چارسو پرس: سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر درحالی گام به هفتمین روز برگزاری گذاشت که بررسی اجمالی آنچه طی این مدت در مجموعه‌های تئاتری و سالن‌های میزبان آثار نمایشی گذشت؛ نشان می‌دهد جشنواره‌ای که عنوان مهمترین رویداد تئاتری کشور را با خود یدک می‌کشد؛ پذیرای چه تعداد مخاطب است.
سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال با سالن‌های مجموعه‌های نمایشی مانند تماشاخانه ایرانشهر و خانه هنرمندان «استاد ناظرزاده کرمانی، استاد سمندریان و سالن انتظامی»؛ مجموعه تئاترشهر «سالن اصلی و چهارسو»، تالار «حافظ»، سالن «مهر» حوزه هنری، تماشاخانه خصوصی و تازه تاسیس «باران»، «تالار هنر» و تماشاخانه «سنگلج» به همراه تماشاخانه «واحه» که تنها میزبان یک نمایش بود؛ کار خود را آغاز کرد.
گرچه تعداد سالن‌های درگیر در جشنواره سی و سوم نسبت به سال قبل کاهش داشت اما این اتفاق به دلیل آغاز بازسازی مجموعه تئاترشهر رخ داد که عملا سه سالن جشنواره را از دسترس دبیرخانه خارج کرد؛ رقمی که در جشنواره سی و یکم به 14 سالن نیز می‌رسید. اما به هر حال مسائل دوره سی و سوم تنها به سالن‌ها محدود نشد و در ادامه مشکلاتی دیگری به میان آمد.
ظرفیت سالن‌های میزبان جشنواره و تناقض در ارقام اعلام شده
در این دوره 10 سالن نمایشی پایتخت در برگزاری جشنواره تئاتر فجر سهیم شدند که به این ترتیب سالن‌های استاد ناظرزاده کرمانی با تعداد 220 نفر، استاد سمندریان با 94 نفر، سالن انتظامی خانه هنرمندان با حدود 50 نفر، سالن اصلی مجموعه تئاترشهر با گنجایش 579 نفر، سالن چهارسو با 122 نفر، تالار حافظ با 200 نفر یک سویه و 400 نفر درصورت چیدمان سه سویه، سالن نمایش مهر حوزه هنری با 130 صندلی، تالار هنر با ظرفیت 250 نفر، تماشاخانه سنگلج با 175 نفر (همکف) و تماشاخانه خصوصی باران با 125 نفر گنجایش که در بیشترین تعداد 170 علاقه‌مند به تئاتر را میزبانی کرد؛ بار تماشاگران این رویداد را بر دوش کشیدند.
محاسبه مجموع این صندلی‌ها البته با در نظر گرفتن اندک درصدی خطا به دلیل آمار غیر موثق موجود رقم 1945 صندلی در یک نوبت اجرا و با در نظر گرفتن تعداد تماشاگران خارج از ظرفیت عدد تقریبی 2000 تا 2200 نفر را نشان می‌دهد.
رقمی که ستاد خبری سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز در روزهای ابتدایی برگزاری این رویداد با ارسال خبری مبنی بر استقبال بیش از چهار هزار نفر طی 48 ساعت آن را تایید کرد. باتوجه به این محاسبه در صورتیکه عدد اعلام شده توسط ستاد خبری تنها روز دوم جشنواره را نشانه رفته باشد به کل اشتباه و غیر موثق بوده و باتوجه به تعداد صندلی‌های موجود غیرمنطقی و تبلیغاتی به نظر می‌رسد. اما اگر مقصود کل جمعیت دو روز ابتدایی یا اجرای نمایش‌ها در دو نوبت مورد نظر قرار گرفته باشد که از تیتر خبر چنین مراد می‌شود؛ می‌توان آمار منتشر شده را قابل اعتماد دانست.
1000 بلیت سرگردان فقط در دو روز نخست جشنواره
البته در این میان توجه به بعضی نکات ضروری است. نخست اینکه نمایش خارجی بخش بین‌الملل جشنواره که روز دوم در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر به صحنه رفت به دلیل وجود اشکال اساسی – فقدان بالانویس و ترجمه برای مخاطب ایرانی- به هیچ وجه موفق نشد ظرفیت سالن را کامل حفظ کند. نکته دیگر آنکه روز اول جشنواره بدون بعضی سالن‌های میزبان یعنی تالارهای نمایشی «سنگلج»، «هنر»، «ناظرزاده کرمانی» و «باران» آغاز شد که به این ترتیب 770 صندلی یا به اضافه بلیت‌های خارج از ظرفیت حدود 800 نفر از رقم ابتدایی اعلام شده کسر می‌شود.
روز دوم جشنواره تئاتر فجر نیز بدون سالن‌هایی چون «مهر» حوزه هنری و تماشاخانه «باران» میزبان علاقه‌مندان بود که در مجموع کنار رفتن 155 تا 200 نفر از تعداد تماشاگران را به همراه دارد.
درشرایطی که اگر دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر از تمام ظرفیت موجود استفاده کند پذیرای روزانه دو هزار تماشاگر خواهد بود، چطور آمار استقبال چهار هزار مخاطب طی دور ارسال می‌شود؟ به ویژه در شرایطی که به دلیل غیبت پنج سالن نمایشی در دو روز نخست حدود 1000 صندلی از دست میزبان خارج است.
باتوجه به این نکته که آمار تعداد تماشاگران جشنواره معمولا براساس تعداد بلیت‌های صادره محاسبه و اعلام می‌شود. شائبه‌ای جدی وجود دارد که رقمی نزدیک به هزار بلیت خارج از ظرفیت صادر و فروخته شده است. البته بلیت‌های میهمان قطعا بخش زیادی از این رقم را به خود اختصاص می‌دهند.
