چارسو پرس: درحالیکه واکنش‌ها به پوستر - اعلان یا دیوارکوبِ - طراحی شده برای معرفی سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر رو به گسترش بود؛ اردشیر صالح‌پور؛ روز گذشته(جمعه – 19 دی ماه) اعلام کرد که پوستر رونمایی شده به زودی تغییر می‌کند.
شاید هیچ یک از مسئولان در معاونت امور هنری به‌عنوان متولی اصلی این رویداد که نتیجه‌اش در کارنامه‌‌شان ثبت خواهد شد و نه سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی که همزمان دبیری جشنواره تئاتر فجر را برعهده دارد و اعضای دبیرخانه برگزاری جشنواره؛ واکنشی چنین گسترده به پوستر جشنواره را ازسوی خانواده‌ی هنرهای نمایشی انتظار نداشتند.
اعتراض‌هایی که حتی در مواجهه‌ی مخاطبان و هنرمندان هنرهای نمایشی با پوستر دوره‌ی گذشته جشنواره که از آن به عنوان دوره‌ای ضعیف و بی‌کیفیت یاد می‌شد؛ اتفاق نیفتاد. آیا وضعیت از دوره‌ی نابه‌سامان قبل نیز آشفته‌تر است یا تحمل اهل تئاتر رو به پایان؟!
درحالیکه عده‌ای معتقدند توجه به پوستر جشنواره و واکنش هنرمندان در شبکه‌های اجتماعی اهمیت چندانی ندارد باید دید چرا دبیر جشنواره با چنین سرعتی به اعتراض‌ها واکنش نشان داد و از انتخاب پوستری با این فرم و محتوا عقب نشست؟ دیگر آنکه پوستر این رویداد با کلیت جشنواره‌ای که از آن به عنوان «آینه تمام نمای هنرهای نمایشی کشور» یاد می‌شود؛ چه ارتباطی دارد؟
پاسخ به این پرسش‌هاست که چرایی واکنش هنرمندان، منتقدان و مخاطبان تئاتر را تفسیر می‌کند.
امین عظیمی (مدرس دانشگاه، منتقد و کارشناس) طی یادداشتی کوتاه در صفحه‌ی شخصی خود؛ ضمن اشاره به اتفاق دور از انتظار رخ داده نوشت: با اینکه دیدم همه‌ی دوستان مثل من شوک شده‌اند و این اثر یگانه هنری را بازنشر کرده‌اند!! ولی دیدم آرام نمی‌گیریم اگر اینجا منتشرش نکنم و نپرسم شما فکر می‌کنید این تصویر مربوط به چه موضوعاتی می‌تواند باشد؟؟؟
او در ادامه آورده است: اگر در فرانسه با ژ3 آزادی اندیشه ترور می‌شود در کشور ما این امر با آدم‌هایی ممکن می‌شود که بر مسند می‌نشینند و از تیاتر یک آلت طرب می‌سازند تا بی‌مایگی و سطحی بودن را این چنین نشر کنند و پوپولیسم درونی‌شان ارضا شود.
رامتین شهبازی؛ دیگر منتقد و پژوهشگر تئاتر و سینما؛ نظر خود در این رابطه را با اشاره به نظر یکی از اساتید نشانه‌شناسی آغاز می‌کند و می‌نویسد: این استاد همیشه در کلاس‌های درس در مورد پیرامتن‌ها مثال جالبی می‌آوردند. ایشان می‌گفتند اگر به برخی اماکن مثل بازار تجریش و... مراجعه کنید نوعی دیوان حافظ به شما می‌فروشند که به چاپ بین‌الحرمین معروف است. یعنی کنار اشعار حافظ، بزم و می و مینیاتورهای عامه‌پسند طراحی می‌کنند که دیوان حافظ به مثابه یک کالا فروش برود. آن چاپ از مخاطب می‌خواهد حافظ را آنگونه بخواند که به او عرضه می‌شود. بافت است که از ما می‌خواهد متن را چگونه بخوانیم. این پوستر نیز از ما می‌خواهد تئاتر را اینگونه بخوانیم که در پوستر دیده می‌شود. یعنی همان چیزی که دوستان در تحلیل‌های خود به آن اشاره می‌کنند و با همان حافظ بین‌الحرمین هم‌خوانی دارد. حال اینکه چه جزئی از تئاتر در پوستر می‌بینید، صورتک‌هایی در حاشیه یا... بماند برای تحلیلی دیگر.
