وقتی ترند شدن بازیگران ربطی به فیلم و سریال‌شان ندارد؛ گزارشی از وضعیت کنونی سینما، تلویزیون و فضای مجازی

چارسو پرس: 24 شهریور لایف‌وب آماری منتشر کرد درباره بازتاب کنش‌های بازیگران ایرانی در توییتر و در این آمار ترند یک نوید محمدزاده می‌شود که در یک‌سال اخیر هیچ سریال و فیلمی در تلویزیون و نمایش خانگی نداشته است. محمدزاده بابت ماجرای «نجات پدر زن(!)» ترند یک ایکس می‌شود. سوای این موضوع 70 درصد بازیگران ترند‌شده فعالیت مداومی در سینما و نمایش خانگی نداشته‌اند. کنار هم گذاشتن این داده‌ها نشان می‌دهد، سلبریتی‌ها در جای دیگری به جز فعالیت حرفه‌ای‌شان در حال وایرال شدن هستند.

حدود 4 ماه از آخرین باری که رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما، محسن شاکری‌نژاد، برای آمار دادن بابت یک سریال تلویزیونی -که «پایتخت7» بود- در رسانه‌ها حاضر شد، گذشته است و از آن زمان تاکنون، تلویزیون بالای ده سریال را به آنتن شبکه‌های سیما آورده که درباره آمار و داده‌های آن‌ها تاکنون هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست. این وضعیت درباره سریال‌های نمایش خانگی هم ادامه دارد و پلتفرم‌ها برخلاف نمونه‌های خارجی خود هیچ داده یا اطلاعاتی را به صورت رسمی منتشر نکرده‌اند. با این حال، مرکز تحلیل اجتماعی متا در گزارشی نام ده فیلم کم‌مخاطب نمایش خانگی و تلویزیون را اعلام کرد؛ سووشون، غربت، بلیت یک‌طرفه، دختران کوچه غم، سرزمین گمشده، لمندگان، جانان، چرخ گردون2، فراری و آخرین دیدار کم‌مخاطب‌ترین در میان آثار تلویزیون و نمایش‌خانگی بوده‌اند. سریال‌هایی که هیچ‌کدامشان نتوانستند بیشتر از 10 درصد مخاطب در تلویزیون و نمایش خانگی داشته باشند.

کنار هم گذاشتن شکاف میان تولیدات در تلویزیون و نمایش خانگی و ترندهای توییتر چند تحلیل از وضعیت کنونی کنش و واکنش‌های میان مردم، نمایش خانگی و تلویزیون و فضای مجازی به دست می‌دهد.

آمارهای پایگاه تحلیل داده لایف نشان می‌دهد، به ترتیب نوید محمدزاده با حدود ۲۰ هزار منتشرکننده محتوا در صدر فهرست ترندشده‌ترین بازیگران در کشور قرار گرفته است. این در حالی است که ۵۲ درصد از واکنش‌ها نسبت به محمدزاده در توئیتر منفی بوده و تنها ۵ درصد از توئیت‌های مردم نسبت به حواشی و عملکرد یک‌ساله او مثبت بوده است. پس از محمدزاده، گلشیفته فراهانی با اختلاف بسیار کمی، او را در جدول ترندهای توییتر تعقیب می‌کند. فراهانی هم در میان منفورهاست و با ۵۶ درصد توئیت منفی و تنها ۶ درصد واکنش مثبت، از شخصیت‌های منفور شبکه‌های اجتماعی ایرانی به حساب می‌آید. نفر سوم این لیست، مهران مدیری است که با ۳۴ درصد توئیت منفی و ۱۰ درصد توئیت مثبت در یک شرایط خنثی (رو به منفی) قرار گرفته است.

مدیری تنها شخصیت میان پنج بازیگر ترند ایکس است که در یک سال اخیر نسبتاً پرکار بوده و عمده واکنش‌های مثبت و منفی نسبت به او به دلیل فعالیت‌هایش در دنیای هنر است. مدیری با سریال «قهوه پدری» عملکرد نسبتاً منفی‌ای از خود به جای گذاشت و از طرفی حضورش به عنوان گرداننده در «گل یا پوچ» (یکی از مهم‌ترین ترندهای نمایش‌خانگی در ایکس) توانست او را در معرض توجه قرار دهد و با یک اختلاف نسبتاً فاحش پس از گلشیفته فراهانی، در جایگاه سوم قرار گیرد.

البته موضوع بازگشت دوباره مدیری به تلویزیون هم از دیگر دلایلی بود که او را به چرخه بازیگران ترند ایکس وارد کرد.

