از «چرنوبیل» تا «گامبی وزیر»؛ ۱۰ مینی‌سریال بی‌نقص تاریخ

چارسو پرس: در میانه‌ی فیلم‌های سینمایی و سریال‌های چندفصلی بلند، مینی‌سریال‌ها قرار می‌گیرند؛ قالبی که اگر درست اجرا شود، بهترین ویژگی‌های هر دو دنیا را در خود دارد. معمولاً شامل چند قسمت (و گاهی تا حدود ۱۰ یا ۱۲ اپیزود) است؛ به اندازه‌ای طولانی که بتواند شخصیت‌ها و کشمکش‌ها را عمیق‌تر از یک فیلم سینمایی روایت کند، اما نه آن‌قدر طولانی که سال‌ها ادامه پیدا کند. به همین دلیل تماشای آن‌ها هم آسان‌تر و هم هضم‌پذیرتر است.

لیست زیر نشان می‌دهد که این قالب در بهترین حالت خود چه‌قدر می‌تواند درگیرکننده و ارزشمند باشد. در این مطلب تنها سریال‌های لایو اکشن بررسی شده‌اند و آثار انیمه (مثل Cowboy Bebop و Neon Genesis Evangelion) در این دسته‌بندی قرار نگرفته‌اند؛ چرا که بیشتر شبیه سریال‌های تک‌فصلی هستند تا مینی‌سریال.

۱۰. The Night Of (۲۰۱۶)

ماجرای The Night Of را می‌شد در قالب یک فیلم بلند هم روایت کرد، اما تبدیل آن به یک مینی‌سریال باعث شد که بسیاری از بخش‌های داستان قدرت بیشتری پیدا کنند. این اثر درباره‌ی مردی است که به قتل زنی متهم شده، در حالی‌که هیچ خاطره‌ای از انجام آن ندارد. روایت، از بازداشت و روزهای زندان او آغاز می‌شود و سپس وارد دادگاه و روند محاکمه می‌گردد.

داستان آهسته و حساب‌شده پیش می‌رود و همین باعث می‌شود در قسمت‌های ابتدایی فضایی پر از اضطراب و دلهره شکل بگیرد. در ادامه نیز جزئیات روند حقوقی و دادگاه به شکلی طبیعی و دقیق به تصویر کشیده می‌شوند. The Night Of به‌شدت واقع‌گرایانه است و همین امر باعث می‌شود تماشای آن تجربه‌ای تلخ و تکان‌دهنده باشد؛ البته از نوع خوب، اما باید پذیرفت که اصلاً تماشای راحتی ندارد.

۹. Horace and Pete (۲۰۱۶)

در ظاهر، Horace and Pete شبیه یک سیت‌کام به‌نظر می‌رسد؛ چرا که داستان حول یک بار می‌چرخد که دو شخصیت اصلی آن را اداره می‌کنند و بیشتر اتفاقات نیز در همان محیط رخ می‌دهد. اما اینجا خبری از حال‌وهوای شاد و گرم Cheers نیست. برعکس، سریال فضای تیره و غم‌انگیزی دارد که گاهی با لحظات طنز تلخ ترکیب می‌شود.

می‌توان گفت Horace and Pete چیزی شبیه یک ضدسیت‌کام است؛ یا معادل آرت‌هاوس یک سیت‌کام. بنابراین برای همه مخاطبان مناسب نخواهد بود، اما بی‌تردید فضایی منحصربه‌فرد و جسورانه دارد. بازیگران بزرگی هم در آن حضور دارند؛ از جمله لوئیس.سی.کی (که خالق سریال هم هست)، استیو بوشمی، ایدی فالکو، آلن آلدا و جسیکا لَنگ.

۸. Angels in America (۲۰۰۳)

Angels in America به کارگردانی مایک نیکولز (خالق فیلم کلاسیک The Graduate) ساخته شده و گروهی از ستارگان سینما در آن ایفای نقش می‌کنند. این مینی‌سریال تنها چند قسمت دارد، اما در مقیاسی حماسی روایت می‌شود و شخصیت‌های متعددی را در بر می‌گیرد.