پیام فروتن؛ دیگر مدرس و هنرمند هنرهای نمایشی؛ به مطلب قبلی خود درباره آنچه در انتخابات انجمن بازیگران خانه تئاتر رخ داد – طرح درخواست ده برابر شدن بودجه یا قطع آن توسط نمایندگان مجلس - و آسیب‌هایی که خانواده نمایشی به خود وارد می‌کند؛ اشاره کرد.
فروتن با نماد قرار دادن پوستر جشنواره به عنوان ویژگی عیان کننده کلیت حاکم بر تئاتر این روزها نوشته است: من نمی‌دانم چرا این شب‌ها شواهد من مدام از غیب می‌رسند! دیشب در کامنتی نوشتم والله من هم باشم دو ریال هم بودجه این تشکیلات (تئاتر) شلخته، بی‌سلیقه و فشل را اضافه نخواهم کرد! چه برسد به ده برابر.
این هنرمند در پست دیگری خانواده تئاتر را مسئول این اتفاق دانسته و آورده است: پوستر جشنواره ٣٣ را یارتا یاران طراحی نكرده است!
پوستر سی و سومین جشنواره تئاتر فجر را نه یارتا یاران طراحی كرده و نه دبیر امسال جشنواره آن را سفارش داده و تأیید كرده است. این افتضاح را یكایك ما جماعت تئاتری مرتكب شده‌ایم. زمانی كه یك ورزشكار را به عنوان بازیگر انتخاب می‌كنیم، وقتی یك بازیگر را در مقام طراح صحنه و لباس قرار می‌دهیم، زمانی كه به هیكل و اندام یك كارگردان پیله می‌كنیم، زمانی كه برای خنداندن بیشتر تماشاگر به تقلید فلان و بهمان شخصیت سیاسی در یك كار جدی می‌پردازیم، وقتی برای كسب پول بیشتر تماشاگر را در ارتفاع متزلزل دو سه متری می‌نشانیم و آنچه كمترین اهمیتی ندارد أمنیت و آرامش خاطر اوست، وقتی در جلسه انتخاب هیئت مدیره یك انجمن به جای همدلی، مشكلات شخصی خود را فریاد می‌زنیم و حیثیت یكدیگر را لكه‌دار می‌كنیم، زمانی كه به هر كس كه دوست داریم لقب استاد می‌دهیم، وقتی دستمزد أندك عوامل اجرایمان را بالا می‌كشیم، زمانی كه تنها عنصر بی‌اهمیت بر صحنه اجراهایمان زیبایی‌ست و اجرا می‌رویم كه تنها اجرا رفته باشیم، وقتی... آن وقت است كه یكایك عناصر این پوستر را ما طراحی كرده‌ایم! آرام آرام و در طول زمانی چند ساله. حالا ما جماعت همیشه طلبكار كه شكست‌ها و ناكامی هایمان را همواره به گردن دیگران انداخته‌ایم، چند متهم دم دست پیدا كرده‌ایم!
اما در این میان اظهارات ابراهیم حسینی که البته فارغ از شخصیت حقوقی به عنوان – دبیر بخش پوستر جشنواره سی و سوم تئاتر فجر – بیان شد؛ جالب توجه به نظر می‌رسید. او در واکنش به موج انتقادهای ایجاد شده نوشت: خدمت دوستانی که درمورد طراحی پوستر تئاتر فجر (امسال)93، به کرات از بنده سئوال می‌کنند و بیشتر موارد مواخذه قرار می‌دهند، باید عرض کنم:
1- در حکم و قراردادم در 6 سال گذشته، بابت مدیریت مسابقه پوستر تئاتر فجر هیچ بندی مبنی بر نظارت بر طراحی پوستر خود جشنواره تئاتر فجر وجود ندارد.
2- در این چند سال زمانی حکم گرفته‌ام، که مراحل طراحی پوستر تئاتر فجر و طراح آن، از قبل مشخص شده و پوستر تقریبا نهایی و آماده چاپ بوده است.
3- در سال‌های گذشته، در جلسات مدیران جشنواره تئاتر فجر، به عنوان پیشنهاد و در بعضی مواقع، اصرار بر این داشته‌ام که، طراح پوستر تئاتر فجر، حتما باید از پیشکسوتان این شاخه، باشد و دارای سابقه درخشان در زمینه طراحی پوستر تئاتر.
