چارسو پرس: با وجود اینکه از ابتدای سال تا امروز تعدادی از مهم‌ترین فیلم‌های سینمایی حاضر در صف اکران؛ بر پرده سینماها نمایش داده شدند اما فروش چندانی متوجه سینماها نبوده و برخلاف انتظار با کاهش مخاطب مواجه بوده‌ایم. وضعیتی که البته تنها حاصل حضور کرونا و تعطیلی سالن‌های سینما نیست. بخش مهمی از این شرایط محصول فرآیندی است که سالهاست در سینمای ایران در جریان است و چرخه‌ی طبیعی سینما را دچار بحران کرده است. بی‌اهمیتی اکران و فروش برای فیلمسازان، وجود بودجه‌های حمایتی هنگفت در ساخت فیلم‌ها و سود در مرحله تولید به جای اکران، همچنین نبود شفافیت و الزامی برای آن در فرآیندهای کلی سینمای ایران، همگی باعث تولید آثاری با کیفیت نازل یا بی‌ارتباط به نیاز و شرایط جامعه شده و مخاطب را به عنوان اصلی‌ترین حلقه زنجیره سینما از سالن دور کرده است.
چرخه مالی سینما و به خصوص حضور دولت و بودجه دولتی در این چرخه و از طرفی توان محدود بخش خصوصی برای سرپا نگه داشتن سینمای ایران مسائل مهمی هستند که برای رفتن به سمت درمان سینما باید دوباره و چندباره به بحث گذاشته شوند. به همین بهانه با سعید خانی (تهیه‌کننده سینما) گفتگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
این روزها بخش مهمی از فیلم‌ها در سینمای ایران با بودجه و حمایت‌های دولتی ساخته می‌شوند و این یکی از دلایل به هم خوردن چرخه طبیعی سینماست. فکر می‌کنید حد و مرز حضور دولت در سینما تا کجاست؟
سالهاست که سینما درگیر مسئله توجه به سود در تولید است و تهیه‌کننده‌ها برخی مواقع هدف سینما را فراموش کرده‌اند. محصول باید عرضه شود و به نمایش دربیاید اما وقتی دولت وارد عرصه فیلمسازی می‌شود باید برای به هم خوردن این چرخه هم فکری کند. در این شرایط خوب است که دولت بخشی از هزینه‌های تولید را در اکران به کار ببرد. ضمن اینکه در زمینه تولید با تهیه‌کنندگانی کار کند که اکران و پخش نیز برایشان اهمیت داشته باشد. در ساخت بعضی از فیلم‌ها مثلا فیلم‌های دفاع مقدس دولت باید حضور داشته باشد. از آن‌جایی که بخش خصوصی ممکن است دغدغه ساخت این جنس آثار را نداشته باشد یا این آثار توجیه اقتصادی برایش نداشته باشد، دولت باید از این جنس فیلم‌ها حمایت کند اما نکته این است که دولت روی چه کسانی سرمایه‌گذاری کند. مسئله اصلی این است که این حمایت از کسانی صورت گیرد که مارکت و پخش برایشان مهم باشد.
در حال حاضر ما در بخش خصوصی هم دچار ضعف هستیم، فکر می‌کنید اگر حمایت دولتی از سینما قطع شود بخش خصوصی می‌تواند روی پای خودش بایستد؟
در بحث تولید همین حالا هم بخش خصوصی روی پای خودش است ولی قطعا دغدغه این بخش با فیلم‌هایی که با حمایت دولتی ساخته می‌شوند، تفاوت دارد و شاید با کمرنگ شدن حضور دولت ساخت آثاری شبیه آنچه این روزها با حمایت دولتی ساخته می‌شوند نیز کمرنگ شود. بخش خصوصی می‌تواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد و این سال‌ها خیلی از فیلم‌ها بدون وابستگی به دولت ساخته می‌شود. من به عنوان تهیه‌کننده این نگرانی را ندارم که دولت حمایت خود را قطع کند چراکه جریان طبیعی سینما بدون حضور دولت هم ادامه پیدا می‌کند.
ما روزهای خوبی را در سینمای ایران نمی‌گذرانیم. میزان مخاطبان و فروش فیلم‌ها در ماه‌های اخیر اعداد ناامیدکننده‌ای بودند و سینما در یک رکورد عجیب گرفتار شده است. به عنوان یک تهیه‌کننده برای برون‌رفت از این شرایط چه پیشنهادی دارید؟
دو پیشنهاد مشخص دارم؛ اول اینکه بودجه را بر اساس فیلمنامه و فیلم خوب مشخص کنند، نه براساس روابط. دومین پیشنهادم این است که دولت بخشی از هزینه‌هایی که در تولید انجام می‌دهد را وارد حوزه اکران کند. گاهی فیلم ارزشی ساخته می‌شود اما در حوزه اکران بودجه ندارد. اوضاع با وجود همین بودجه‌های دولتی نیز زمانی بهتر می‌شود که بخشی از هزینه‌ها در حوزه اکران صرف شود. اگر این دو اتفاق بیفتد، در همین چرخه فعلی نیز با کمترین آسیب فیلم‌هایی که با حمایت‌های دولتی ساخته می‌شوند بازهم به خوبی دیده خواهند شد.
موضوع دیگری که درباره ابعاد اقتصادی سینمای ایران مطرح می‌شود شفافیت مالی است. میزان درآمد کمپانی‌های فیلمسازی در دنیا و هزینه‌هایی که در تمام فعالیت‌های یک کمپانی صورت می‌گیرد شفاف است با این وجود در ایران جز در مواردی مستقل، در کلیت سینما شاهد فرآیند شفافی نیستیم. این شفافیت چطور باید به وجود بیاید؟
یکی از ویژگی‌های سازمان سینمایی در زمان ریاست دکتر انتظامی، ایجاد شفاف‌سازی بود. با این وجود منافع افراد سودجو در سینما مانع به وجود آمدن شفافیت می‌شود. در درجه اول این شفافیت باید در سازمان سینمایی انجام شود. اگر دولت به عنوان متولی سازمان سینمایی شفاف‌سازی کرد، می‌تواند از تهیه‌کنندگان و عوامل فیلم‌ها بخواهد که این کار را انجام دهند. زمانی که هر در ارگان یا کارگزار فرهنگی که در سینما حضور دارد، شفافیت داشته باشد، قطعا هم اصحاب رسانه و هم اهالی سینما می‌توانند درباره میزان و کیفیت این هزینه‌ها مطالبه‌گری کنند. اگر شفافیت در سینما وجود داشته باشد زمانی که تهیه‌کننده‌ای بودجه بیت‌المال را حیف و میل کرد، فرآیندی برای بازخواست او وجود دارد و در این صورت حتما این کار تکرار نخواهد شد. با این وجود به دلیل نبود شفافیت در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم که تهیه‌کنندگان بسیاری تحت عنوان ساخت فیلم‌های ارزشی از بیت‌المال استفاده کردند اما نه اثر ارزشی ساختند و نه به جایی پاسخگو بودند.
منبع: خبرگزاری ایلنا
