چارسو پرس: شادی‌های همگانی برای حال خوب جامعه ضروری است؛ شادی‌هایی که در آن آدم‌های یک جامعه را به دور هم جمع می‌کنند تا فارغ از مشکلاتی که هرکدام‌شان دارند در کنار یکدیگر برای لحظاتی شادی کنند. یکی از این جمع‌های همگانی که در آن می‌توان شادی دسته‌جمعی را تجربه کرد، کنسرت‌ها است. منظور از کنسرت هر نوع اجرای زنده‌ای است که به روی سن انجام می‌شود، اما ما در این پرونده به کنسرت‌هایی که برای موسیقی است، می‌پردازیم. مدت‌ها بود که رنگ و بوی شادی‌های همگانی بسیار کمرنگ شده بود. قطعا اتفاقات جامعه بی‌تاثیر در جمع شدن‌های این مدلی نیست و قطعا تاثیرشان را می‌گذارند. از اواخر سال 1398 که کرونا وارد کشورمان شد تا حدود آذر ماه سال 1400 یعنی بیش از یک سال و نیم هیچ کنسرتی روی سن هیچ سالنی برگزار نشد. در نیمه دوم سال 1400 کنسرت‌ها کم کم با رعایت موارد بهداشتی مانند، زدن ماسک، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، زدن واکسن، ارائه کارت واکسن و... شروع شد. به‌طوری‌که در آن زمان به جای استفاده از صددرصد فاصله اجتماعی، از 50درصد آن به دلیل رعایت کردن اصول بهداشتی استفاده می‌شد. با همه این شرایط وضعیت کنسرت ایران هیچ جای دلخوشی نداشت. به مرور با بهتر شدن وضعیت کرونا، سالن‌های کنسرت پر‌رونق شد تا رسید به 8مرداد 1401 که شروع محرم بود. تا قبل از آن اوضاع کنسرت‌ها بهتر شده بود و می‌شد تصور کرد که بعد از تمام شدن محرم و صفر روال صعودی در برگزاری کنسرت‌ها را می‌توان دید. اما در انتهای پاییز 1401، وقایع به شکل دیگری رقم خورد و جریان‌هایی که در کف خیابان و فضای مجازی شروع شد، نهایتا منجر به این شد که کنسرت‌های موسیقی به مدت 5ماه از رونق بیفتند.
برگزاری موفق جشنواره‌های فجر در بهمن ماه 1401 و اجرای کنسرت‌های جشنواره موسیقی فجر، نقطه آغازی برای اجراهای تازه در فضای موسیقی کشور شدند. محمد الهیاری، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگویی که اواخر خردادماه امسال با «فرهیختگان» انجام داد، گفت: «از اسفندماه سال گذشته و بعد از جشنواره موسیقی فجر، اجراهای صحنه‌ای با اقبال عمومی مردم، در‌حال برگزاری است. در فروردین‌ماه تعداد 74 اجرای صحنه‌ای، در اردیبهشت‌ماه امسال120 اجرای صحنه‌ای و در خردادماه هم تا تاریخ 24 خرداد، تعداد 202 اجرای صحنه‌ای از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز اخذ کرده است. این آمار مجوزهای دفتر موسیقی برای اجراهای بالای 1200 نفر است.»
او همچنین تاکید کرد که صدور مجوز برای اجراهای صحنه‌ای کمتر از هزار و دویست نفر به ادارات ارشاد استان‌ها تفویض شده است و البته یادآور شد که در انتهای خردادماه آمار سه‌ماهه اجراهای کل کشور منتشر می‌شود. آمار اجراهای کشور چندین برابر آمار مجوزهای صادره از سوی دفتر موسیقی است. تا به امروز هیچ آمار رسمی اعلام نشده است و با پیمایشی که روی سایت‌های بلیت‌فروشی داشتیم، به آمار تازه‌ای از تعداد کنسرت‌ها داخل کشور رسیدیم. بررسی ما از طریق آرشیو سامانه‌های فروش بلیت همچون ملوتیک، هنرتیکت و ایران‌تیک و سایت‌های فروش بلیت شهرستان‌ها صورت گرفت. در این بررسی به سراغ سامانه ایران‌کنسرت هم رفتیم که عمدتا فروش مشابه سایر سامانه‌ها را داشتند.
