قدمت ۶۰ ساله استاپ‌موشن در استونی/ میراثی که با دست، نور و صبر ساخته می‌شود

چارسو پرس وقتی درباره انیمیشن صحبت می‌کنیم، اولین تصویر ذهنی بیشتر ما صحنه‌هایی پرزرق‌وبرق از تولیدات پرهزینه‌ی پیکسار یا دریم‌ورکس است. اما در گوشه‌ای از شمال اروپا، کشور کوچکی به نام استونی، سنتی آرام و دست‌ساز را در سینمای انیمیشن زنده نگه داشته: استاپ‌موشن و انیمیشن عروسکی.

با قدمتی بیش از ۶۰ سال، استونی نه‌تنها این هنر را حفظ کرده، بلکه آن را در موسسات آموزشی تدریس می‌کند و هر سال آثاری جسورانه، تجربی و گاه شاعرانه از دل آن بیرون می‌آید. 

جایگاه فرهنگی استاپ‌موشن در استونی

طبق گفته‌ی کادریان کیبوس، تهیه‌کننده استودیوی مستقل Rebel Frame، این تکنیک گرچه دیگر جریان اصلی نیست، اما هنوز هم در استونی «پررونق و زنده» است. آموزش رسمی آن در آکادمی هنرهای استونی به نسل‌های تازه این امکان را می‌دهد که عاشق دنیای مینیاتوری و دست‌ساز عروسک‌ها شوند.

نمونه‌ی بارز این رویکرد، فیلم «زمستان در ماه مارس» به کارگردانی ناتالیا میرزویان است که در جشنواره کن (بخش La Cinef) جایزه گرفت. این فیلم با ترکیبی از عروسک‌گردانی، پارچه‌دوزی و حرکت‌های نامنظم دستی، روایتی سیاسی درباره مهاجرت روس‌ها پس از حمله به اوکراین ارائه می‌دهد.

استودیوهایی که به سنت وفادار مانده‌اند

• Nukufilm، قدیمی‌ترین استودیوی انیمیشن عروسکی در استونی، در سال ۱۹۵۷ تأسیس شده و همچنان به تولید آثار مستقل ادامه می‌دهد.

• آثار تحسین‌شده‌ای مثل The Master از ریهو آنت و Dog Apartment از پریت تندر در کارنامه آن‌ها دیده می‌شود.

• این استودیو هم‌اکنون چند پروژه در حال تولید دارد، از جمله:

  • The Big Other از آندرس تنوسار

  • My Friend the Cucumber از کالجو کیوی

  • Nesting به کارگردانی آنا زاجا (هم‌تولید با لتونی)

اخبار سینمای جهان

گونه‌های مختلف در دل استاپ‌موشن

علاوه بر تکنیک عروسکی کلاسیک، استونی در زمینه‌هایی مثل استاپ‌موشن کات‌اوت (Cut-out)، انیمیشن شن و ماسه و تکنیک‌های تلفیقی نیز فعال است.

ادینا چولوگ، یکی دیگر از تهیه‌کنندگان فعال، فیلم‌هایی همچون The Shadow of Dawn و Flow of Being را با تلفیق چندین تکنیک ساخته و به فستیوال‌ها فرستاده است.

فیلمسازان نوپا و محدودیت‌های موجود

فیلم‌سازان جوان مانند هنری ویرمه با فیلم آینده‌اش Uka-uka (در حال تولید برای سال ۲۰۲۶)، به‌دنبال تلفیق دوربین‌های آنالوگ و روایت‌هایی بومی‌اند. یا ماری کیوی با فیلم Eating Time، که در آن شخصیت اصلی با خوردن زمان، جریان زمانی را تغییر می‌دهد، نمونه‌ای از جسارت‌های مفهومی در این فضاست.

با وجود خلاقیت بالا، چالش‌ها هم جدی‌اند:

• بودجه ناکافی

• پیچیدگی تولید بین‌المللی

• نبود پلتفرم‌های نمایش گسترده برای آثار کوتاه

• و محدودیت در دسترسی فیلمسازان خارجی به بودجه‌های داخلی

 آموزش و الهام

جایگاه آنو لورا توتلبرگ و یولو پیکوف در آموزش نسل‌های تازه از اهمیت بالایی برخوردار است. ناتالیا میرزویان هم یکی از همین شاگردان است که به‌خاطر همین سنت آموزشی به استونی مهاجرت کرده است.

به گزارش چارسو پرس: در جهانی که انیمیشن دیجیتال سلطه دارد، استونی نشان داده که هنوز هم می‌توان با دست‌های کوچک، قاب‌های بزرگ ساخت. انیمیشن استاپ‌موشن در این کشور اگرچه نیش است، اما با روح، شجاعت و خیال همراه است.

اگر صنعت جهانی قدری بیشتر به این نوع تولیدات میدان دهد، نه‌تنها آثار قابل توجهی خلق خواهد شد، بلکه سینما یک بار دیگر لمس، بافت و حرارت را به‌یاد خواهد آورد.