سید احسان عمادی، کارگردان مستند تاریخی «فرار از قصر»، در گفت‌وگویی، جزئیات روند تولید این اثر را که به فرار اعضای حزب توده از زندان قصر در دهه ۲۰ می‌پردازد، تشریح کرد. او از پژوهشی پنج‌ساله و پرحاشیه و نیز چالش‌های فیلمبرداری و اکران این مستند سخن گفت.
چارسو پرس: احسان عمادی، کارگردان مستند تاریخی «فرار از قصر»، در گفت‌وگو با ایسنا، به بررسی جزئیات مختلفی از روند تولید این اثر پرداخت.
این مستند که به فرار اعضای حزب توده از زندان قصر در انتهای دهه ۲۰ می‌پردازد، حاصل چندین سال پژوهش به همراه بازسازی دقیق تاریخی است.
عمادی درباره منابع تحقیق فیلم توضیح داد: منابع پژوهشی ما در تحقیق درباره رویداد فرار چند بخش داشت: اول گزارش مفصل و محرمانه شهربانی از شب فرار که جزئیات دقیقی مانند تعداد سربازان حاضر در کامیون (۶ نفر) یا تعداد افسران و سربازان زندان قصر در آن شب و نیز نحوه انتقال زندانیان را ثبت کرده بود. دوم، خاطرات رهبران حزب توده، مانند دو جلد مصاحبه مفصل کیانوری با وزارت اطلاعات، خاطرات چند جلدی ایرج اسکندری و نیز خاطرات غلامحسین فروتن که رئیس کمیته طراحی نقشه فرار بود.
وی افزود: کتاب جناب محمدحسین خسروپناه (سازمان افسران حزب توده ایران) منبع مهم دیگری بود که حتی با بعضی از سربازان حاضر در شب فرار گفت‌وگو کرده بود. هرچند با وجود پی‌گیری‌های ما امکان دسترسی به صدای این مصاحبه‌ها فراهم نشد.
تیزر فیلم مستند «فرار از قصر» را در ادامه ببینید:
کارگردان درباره مصاحبه‌های انجام شده گفت: با جناب محمدعلی عمویی که در هنگام فرار، از اعضای جوان سازمان افسران بود صحبت کردیم. ایشان هرچند مستقیماً در جریان این اتفاق نبود، اما به‌عنوان شاهد دست دوم اطلاعات ارزشمندی از این واقعه در اختیار داشت؛ از جمله به دلیل دوستی با آقای رفعت محمدزاده، نگهبان بند زندانیان در شب فرار که پس از انقلاب همراه با آقای عمویی دستگیر و زندانی شد.
عمادی به منابع تصویری فیلم خود نیز اشاره کرد و افزود: منبع تصویری اصلی مستند ما، حدود ۴۰۰-۳۰۰ حلقه فیلم از مجموعه «اخبار ایران» است که توسط یک گروه آمریکایی در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ در کشور تولید شده. صحنه‌های نابی مانند کشف جنازه حسام لنکرانی یا لو رفتن چاپ‌خانه فرقه دموکرات در تبریز از این آرشیو به دست آمد.
وی درباره فرآیند بازسازی سکانس‌های مربوط به «فرار از زندان قصر» توضیح داد: کار تولید این سکانس‌هادر سه بخش انجام شد: اول فیلمبرداری در ساختمان قدیمی زندان قصر، دوم فیلمبرداری در یک گاراژ قدیمی در حومه تهران برای صحنه‌های مربوط کامیون و درنهایت استفاده از پرده سبز و CGI برای تکمیل صحنه‌های فیلم‌برداری‌شده یا ساختن کامل سکانس‌هایی مانند پایان‌بندی فیلم. در مجموع حدود نیمی از تصاویر این سکانس‌ها، واقعی و نیم دیگر بازسازی دیجیتالی است.
عمادی به مشکلات تولید اشاره و تصریح کرد: فیلمبرداری این سکانس‌ها در یکی از پیک‌های همه‌گیری کرونا انجام شد، در شرایطی که خود من و تعدادی از اعضای گروه به تازگی بهبود یافته بودیم. با این وجود، به هر مکافاتی کار را پیش بردیم.
کارگردان مستند «فرار از قصر» درباره پروسه پس از تولید گفت: با وجود این‌که تدوین فیلم در اوایل پاییز ۱۴۰۰ در مراحل آخرش بود، اما با مخالفت مرکز گسترش برای نمایش فیلم در سینما حقیقت آن سال مواجه شدیم. سال بعد نیز به دلایل فضای سیاسی ملتهب کشور و اتفاقات پیش‌آمده در نیمه‌ی دوم سال، ترجیح دادیم از نمایش فیلم در جشنواره حقیقت صرف‌نظر کنیم. نهایتا دو سال بعد از پایان فرآیند ساخت فیلم، بالاخره در زمستان ۱۴۰۲کمی بعد از پایان جشنواره سینما حقیقت فیلم در گروه «هنر و تجربه» اکران و در مجموع با استقبال خوبی روبه‌رو شد.
عمادی درباره انتخاب محمد بحرانی برای روایتگری این مستند توضیح داد: جدای از سابقه همکاری با ایشان در چند فیلم قبلی‌ام، در «فرار از قصر» به دنبال گوینده‌ای بودم که صرفاً به روخوانی متن و گویا و رسای متن با صدای گیرایش قناعت نکند، بلکه توان انتقال احساسات متن با لحن و صدایش را نیز داشته باشد. و خب محمد با هوش حرفه‌ای بالا و درک درستش از متن، به خوبی از پس این کار برمی‌آمد.
وی از علاقه خود به ساخت مستندهای تاریخی دیگر خبر داد: فعلا در حال تحقیق بر روی چند موضوع تاریخی دیگر هستم، اما این پروژه‌ها برای اجرایی شدن، نیازمند پژوهش عمیق و مبسوط در کنار حمایت مالی کافی هستند.
عمادی در پایان تأکید کرد: هدف ما در این فیلم تنها ثبت و ضبط خشک و بی‌احساسی از وقایع تاریخی نبود، بلکه می‌خواستیم به زبان سینما آن را روایت کنیم. مثلاً صحنه پایانی فیلم که در آن کامیون زندانیان در حال فرار را می‌بینیم، با متن، صدا، تصویر و موسیقی حماسی‌ای همراه است تا هم شکوه این لحظه را منتقل کند هم تراژدی نهفته در آن را -به دلیل آگاهی از سرنوشت تک‌تک فراریان- به تصویر بکشد. البته جمله پایانی این سکانس که آخرین حرف فیلم هم بود («فردا باید مبارزه را از سر گرفت») با مخالفت برای پخش مواجه شد که درنهایت برای صدور پروانه نمایش مجبور شدیم آن را اصلاح کنیم.
منبع: ایسنا
https://teater.ir/news/72261