آمارها چه می‌گویند؟
آمارها تنها بخشی از آن چیزی که در متن جامعه ایران رخ می‌دهد را تصویر می‌کنند، با این حال می‌توان با یک نگاه سرسری به اعداد و جدول اجرای کنسرت‌های موسیقی در صد روز گذشته، متوجه افزایش میزان حضور خانوار ایرانی در فضای هنر موسیقی شد. البته این میزان توجه و حضور خانواده‌های ایرانی برای شرکت در متن یک اتفاق هنری، فقط محدود به شرکت در کنسرت‌ها نیست و رویدادهای متنوعی که این روزها برگزار می‌شوند، به‌شدت مستعد حضور حداکثری مردم هستند. به وجود آمدن چنین فضایی از این جهت امیدبخش و مهم می‌نماید که با وضعیت نشاط اجتماعی در روزها و ماه‌های گذشته مقایسه شود. اواخر سال گذشته شاهد بودیم که جریان‌های سیاسی، به مدت شش ماه، فضای فرهنگ و اهالی هنر را به گروگان گرفته بودند و در نتیجه ارتباط مردم با بخش‌های هنری دچار اختلال شدید شده بود. اما این روزها می‌بینیم گروگانگیران نشاط اجتماعی ایران در مقابل خواست و مطالبه به‌حق مردم برای بازگشت به زندگی عادی دست‌وپا‌بسته هستند. بعد از گذشت آن روزهای پرسوءتفاهم در کشور و بازگشت بهاری تازه، دوباره جریان فرهنگی کشور در تمام ابعاد پرقوت‌تر از گذشته فعال شده است. کنسرت‌های موسیقی در سطح وسیع برگزار می‌شوند و سالن‌های نمایش تئاتر و سینما پر شده‌اند. در فاصله 110 روز گذشته، بنا به آمار رسمی سامانه سمفا، سالن‌های سینمای کشور به فروش 333 میلیارد و 249 میلیون تومان رسیدند و بیش از 7 میلیون و 650 هزار بلیت به فروش رفته است.
در حوزه برگزاری کنسرت موسیقی هم اگر‌چه آمار تجمیعی به صورت رسمی ارائه نشده است اما به صورت تقریبی تعداد کنسرت‌ها و اجراهای موسیقی را در مجموع 77 شهر کشور برای دوره زمانی حدود 100 روز از تاریخ یک فروردین تا 10 تیرماه 1402 بررسی کردیم.
مدیران فرهنگی چه باید بکنند؟
اساسا در این شرایط، مدیران و دستگاه‌های فرهنگی بایستی بیش از گذشته برای توسعه این فضای پرنشاط فرهنگی، دقت نظر داشته باشند. نشاط اجتماعی را می‌توان از کانال‌های متنوع فرهنگی در سطوح مختلف اجتماعی تزریق کرد. یکی از موارد اشکالاتی که بر وضعیت امروز فرهنگ وارد است اینکه سطح دربرگیری رویدادهای هنری محدود است و بایستی گستره وسیع‌تری از افراد جامعه را درگیر کرد. ضمن اینکه دستگاه‌های فرهنگی با مساعدت از کارشناسان و متخصصان حوزه فرهنگ، باید به فکر جریان‌سازی و هدایت آثار فاخر حوزه فرهنگ باشند. فضایی که فراهم شده است باید این امکان عادلانه را برای حضور طیف‌های مختلف هنر موسیقی فراهم کند. اگر این امکان حضور در فضای موسیقی به صورت عادلانه توزیع نشود، کنسرت‌های موسیقی کشور در دست چند تهیه‌کننده و در دایره مافیاهای موسیقی محدود خواهد ماند.
هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این باره گفته است: «جامعه هنری گرفتار مشکلات اساسی است، چون فقط به سلبریتی‌ها و هنرمندان شهری معروف فکر می‌کنند، آن هم هنرمندانی که به هر طریقی معروف شده و این وسط هنرمند درجه یک شهرستانی، استانی و روستایی ناکام می‌ماند و دیده نمی‌شود.»