باتوجه به موارد فوق، دیروز پوستر جشنواره تئاتر فجر، را در دبیرخانه، دیدم و خدمت "آقای صالح پور" (دبیر جشنواره) رسیدم، و تقاضا کردم راجب پوستر نهایی شده تجدیدنظر کنند، اما ایشان با وجود اصرار بنده نپذیرفتن، و متاسفانه هر سال این مشکل در تئاتر فجر برای بخش طراحی پوستر خود جشنواره، وجود دارد.
در وهله بعد به خودم و سایر دوستانی که در آینده مسئولیت بخش مسابقه پوستر تئاتر فجر را برعهده خواهند گرفت، یک پیشنهاد دارم، در صورتی این مسئولیت را بپذیرن، که بر طراحی پوستر خود جشنواره نیز نظارت داشته باشند.
کیومرث مرادی (مدرس و کارگردان) در واکنش به پوستر طراحی شده؛ چنین نوشت: گفتم با این پوسترها شاید کمی نگاه زیبایی‌شناسانه دیده شود. هر چند باور دارم طراحان زبردست و خلاق بسیاری داریم که بسیار توانا هستند.
مرادی در ادامه تعدادی پوستر جشنواره‌‌‌های تئاتری گوناگون را برای الگو قرار دادن و مقایسه کیفیت زیبایی شناسی‌ها در صفحه خود قرار داده است.
بهرام افشاری (بازیگر) ضمن گلایه از پوستری که برای جشنواره سی و سوم تئاتر فجر طراحی شد در صفحه شخصی خود نوشت: سالی که نکوست از بهارش پیداست. از همین الان مشخص شد که این دوره از جشنواره در چه سطحی از کیفیت و با چه نوع نگاهی برگزار میشه. خیلی ساده بگم این پوستر و طراحان عزیزی که خودشون با روحیه خود پسندی درش حضور دارند توهینی بیش نیست؛ همین. خواهشا اجازه بدید با دردها و زجرهایی که از مشکلات قدیمی می‌کشیم راهمونو ادامه بدیم. البته مشکل از طراح نیست مشکل از افرادی است که این طرح را قبول کردند. متاسفم.
علی جعفری فوتمی؛ از فعالان رادیو و عضو کانون منتقدان خانه تئاتر و یکی از منتقدان جدی شرایط نابه‌سامان یک سال گذشته حاکم بر مدیریت تئاتر کشور؛ نیز در همین رابطه نوشت: به جد معتقدم اینکه مفهوم ناامیدی از جشنواره‌ای که در سی و سومین دوره برگزاری‌اش کوچکترین نشانه‌ای از یک اتفاق مهم سالانه‌ی تئاتری در خود ندارد تماما در پوستر جشنواره متجلی شده است.
مجموعه‌ای از کوته فکری و رندی {....} که در پوستر به چشم می‌خورد و چنان مملو از سطحی‌نگری و سردستی کاری است که مخاطب را به خنده‌ی توام با {....} وامی‌دارد.
پیام لاریان، کارگردان جوان، نیز پوستر طراحی شده را نمادی از آشفتگی‌ها دانسته و آورده است: {....} هر کسی آن درود عاقبت که کشت! این همه فشار بخاطر اشتباهات آدمیه که از انتخاب گروه دبیرخانه و بازبین و... اشتباه کرده.{.....} بحث فقط پوستر نیست. این پوستر نماد بی‌کیفیتی یک جشنواره‌ی سوری و سرهم‌بندی شده‌ست. جشنواره‌ای که به همت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور هنری می‌تونست برگزار نشه اما حالا قراره در سوری‌ترین شکل و به سمبل‌ترین شکل ممکن؛ در ضعیف‌ترین حدش در تاریخ جشنواره‌ها برگزار بشه.
شاید همین تعداد اظهارنظر نشان دهنده گستره فراگیر انتقادهای وارد شده باشد اما مطالعه بخشی از نظرات کاربران کمتر شناخته شده نیز خالی از لطف نیست.
یکی از گروه‌های اجتماعی تئاتر در فضای مجازی با قرار دادن پوستر جشنواره سی و سوم روی صفحه خود آورده است: نیازی به توضیح نیست. تصویر به اندازه کافی بیانگر عمق فاجعه است.
