اولین مراکزی بود که فعالیت آن لاین را در این مرکز به راه انداخت به فارس می گوید که خوشبختانه این اتفاق خوبی برای ما بود از این فرصت استفاده کردیم ، مخاطبان زیادی داشتیم و امیدواریم در آینده هم ادامه پیدا کند.

کوروش زارعی و مرشد میرزاعلی از مسئولانی که در زمینه راه اندازی تعزیه آن لاین در حوزه هنری پیشگام شدند نیز در این باره معتقدند که اتفاق خوبی در شب های قدر و دیگر شب ها برای علاقه مندان نمایش های مذهبی رقم خورد. زارعی معتقد است که در برخی شب ها مخاطبان این کارهای آن لاین به بیش از 15 هزار نفر نیز در فضاهای مختلف از اینستاگرام تا آپارات و هیئت آن لاین و سایر فضاهای اینترنتی عربی نیز رسیده است.  

در نهایت اینکه اگر قرار است شرایط برای اجراهای بیشتر نمایش های آن لاین در کشور فراهم شود و سامانه های نمایشی این پدیده را تقویت کنند و همینطور فیلم ـ تئاترها بیش از پیش وارد بازار شوند می بایست زیرساخت های نمایشی و تئاتری در کشور فراهم شود تا این معماری از ابتدا صاف و درست پیش برود و نه اینکه یک معماری و دیوار کج از آب در بیاید که بعدها نتوان برای رفع نواقص آن کاری انجام داد و مسئولیت این امر نیز با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو بخش نمایشی و سینمایی است.