او همچنین در مورد اینکه فرآیندهای حمایتی نباید فقط محدود به موسیقی پاپ باشد گفت: «موسیقی ردیف و دستگاهی ما ثبت جهانی شده است و در سطح بین‌الملل این موسیقی را پذیرفته‌اند اما در سیاستگذاری‌ها برای این حوزه چه کار کردیم؟ چرا تا این حد روی موسیقی پاپ سرمایه‌گذاری شده و روی تبلیغات آن با این گستردگی فکر می‌شود اما برای موسیقی ردیف و دستگاهی کاری نشده است؟»
جاوید همچنین به اهمیت رفتار عادلانه در حمایت از هنرمندان موسیقی اشاره کرد و گفت: «برخی از هنرمندان جوان را دیده‌ام که شش جا ساز می‌زنند، در شبستان‌ها و جاهایی می‌روند ساز می‌زنند، مجالسی را می‌روند که باور نمی‌کنید و به‌خاطر پول درآوردن و گذران زندگی این کارها را می‌کنند؛ در حالی که این جوان اگر حمایت جدی شود و اگر جای کار جدی برای او بود، می‌توانست با فکر راحت تری کار کند و دنیا را تحت تاثیر قرار دهد.»
شاید بگویید که رقم‌های مالی شبکه گسترده صنعت موسیقی به نسبت سایر صنایع، رقم چشمگیری نیست اما درآمد کنسرت‌های موسیقی در پهنه صنعت فرهنگ، گردش مالی قابل‌توجهی دارند. مدیران فرهنگ می‌توانند با بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و امکان‌های این شبکه مالی و فرهنگی، جریان‌های مختلف هنری را به‌گونه‌ای هدایت کنند که بخش قابل توجهی از هنرمندان در معرض منافع آن قرار بگیرند و هم اینکه مردم از انواع موسیقی بهره‌مند شوند.
بر اساس آماری که از طریق آرشیو سایت‌های فروش بلیت کنسرت مانند ملوتیک، هنرتیک و ایران تیکت به دست آمده است و برای تکمیل آن از پیج خواننده‌ها، پیج سایت‌های فروش رسمی بلیت، تماس تلفنی و سایت‌های جانبی استفاده شده است، 100روز، یعنی از 1 فروردین سال 1402 تا 10تیر ماه 1402 را بررسی کردیم. نمونه واحد و مشخصی که در جدول‌های شماره یک تا 4 مشاهده می‌کنید شیوه صحیح استخراج میزان فروش یک سانس کنسرت موسیقی است. اگر شفافیت لازم در ارائه آمار هر سانس برای همه کنسرت‌ها فراهم بود می‌شد به صورت تجمیعی به یک رقم واقعی رسید. در مورد سالن‌های شهرستان و برخی سالن‌های اجرای کنسرت تهران به صورت پیش‌فرض میانگین قیمت بلیت را در تعداد صندلی‌ها ضرب کردیم.
در 100روز ابتدای امسال 780 کنسرت برگزار شده است. این تعداد کنسرت توسط 80خواننده و گروه به اجرا رسیده است. میزان گردش مالی در این 100 روز عددی بیش از 591میلیارد و 520میلیون است. البته ما با فرض این موضوع که همه بلیت‌ها در سالن‌های اجرا به فروش رفته است محاسبه کردیم که با وجود دو سانس برگزاری هر کنسرت عموما این رقم نزدیک به واقعیت است. نکته‌ای که عموما در کنسرت‌ها اتفاق می‌افتد، بلیت‌های سهمیه‌ای است که از طریق کادر اجرایی کنسرت‌ها به صورت سهمیه در اختیار میهمانان قرار می‌گیرد که این میزان هم به نسبت کل حاضران یک سانس رقم محدودی است. با این حال گردش مالی نزدیک به 600 میلیارد تومان که در صنعت موسیقی وجود دارد بدون در نظر گرفتن اسپانسرهای شب‌های کنسرت موسیقی است که پرداختن به آن خودش گزارش مفصلی می‌طلبد و صفرهای این 600 میلیارد را بیشتر خواهد کرد.
///.
منبع: روزنامه فرهیختگان
نویسنده: مریم فضائلی