سینا نصرالهی، از دیگر فعالان جوان عرصه هنرهای نمایشی نوشت: اندیشه و زیبایی شناسی حاکم بر مجموعه‌ای که این پوستر را انتخاب می‌کند نباید هم ما را انتخاب کند. از هیات‌های محترم انتخاب در بخش‌های مختلف جشنواره که اجازه ندادند هیچ کدام از نمایش‌های ما در هیچ کدام از بخش‌های این دورهمی شاد و نشاط آور بالا بیاید کمال تشکر را دارم.
محمد هادی عطایی از دیگر هنرمندان جوان تئاتر با نگاهی طنازانه چنین آورده است: این پوستر خیلی مرتبط است با حال این روزهای تیاتر این سرزمین.... با سلام.... توده پرفشاری حال هنرمندان نمایش ما را بارانی کرده.
پوستر جشنواره تئاتر فجر در حالی با چنین بی‌تدبیری مواجه شده است که شنیده‌ها از تکرار شرایط مشابه در کاتالوگ جشنواره حکایت دارد. یکی از جزئی‌ترین مواد تبلیغاتی جشنواره که شاید به نظر نرسد بالقوه منبع چه میزان رانت و فساد مالی خواهد بود.
آیا کاتالوگ جشنواره به سرنوشت پوستر دچار می‌شود؟
گویا مدیران با سپردن انتشار این کتاب به موسسه‌ای – "چشم سوم" نزدیک به سیدصادق موسوی، مدیریت مجموعه تئاترشهر در دولت گذشته - که نه تنها در زمینه مجوزهای لازم با مشکلاتی مواجه است بلکه کوچکترین سابقه‌ای در انتشار کتاب‌های جشنواره‌ای در کارنامه ندارد قصد تخطئه این رویداد را در سر دارند.
شاید بتوان چنین در نظر گرفت که گفته بازیگر جوان تئاتر به طور کامل بیان کننده شرایط حاکم بر مدیریت هنرهای نمایشی کشور است. شرایطی که روند 16 ماه گذشته نشان می‌دهد عزمی برای تغییر آن وجود ندارد.
حال اهمیت اظهار نظرهای هنرمندان و منتقدان پوستر سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نمایان می‌شود. چرا که این پوستر طبق گفته‌های اهالی تئاتر به بهترین شکل پرده از وضعیت نابه‌سامان دبیرخانه جشنواره و اداره کل هنرهای نمایشی برمی‌دارد و سوال دیگری را به وجود می‌آورد. اینکه جشنواره تئاتر فجر به عنوان آینه تمام نمای تئاتر ایران بیان کننده چیست؟
اما پیش از آن اشاره به صحبت‌های روز پنجشنبه علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خالی از لطف نیست.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از آرامش و نشاط میان هنرمندان می‌گوید
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که در مراسم اختتامیه نخستین جشنواره عکس طبیعت در استان البرز سخنرانی داشت درباره شرایط هنرمندان بعد از آغاز به کار دولت جدید گفت: ازجمله شعارهایی که ریاست جمهوری در دوران رقابت انتخاباتی خود مطرح می‌کرد زنده کردن روحیه نشاط و امید در دل فرهیختگان و اهالی فرهنگ و هنر بود.
او ادامه داد: خوشبختانه طی ۱۶ ماه گذشته با برنامه ریزی‌های خرد و کلانی که در حوزه فرهنگ و هنر صورت گرفته این هدف به میزان قابل توجهی تحقق یافته است.
نتیجه....
در انتها و با توجه به اظهارات هنرمندان و کارشناسان چنین به نظر می‌رسد که اگر جشنواره تئاتر فجر را آینه تمام نمای تئاتر ایران در سالی که گذشته در نظر بگیریم، خواهیم دید برخلاف نظر وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی طی 16 ماه گذشته از برنامه‌ریزی خرد و کلان در عرصه هنرهای نمایشی (با مسئولیت معاونت امور هنری) کشور اثری به چشم نمی‌خورد.
بر همین اساس باتوجه به آشفتگی‌های موجود که به نیکی در کلام منتقدان متجلی است می‌توان دریافت چیزی که در میان اهالی تئاتر وجود ندارد نشاط و امید نوید داده شده در تبلیغات انتخاباتی دولت یازدهم است. شاید بد نباشد وزیر محترم کمی با دقت بیشتر وضعیت آشفته هنرهای نمایشی کشور را رصد کند. زیرا وضعیت مدیریت در این عرصه حتی در سطح طراحی پوستر جشنواره تئاتر با آزمون و خطا پیش می‌رود.
منبع: ایلنا
