چارسو پرس: نمایش «هایکوی پارو زن یک دست» اثری عروسکی است که در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر روی صحنه است. نویسنده و کارگردان این اثر برگزیده هجدهمین جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران، ماندانا عقربی است. طراحی عروسک‌ها را ستاره خرم‌زاده انجام داده و رکسانه عبقری طراحی لباس اثر را به عهده داشته است. ماندانا عبقری، علیرضا دهقانی، محمدرضا لطفی، زهرا مسیب نهاوندی، صدف صمدی و فاطمه سیف نیز بازیگران (عروسک‌گردان‌های) نمایش هستند.
ماندانا عبقری در سال ۱۳۹۹ آن زمان که نمایش «هایکوی پارو زن یک دست» در جشنواره نمایش عروسکی تهران - مبارک روی صحنه رفت در صفحه تیوال این متن را منتشر کرد: «این نمایش تقدیم می‌شود به تمام کودکانی که در جریان جنگ جهانی دوم و در اوت ۱۹۴۵ به خاطر خطای انسانهای جنگ افروز و خودخواه، حق مسلم بازی کردن و لذت زندگی را از دست دادند. آن‌هایی که در چشم به هم زدنی در موج یک انفجار عظیم و سپید، به جزیره‌های ناشناخته‌ای پرتاب شدند که راهی به بهشت داشتند و مانند پسر بچه‌ی نمایش «هایکوی پاروزن یکدست»، به خانه‌شان برنگشتند. این قصه تمام نشدنی خودخواهی آدم بزرگهاست. کاش زمامداران حکومت‌ها کودکان بودند که بعد از قهرهای کوچکشان آتش جنگ برپا نمی‌کنند و با یک کلمه ساده «آشتی» دوباره بازی را از سر می‌گرفتند. کاش هیچ جای جهان پاروزن یک‌دستی نباشد که جنگ دست دیگرش را گرفته باشد.»
ماندانا عبقری فارغ‌التحصیل هنرهای نمایشی و عضو پیوسته خانه تئاتر که نویسندگی و کارگردانی نمایش «هایکوی پاروزن یکدست» را به عهده داشته، درباره جزییات این اثر که در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود، با ایلنا صحبت کرد و از اهمیت تئاتر عروسکی در دنیای امروز گفت.
از جزییات نمایش «هایکوی پاروزن یکدست» بگویید.
نمایش درباره یک دختربچه است که در اثر انفجار بمب اتم با یک سونامی به یک جزیره دورافتاده پرتاب می‌شود و در آنجا با دنیای آرزوها مواجه می‌شود و با آن شروع به صحبت می‌کند تا به یک خودشناسی رسد و بتواند به شخصیت بهتری دست پیدا کند. در خلال این اتفاق فلش‌بک‌هایی داریم که دختر بچه طی آن زندگی خودش را مرور می‌کند.
با توجه به اینکه نمایش‌تان عروسکی است از تکنیک‌های اجرای آن بگویید.
«هایکوی پاروزن یکدست» نمایشی تماما عروسکی است که با تکنیک تاپ تیبل (روی میزی) اجرا می‌شود و در بخش‌هایی از کار هم تکنیک سایه را داریم. به طور مثال در قسمت‌هایی که دختربچه به گذشته می‌رود و فلاش‌بک داریم از تکنیک سایه و این شیوه از بازی استقاده شده است.
تئاتر هایکوی پارو زن یک دست
شاید با این موضوع موافق باشید که نمایش عروسکی طی سال‌های اخیر به نوعی در حاشیه یا در سایه قرار گرفته است. نظر شما چیست؟
این عدم توجه دلایل مختلفی دارد که یکی از آن‌ها ذائقه تماشاگر است. در حداقل‌ترین برهه زمانی ذائقه تماشاگر با توجه به تئاترهایی که مثلا طی روندی یک‌ساله ارائه می‌شود، تغییر می‌کند. دلیل دیگر این به قول شما عدم توجه سخت بودن تئاتر عروسکی باشد. علاوه بر اینکه خیلی سخت می‌توان نمایشی عروسکی را به مرحله اجرا رساند به این دلیل که به سرانجام رساندن آن بسیار دشوار است.
دلیل این دشواری بالا بودن مخارج اثری عروسکی است؟
علاوه بر هزینه‌ها که بسیار زیاد است. مبنا بر این است که ما در نمایش عروسکی معمولا باید سه برابر نمایش زنده از بازیگر استفاده کنیم. به هرحال ما در نمایشی عروسکی در حال جان دادن به یک شی بی‌جان هستیم. انجام این اتفاق و جان دادن به عروسکی بی‌جان تقریبا دو یا سه برابر برای کارگردان و بازیگر زحمت دارد و این روند به مراتب صرف زمان بیشتری را از سوی اعضای گروه طلب می‌کند، لذا باید نسبت به کارهای معمولی تمرینات بیشتری داشته باشیم. بخصوص اینکه تکنیک‌های مورد استفاده ما در نمایش «هایکوی پاروزن یکدست» شیوه‌های بسیار سخت محسوب می‌شوند. در نهایت اینکه گروه‌ها به دلیل بالا بودن هزینه‌ها، زمان‌بر بودن تمرینات و پر تعداد بودن بازیگران ترجیح می‌دهند به تئاتر عروسکی نپردازند. افراد و گروه‌ها در جهانی که به سمت مینیمالیست می‌رود، ترجیح می‌دهند از انجام چنین کارهایی بپرهیزند و سبک‌های دیگر را مد نظر قرار دهند. طی این روند قاعدتا از تولید و اجرای آثار پرهزینه و به لحاظ بازیگر و عوامل کاسته می‌شود و تئاتری‌ها به سمت انجام کارهای راحت‌تر و اجراهای جمع و جورتر می‌روند. به همین دلیل است که تئاتر عروسکی شاید نسبت به دیگر سبک‌ها گونه‌ای مهجورتر است.