داستان در سال ۱۹۸۵ و در بحبوحه بحران ایدز می‌گذرد و تأثیر این بیماری بر زندگی شخصیت‌های مختلف را بررسی می‌کند. علاوه بر این، به موضوعات سیاسی و اجتماعی مهمی نیز می‌پردازد و با روایتی جسورانه، غم‌انگیز و گاه عجیب، تجربه‌ای ماندگار برای مخاطب رقم می‌زند.

۷. Fanny and Alexander (۱۹۸۴)

این عنوان کمی خاص است، زیرا Fanny and Alexander در اصل ابتدا به‌صورت فیلم سینمایی (۱۹۸۲) عرضه شد. اما نسخه‌ی طولانی‌تر آن در سال ۱۹۸۴ به‌شکل یک مینی‌سریال پنج‌ساعته منتشر گردید. نسخه سینمایی سه ساعت طول داشت، اما نسخه مینی‌سریال داستان را کامل‌تر و با جزئیات بیشتر روایت می‌کند.

قصه درباره دو کودک است که پس از یک تراژدی خانوادگی، مجبور می‌شوند با ناپدری سخت‌گیر و آزارگر خود کنار بیایند. در نسخه مینی‌سریال، شخصیت‌های فرعی به‌مراتب پررنگ‌تر و عمیق‌تر پرداخته می‌شوند. بسیاری از منتقدان معتقدند این نسخه، شکل واقعی و کامل‌تر داستان است و فیلم سینمایی تنها یک بازآرایی فشرده از آن محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ سریال برتر ژانر «نوردیک نوآر» (Nordic Noir) که باید ببینید

۶. Chernobyl (۲۰۱۹)

چرنوبیل یکی از تحسین‌شده‌ترین مینی‌سریال‌های تاریخ و از بالاترین امتیازدارهای IMDb است. این اثر فاجعه هسته‌ای نیروگاه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ را بازگو می‌کند. مینی‌سریالی کوتاه است، اما به شکلی روایت می‌شود که تماشاگر احساس می‌کند در حال دیدن یک فیلم فاجعه‌آمیز طولانی‌مدت است؛ با این تفاوت که روندش کند نیست، بلکه دقیق و حساب‌شده پیش می‌رود.

سریال هم به وقایع منتهی به انفجار می‌پردازد و هم به پیامدهای مرگبار آن؛ هر دو به یک اندازه تکان‌دهنده. همانند The Night Of، تجربه تماشای آن تلخ و دشوار است، اما ارزش دیدن دارد و به‌راحتی فراموش نمی‌شود.

۵. I, Claudius (۱۹۷۶)

سال‌ها پیش از آنکه Angels in America و Horace and Pete با گروهی از بازیگران بزرگ درخشان شوند، مینی‌سریال I, Claudius در سال ۱۹۷۶ گرد همایی از ستارگان بود. دِرِک جَکوبی در نقش اصلی ظاهر شد و بازیگرانی چون سیان فیلیپس، برایان بلسد، جان هرت و پاتریک استوارت در نقش‌های مکمل درخشیدند. این مجموعه زندگی کامل کلودیوس را روایت می‌کند؛ شخصیتی که در نهایت به امپراتوری روم رسید.

هرچند اثر در ژانر درام تاریخی قرار می‌گیرد، اما برای روایت بهتر داستان، گاهی از واقعیت فاصله می‌گیرد؛ طبیعی هم هست، چرا که وقایع دو هزار سال پیش را به تصویر می‌کشد. با این حال، نتیجه نهایی شاهکاری تلویزیونی است: روایت پرکشش، دیالوگ‌های فوق‌العاده و بازی‌های چشمگیر. آن‌قدر که حتی اگر این گروه بازیگر ده ساعت فقط دفترچه تلفن را برای هم می‌خواندند، باز هم تماشایش جذاب و تأثیرگذار بود.

۴. O.J.: Made in America (۲۰۱۶)

شاید حضور یک مستند در این فهرست کمی غیرمعمول به‌نظر برسد، اما O.J.: Made in America آن‌قدر شاهکار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این مستند-مینی‌سریال علاوه بر اینکه در جشنواره‌ها اکران شد، در بخش بهترین مستند بلند اسکار هم شرکت کرد و جایزه را برد؛ اتفاقی که بعدها باعث تغییر قوانین شد تا آثار مینی‌سریال دیگر واجد شرایط حضور در این بخش نباشند.