چنانچه بر افرادی که تحرک‌های موجود در جشنواره تئاتر فجر را کنجکاوانه دنبال می‌کنند؛ پوشیده نیست هر سال تعداد زیادی کارت vip و بلیت میهمان سهم افرادی می‌شود که نسبت چندانی با هنرهای نمایشی ندارند. تجربه نشان داده بعضا نمایندگان ارگان‌هایی که در طول سال از سالن‌های نمایشی فاصله می‌گیرند در روزهای برگزاری جشنواره مشتاقانه پی‌گیر تماشای آثار هستند.
سالن‌های از پیش تکمیل و صدور بلیت رایگان برای دانشجویان!
البته به همه آنچه اشاره شد باید این تصمیم مسئولان جشنواره تئاتر فجر را اضافه کنیم که اعلام کردند بلیت‌های جشنواره امسال به صورت رایگان در اختیار دانشجویان چهار دانشگاه (دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه سوره، دانشگاه آزاد و دانشگاه هنر) قرار می‌گیرد!
تصمیمی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز گذشته با ارائه توضیحاتی که در اختیار خبرگزاری مِهر قرار داد بر آن مهر تایید زد. در پاسخ منتشر شده؛ آمده است: «به دلیل کمبود صندلی‌های سالن، حدود 2 سال است تخفیف دانشجویی در جشنواره تئاتر فجر لحاظ نمی‌شود چراکه ظرفیت سالن‌های نمایشی بین 90 تا 200 نفر است که باید بین هنرمندان، گروه‌های شرکت کننده، خبرنگاران و اهالی رسانه و هنرمندان شهرستانی تقسیم شود.»
با این توضیح و آمار ارائه شده توسط ستاد خبری سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر باید دید چه تعداد بلیت در اختیار هنرمندان، گروه‌های شرکت کننده، خبرنگاران و اهالی رسانه و هنرمندان شهرستانی قرار گرفته و چه تعداد بلیت برای میهمانان خارج از این خانواده صادر شده است.
اما نکته جالب توجه در بخش دیگری از توضیح ارائه شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است که اظهار می‌شود: «از سوی دیگر بخشی از هزینه‌های جشنواره باید از راه فروش بلیت تامین شود. با این حال در چند سال اخیر تنها 40 درصد بلیت‌ها فروخته! و 60 درصد اهدا می‌شود و به همین دلیل جایی برای بلیت رایگان دانشجویی باقی نمی‌ماند؛ اما با توجه به اهمیتی که ستاد جشنواره تئاتر فجر برای دانشجویان این رشته هنری قائل است، بسته‌های بلیت رایگان برای 4 دانشگاه اصلی تئاتر (دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه سوره، دانشگاه آزاد و دانشگاه هنر) تهیه شده است تا مدیران گروه تئاتر این دانشگاه‌ها بین دانشجویان تقسیم کنند.»
جشنواره تئاتر فجر چه تعداد مخاطب دارد؟/ غیبت تبلیغات صحیح
جشنواره تئاتر فجر در گام سی و سوم روزانه موفق به جذب چه تعداد تماشاگر می‌شود؟ آیا مسئولان معاونت امور هنری و اداره کل هنرهای نمایشی در دوره جدید موفق شدند فضایی متفاوت نسبت به گذشته بر این رویداد حاکم کنند؟ سوالی که پاسخ به آن در مقایسه آمار تماشاگران هر روزه جشنواره (2000 نفر اعلام شده توسط ستاد خبری) با جمعیت بیش از 12.5 میلیون نفری پایتخت در طول روز نشان می‌دهد مهمترین رویداد تئاتری کشور که عنوان بین‌المللی را نیز یدک می‌کشد برای عده‌ای محدود در جریان است.
این محاسبه ساده نشان می‌دهد میزان استقبال از جشنواره تئاتر فجر در طول روز حتی به نیم درصد جمعیت پایتخت نیز نمی‌رسد. نسبت رقم اعلام شده توسط ستاد خبری جشنواره در مقایسه با جمعیت پایتخت در طول روز عددی معادل 0/016 را نشان می‌دهد.
محاسبه جمعیت بیست و چهار هزار نفری جشنواره تا روز پایانی و مقایسه آن با جمعیت پایتخت.
رویدادی که با گذشت نیمی از زمان برگزاری ضعف آن در تبلیغ و جذب تماشاگر به شدت نمایان است و اگر از پیاده‌روی مقابل چهار راه ولیعصر(ع) و از روبروی مجموعه تئاتر شهر تهران عبور کنید متوجه هیچ اتفاق هنری مهمی نمی‌شوید؛ چراکه حتی در فاصله دویست متری از رویدادگاه اصلی نشانی از یک اتفاق مهم بین‌المللی حتی در پیاده‌روهای مجاور وجود ندارد. استان‌های کشور هم – جز چند گروه نمایشی- قبلا به دلیل کمبود بودجه از همراهی با این رویداد محروم شدند. به راستی سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر چه گروه اجتماعی و چه تعداد از پایتخت نشینان را هدف گرفته است؟
جشنواره تئاتر فجر در گام سی و سوم به‌رغم تغییرات اتفاق افتاده در مدیریت فرهنگی کشور تفاوت چندانی با سال گذشته و دوره سی و دوم که در پایان راه دولت دهم برگزار شد؛ ندارد. حتی بررسی رخدادهای اتفاق افتاده پیش و پس از جشنواره روندی نزولی نسبت به قبل را نشان می‌دهد. حرکت نزولی که هیچ برنامه‌ای برای جلوگیری از آن طی یک 17 ماه گذشته وجود نداشته است.