تا چه حد با این تغییر نگرش و عملکرد به سمت اجرای آثار کم هزینه و مینیمال موافقید؟ واضح‌تر اینکه این دوران گذار را چگونه می‌بینید؟
من روی تئاتر عروسکی و وجود آثاری در این سبک و سیاق تاکید دارم به این دلیل که نمی‌توانیم جادوی عروسک را نادیده بگیریم.
و نمی‌توانیم هنر کلاسیک را حذف کنیم. نه در تئاتر، و نه در سینما، موسیقی و دیگر هنرها!
بله درست است. و نمی‌توانیم از تاثیر عجیب عروسک روی آدم‌ها بگذریم و این یکی دیگر از دلایل اهمیت داشتن تئاتر عروسکی است. بخشی از تاثیری که عروسک روی آدم‌ها می‌گذارد و کودکی آن‌ها رخ می‌هد، جزو ارتباطات اولیه بشر برای شناختن جهان پیرامون خودش است. یکی از مولفه‌های مهم در یادگیری مهارت‌ها بازی با عروسک است که هم در میان دختران و هم پسران عمومیت دارد. این جادوی عروسک تا پایان عمر آدم‌ها با آن‌ها باقی می‌ماند و جذابیت‌هایی دارد که نمی‌توان آن‌ها را انکار کرد و نادیده‌شان گرفت.
نمایش عروسکی همچنان مخاطب خود را دارد.
امیدوارم درمورد نمایش «هایکوی پاروزن یکدست» همینطور باشد و اثرمان با استقبال مخاطبان مواجه شود. به هرحال تک تک اعضای گروه برای اجراهایی با کیفیت زحمات بسیار زیادی کشیده‌اند.
آیا گروه تئاتر «خنیا» که موسس آن هستید صرفا در زمینه تولید و اجرای آثار عروسکی و قالب‌های کلاسیک فعالیت می‌کند؟
ما در سبک‌های مختلف کار می‌کنیم و تئاتر عروسکی هم جزو گونه‌هایی است که برایمان جدی است.
در ایامی به سر می‌بریم که تعداد زیادی از هنرمندان چهل و یکمین جشنواره تئاتر فجر را تحریم کردند. نظرتان درباره این گونه رفتارها چیست؟
من معتقدم که هنر در هیچ شرایطی و در هیچ زمانی (چه با نگاه سیاسی، جامعه‌شناسی یا اقتصادی) نباید متوقف شود. هنر در هر شرایطی باید جریان داشته باشد.
تئاتر هایکوی پارو زن یک دست
در اغلب کشورها برعکس این روال را شاهدیم. حتی در جنگ‌های رخ داده در طول هنرهایی چون موسیقی، سینما و تئاتر در هر شرایط بغرنجی راه خودشان را رفته‌اند و اصلا دلیل ایجاد تعدادی از سبک‌های مهم هنر کلاسیک همین جریان داشتن در شرایط بحرانی است. ما در جنگ جهانی هم تئاتر داشته‌ایم.
بله همینطور است که می‌گویید و تئاتر در طول تاریخ کماکان تداوم داشته است. متاسفانه ما در حال حاضر با کمپینی عجیب روبرو هستیم که نمی‌دانم مبنای آن چیست و زیرساخت آن به چه شکل است؛ اما به هرحال آن را اتفاقی درست نمی‌دانم، به این دلیل که هنر همیشه راه‌گشا بوده است. متوقف کردن هنر نه تنها به اتفاقات خوبی منجر نمی‌شود و هیچ هدفی را دنبال نمی‌کند، بلکه به نوعی رکودی جدی منجر خواهد شد. این رکود زمانی بروز و نمود پیدا می‌کند که این روزها تمام شده‌اند. لذا تحریم و کار نکردن اشتباهی است که نباید آن را انجام داد و به آن دامن زد.
حتی تحریم‌ها و عدم تحریم‌ها میان تئاتری‌های تهران و شهرستان‌ها اختلاف نظرهایی را ایجاد کرده که در نهایت به نفع خانواده تئاتر نیست.
در این زمینه با شما موافقم.
نیاز مبرم بچه‌های تئاتر به اجراهای منوط به گیشه و قرارداد هم در این نوع تفکر نادیده گرفته می‌شود.
درست است اما گیریم برای بچه‌های تئاتر نیاز مالی وجود نداشته باشد؛ مسئله این است که هنر نباید متوقف شود و آنچه باید به آن توجه زیادی داشته باشیم همین موضوع است. ما باید برای جریان داشتن هنر تلاش کنیم.
آیا ناگفته‌ای مانده که درباره آن صحبت نشده است؟
خیر از توجه شما ممنونم. با تاکید کنم که توقف هنر باعث توقف فرهنگ یک جامعه است و ما باید به این فضای اندیشمندی توجه بیشتری داشته باشیم و به آن پر و بال بدهیم. این روال باید در هر شرایطی وجود داشته باشد.
///.
منبع: خبرگزاری ایلنا