همان‌طور که از نامش پیداست، موضوع اصلی درباره‌ی او.جی. سیمپسون و پرونده قتل جنجالی اوست؛ اما این همه ماجرا نیست. مستند از زندگی و دادگاه سیمپسون به‌عنوان بستری برای بررسی تاریخ اجتماعی، سیاسی و نژادی آمریکا در نیمه دوم قرن بیستم استفاده می‌کند. اثری است نفس‌گیر، دقیق، عمیقاً تأمل‌برانگیز و در عین حال تکان‌دهنده. شاید بهترین توصیف برایش «قدرتمند» باشد؛ هرچند حتی این واژه هم حق مطلب را ادا نمی‌کند.

بیشتر بخوانید: رتبه‌بندی ۱۰ سریال عاشقانه کره‌ای که حتما باید دید

۳. Lonesome Dove (۱۹۸۹)

اقتباس از رمان حجیم Lonesome Dove (اثر لری مک‌مورتری) به‌قدری پرجزئیات است که مینی‌سریالی بیش از شش ساعت را توجیه می‌کند. اگر قرار بود این داستان روی پرده سینما روایت شود، دست‌کم دو فیلم بلند نیاز داشت. دنیای عظیم و شخصیت‌های پرشمار و به‌یادماندنی آن قابل حذف یا خلاصه‌سازی نبودند.

ماجرا درباره گروهی از شخصیت‌هاست که سفری خطرناک را برای انتقال گله‌های گاو در سرزمینی پهناور آغاز می‌کنند. اثری ماجراجویانه است که در بسیاری از لحظات، به طرز غافلگیرکننده‌ای عاطفی و غم‌انگیز می‌شود. Lonesome Dove به‌طور مکرر احساسات مخاطب را هدف قرار می‌دهد و تقریباً همیشه موفق است؛ به مراتب بیشتر از بیشتر وسترن‌هایی که چه در تلویزیون و چه در سینما ساخته شده‌اند.

۲. Garth Marenghi's Darkplace (۲۰۰۴)

و حالا نوبت به چیزی کاملاً متفاوت از Lonesome Dove می‌رسد: یک کمدی سورئال. Garth Marenghi's Darkplace نشان می‌دهد که یک مینی‌سریال لزوماً نباید درام باشد تا ارزشمند تلقی شود. توضیح دادن آن سخت است، چرا که با ساختار «نمایش در دل نمایش» ساخته شده؛ سریالی است که خودش وانمود می‌کند یک سریال ترسناک کم‌بودجه از دهه ۸۰ است.

این مینی‌سریال به‌خوبی موفق می‌شود ژانر «بد اما سرگرم‌کننده» را عمداً تقلید و پارودی کند؛ آن هم در شش قسمت کوتاه اما بی‌نقص. شاید حیف باشد که ادامه پیدا نکرد، اما احتمالاً اگر طولانی‌تر می‌شد، لطافت طنزش از دست می‌رفت. در همین قالب شش قسمتی، Darkplace اثری کامل، بامزه و حتی قابل بازبینی چندباره است.

۱. Band of Brothers (۲۰۰۱)

نام بردن از Band of Brothers به‌عنوان بهترین مینی‌سریال تاریخ شاید به‌اندازه انتخاب The Godfather به‌عنوان بهترین فیلم تاریخ، کلیشه‌ای به‌نظر برسد؛ اما حقیقت این است که این عنوان سزاوار چنین جایگاهی است. این اثر حماسی جنگ جهانی دوم، یکی از اولین نام‌هایی است که در ذهن مخاطب با شنیدن عبارت «مینی‌سریال بزرگ» تداعی می‌شود.

Band of Brothers به‌طور مستندگونه و واقع‌گرایانه، مسیر رزمندگان را از آماده‌سازی برای نبرد تا حضور در میدان جنگ و سپس پیامدهای پس از جنگ جهانی دوم روایت می‌کند. این سریال بعدها با دو مینی‌سریال دیگر ادامه یافت، که آن‌ها هم خوب بودند؛ اما تصور اینکه روایت دیگری در این قالب بتواند از Band of Brothers پیشی بگیرد، سخت است. شاید ناممکن نباشد، اما قطعاً بسیار بعید خواهد بود.