۱. داستانهای جذاب
ژانر جنایی بیش از هر چیز به داستان جذاب و مخاطبپسند نیاز دارد. شخصیتها و پیچشهای داستانی این ژانر وقتی ماندگار میشود که داستانی مهیج و سرگرمکننده در کار باشد. بدون داستان خوب نه شخصیتی داریم و نه غافلگیریای. اما سریالهای جنایی ایرانی عموما خط داستانی جذابی ندارند. فاقد معمای گیرا هستند و درنتیجه شخصیتهایشان باورپذیر نیست.
۲. پرورش شخصیتها
والتر وایت «برکینگ بد» را به یاد بیاورید؛ معلمی عادی، پدری دلسوز و همسری مهربان که به دلیل ابتلا به سرطان به تولیدکننده بیبدیل و پخشکننده قهار مواد مخدر بدل شد. از حدومرزهایش فراتر رفت، از دست زدن به جنایت ابایی نداشت و در نهایت از قدرتی که به دست آورده بود لذت میبرد. سریالهای جنایی خوب اجازه خلق چنین شخصیتهایی را میدهند، اما در کدام سریال جنایی ایرانی شبکه نمایش خانگی شخصیتی جذاب و بهیادماندنی خلق شده؟ با این حال سازندگان سریالها فکر میکنند روزی شخصیتی جذاب مثل والتر وایت مینویسند و اجرا میکنند، هرچند مدام شکست میخورند.
۳. وجوه روانشناختی
جانیها و خلافکاران از نظر روانی افرادی ضد اجتماع فرض میشوند. چقدر این فرض درست و علمی است و چقدر ساختهوپرداخته داستانها و کتابها و فیلمها بماند. برای یک فیلمنامهنویس مهم است که شخصیت چه امکاناتی در اختیارش قرار میدهد تا داستان را جلو ببرد و غافلگیریهای میخکوبکننده تدارک ببیند. جز جنایتکاران، پلیسها و حتی قربانیان هم میتوانند از نظر روانی شخصیتهایی جذاب باشند. سریالهای جنایی ایرانی فاقد چین شخصیتهاییاند. شخصیت شرور با رفتار غیرعادی و انگیزهها و نیازهای متفاوت در چارچوبهای از پیش مشخصشده و کلیشهای نمیگنجد و در بهترین حالت به نسخه کپی یک آنتاگونیست (شخصیت مقابل قهرمان) خارجی بدل میشود.
۴. واقعگرایی
خیلی از داستانهای جنایی فیلمها و سریالهای خارجی مبتنی بر داستانهای واقعی هستند، اما در نمونههای ایرانی چنین چیزی دیده نمیشود. اساسا کار کردن روی پروندههای جنایی واقعی در ایران مسئلهساز است و گروه تولیدکننده را وارد فرآیند طولانی و شاید بیانتهای سروکله زدن با نهادهای قضایی میکند. نیاز دراماتیک یکچیز است و خواست نهاد قضایی چیز دیگری. موانع و محدودیتها نمیگذارد سریال ایرانی سراغ داستانهای واقعی برود.
۵. نبود خلاقیت
در همین وضع کنونی هم میتوان داستانهایی با پرداخت و خط روایی بهتر برای سریالهای جنایی نوشت. اما فیلمنامهنویسان ایرانی احتمالا در زمره بیخلاقیتترین نویسندگان سینما هستند. همیشه از تماشاگر عقبترند و چیزهایی را به شکلی تعریف میکنند که برای تماشاگر قابل حدس و بدون کشش است. با این حال داستان جنایی هنوز در شبکه نمایش خانگی بیش از حد تولید میشود تا شاید بالاخره تغییر در رویه این سریالها به وجود آید.