پایگاه خبری تئاتر: در میان تمام شکل‌های تئاتر کاربردی، تئاتر «اجتماع بنیاد» برآمده از زمینه بسیار خاصی است که در آن محیط، مشارکت کنندگان و موضوع‌ها، همگی محلی‌اند. تئاتر «اجتماع بنیاد» همچون بسیاری از کارهای این حوزه، نام‌های متعددی دارد: «تئاتر عامه مردم »، «تئاتر محلی»، «تئاتر دسته جمعی» و «تئاتر مردم». اسم هرچه باشد، خلق و اجرای قصه‌های اجتماعات و روایت‌های اعضای اجتماع به صورت تولیدات اصیلی که خصوصاً محلی باشند، مورد تأکید قرار می‌گیرد. این قصه‌ها می‌توانند جشنی ، انتقادی و یا ترکیبی از هردو باشند. تئاتر «اجتماع بنیاد» با «تئاتر اجتماعات » فرق دارد. غالباً مورد دوم، تئاتری است که نمایشنامه‌های از قبل مکتوبی ارائه می‌کند که توسط افراد غیرحرفه‌ای و برای تماشاگران اتفاقی اجرا می‌شود. با اینکه برخی از اساتید/کنشگران تئاتر کاربردی در امریکای شمالی از اصطلاح «تئاتر اجتماعات» استفاده می‌کنند، اصطلاح تئاتر «اجتماع بنیاد» تمایز میان این شکل از تئاتر کاربردی را با آنچه عموماً به تئاتر غیرحرفه ای معروف است، مشخص می‌کند. تئاتر «اجتماع بنیاد» غالباً گروهی از اعضای اجتماع را درگیر می‌کند که گردآمده‌اند تا اجرایی را بر مبنای موضوع یا دغدغه‌ای مشترک آماده و ارائه کنند.
با این حال، جاناتان نیلندز (1994) میان اِجماع و اِجمال تمایز قائل می‌شود؛ اولی شامل همگونی دیدگاه‌هاست، دومی رنگین کمانی از آرای متفاوت است که همه شایان توجه و قابل گنجاندن در یک فرایند نمایشی‌اند (ص 40). یک تسهیلگر توانا در یک پروژه تئاتر «اجتماع بنیاد»، اجمال را بر اجماع ترجیح می‌دهد و این اطمینان را ایجاد می‌کند که صدا و گرایش هر مشارکت کننده‌ای در اجرا بازتاب خواهد یافت. این «برخوردهای ماهرانه» (لئونارد و کیل کِلی، 2006، ص 31) و ناهمگونی هویت و مکان، تئاتری را به وجود می‌آورد که باورها و روایت‌های پذیرفته را به پرسش می‌گیرد و برای خلق دیدگاه‌های جدیدی درمورد کنش اجتماعی و تغییر جامعه تلاش می‌کند.
به یقین، گوش دادن به یک اجتماع خاص و کار دقیق با آن نیازمند غوطه خوردن عمیق‌تر در آن اجتماع است. بسیاری از هنرمندان تئاتر «اجتماع بنیاد» بخش عمده‌ای از وقت خود را صرف زیستن در اجتماعاتی می‌کنند که محل پروژه‌های آن‌هاست. از این حیث، کار تئاتر «اجتماع بنیاد» شبیه حوزه کاری انسان شناسانی است که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها با یک اجتماع زندگی کنند تا به آن قصه‌ها، آیین‌ها، سنت‌ها و دیگر تجربه‌های فرهنگی دست یابند که گاه پنهان و حتی محرمانه هستند.
پروژه‌های تئاترِ «اجتماع بنیاد» غالباً می‌توانند رویدادهایی با مقیاس بسیار وسیع باشند که از مشارکت کنندگان فراوانی برخوردارند. ممکن است از مکان‌های مختلف یک اجتماع استفاده شود و تماشاگران به همراه اجراگران از جایی به جای دیگر حرکت کنند. برای برپایی و تمرین چنین پروژه‌هایی، گروه‌ها می‌توانند به طور مجزا کار کنند، اما باید در اجرا یا کمی پیش از اجرا گرد هم آیند. ولی حتی هنگام کار با گروه‌ها و مشارکت کنندگان مجزا (مثل دانش آموزان مدارس و اعضای اجتماعات)، این مهم است که بدانیم نوعی همکاری متقابل وجود دارد که باعث می‌شود گروه‌ها در کل فرایند تنها نمانند.
«وقتی تئاتر با چنین همکاری صمیمانه‌ای میان هنرمندان و اجتماع شکل می‌گیرد، تاریخ‌ها، فرهنگ‌ها، سنت‌ها، نگرانی‌ها، دغدغه‌ها، پرسش‌ها، باورها، تردیدها، هراس‌ها، دیدگاه‌ها و تجربه‌های اجتماع، چیزی بیش از آنچه هستند می‌شوند، آن‌ها برای نمایش‌های خلق شده به امری بنیادین بدل می‌شوند.» (رابرت لئونارد و آن کیل کلی، 2006، ص 27).
پروژه‌های تئاتر «اجتماع بنیاد» در روزهای اجرا می‌توانند عناصری از یک جشنواره یا جشن را به خود بگیرند و انواع خوردنی، آشامیدنی، رقص و پایکوبی ودیگر فعالیت‌های مشترک می‌توانند در چنین تجربه‌ای جای بگیرند.
با مروری بر تعدادی از کتاب‌ها و بررسی‌های موردی درمورد تئاتر«اجتماع بنیاد»، می‌فهمیم که این شکل از تئاتر می‌تواند در یکی از دو حوزه قرار گیرد. نخست، به عنوان شکلی از تئاتر کنش باور شناخته می‌شود که ارتباط نزدیکی با تئاتر آموزشی و تئاتر شورایی دارد و هدف آن امکان مداخله دادن به اعضای یک اجتماع است که با یک یا چندین معضل (نظیر تبعیض، اختلاف طبقاتی و از دست رفتن میراث) مواجه‌اند. دوم، ممکن است شکل جشنی‌تری به خود بگیرد و مشخصاً برآمده از تئاتر مردمی باشد، که به اجتماعات امکان می‌دهد گردهم آیند تا تاریخ‌ها و شرایط کنونی خود را به اشتراک بگذارند و مورد تأمل قرار دهند. ختم کلام اینکه تئاتر «اجتماع بنیاد» باید این سوال ضمنی را که «اجتماع چیست؟» مطرح کند، زیرا می‌خواهد با این واژه پیچیده و مناقشه برانگیز مواجه شود و به درک عمیق تری از آن برسد.
منبع:
Prendergast, Monica & Saxton, Juliana, Applied Theatre: International Case Studies and Challenges for Practice, Intellect, The University of Chicago Press, 2009
منبع: صحنه
نویسنده: علی ظفرقهرمانی نژاد