پس از مدیری، فرخ‌نژاد حضور دارد که با آمار ۶۷ درصد توئیت منفی، عنوان منفورترین بازیگر شبکه اجتماعی ایکس را از آن خود می‌کند. بنابر آمار لایف‌وب، رتبه پنجم به محسن تنابنده می‌رسد با ۱۷ درصد توئیت مثبت و ۴۰ درصد توئیت منفی. حواشی سریال «پایتخت» و واکنش‌ها و اتفاقات پس از جنگ دوازده روزه، تنابنده را بین ترندهای ایکس قرار داد.

نکته قابل توجه آمار ترندهای ایکس، درصد تأثیر توئیت‌های منفی روی شهرت بازیگران است. حمید فرخ‌نژاد و مهناز افشار با بیش از ۶۰ درصد توئیت منفی ترند شده‌اند و وضعیت درباره ۹۰ درصد ده نام پرتکرار در ایکس به همین صورت است. این وضعیت نشان می‌دهد ترند ماندن سلبریتی‌ها با ایجاد موج‌های نفرت در حال مدیریت است و ترندشدگی وضعیتی است که چندان ربطی به آثار هنری بازیگران مطرح ندارد.

حتی سریال‌هایی که گفته می‌شود از ترندهای نمایش خانگی هستند، بازیگرانشان در ترندهای توئیتر حضور ندارند و این نشان می‌دهد مخاطبان ایکس چندان نمایش خانگی و تلویزیون را مدنظر قرار نمی‌دهند. تنها سریالی که با توجه به آمار توئیت‌ها می‌توان گفت در ایکس ترند شده، «پایتخت» است که نام محسن تنابنده را در میان پرتکرارها آورده است.

آمارهای بازیگران را کنار بگذاریم؛ با رجوع به داده‌های متا و کم‌مخاطب‌ترین‌های نمایش خانگی نیز می‌توان به داده‌های قابل توجهی رسید. با آنکه سریال «پایتخت» هم در آمارهای صداوسیما برتر بوده و هم اثرش را روی داده‌های توئیتر گذاشته، اما صداوسیما به غیر از پایتخت در باقی آثارش وضعیت چندان مطلوبی ندارد.

۵۰ درصد آثار ضعیف در نمایش خانگی و تلویزیون مربوط به تلویزیون است؛ سریال‌های «آخرین دیدار» با ۴ درصد مخاطب، «فراری» با ۵ درصد مخاطب، «چرخ گردون۲» با ۷ درصد مخاطب، «جانان» با ۸ درصد و «لمندگان» با ۹ درصد، رکورد عجیبی در جدول به جا گذاشته‌اند. مخاطب زیر ده درصد در این سریال‌ها را می‌توان ناشی از سه عامل جدی دانست: اول، اکثریت این آثار بازیگران مطرحی ندارند؛ دوم، تبلیغی برای این آثار نشده است؛ و از طرفی، مسئله دیگر کلیشه‌ای بودن موضوعاتی است که در این آثار به آن پرداخته شده است. عمده آثار کم‌مخاطب تلویزیون مربوط به شبکه دو و تولیدات مرکز سیمرغ است که نشان می‌دهد این دو پارامتر در میزان تماشای مخاطب اثرگذار بوده است.

۵۰ درصد آثار دیگر که در جدول کم‌مخاطب‌ها قرار گرفته‌اند، مربوط به آثار پلتفرم‌هاست و اکثریت کم‌مخاطب‌ها مربوط به سریال‌های پلتفرم نماوا است. این پلتفرم با سه اثر در جدول حاضر شده و از این حیث مانند شبکه ۲ سیما عمل کرده است. سه اثر «بلیت یک‌طرفه»، «غربت» و «سووشون» به ترتیب با ۴، ۵ و ۷.۵ درصد حتی نتوانسته‌اند در مجموع به ۲۰ درصد مخاطب دست پیدا کنند و این یعنی این پلتفرم بازنده اصلی جریان تولیدات پلتفرم‌ها بوده است.

نکته جالب در آثار نمایش خانگی، تفاوت و تشابه عوامل اثرگذار روی میزان مخاطبانشان است؛ سریال‌های نمایش خانگی شاید بر خلاف تلویزیون مشکل بازیگر نداشته باشند و اتفاقاً هزینه‌های بسیاری را در ساخت صرف کرده‌اند (مثلاً «بلیت یک طرفه» در خارج از ایران و با بازیگران ترک تولید شده و «سووشون» بر اساس آمار گران‌ترین اثر تولید شده در نمایش خانگی است)، اما به دلیل تبلیغات و کیفیت فنی ضعیف یا پلتفرم ناتوان و عدم رعایت مختصات نمایش و تولید، در پلتفرم شکست خورده‌اند. به عنوان مثال، رکورددار کمترین مخاطب در پلتفرم‌های اصلی، «دختران کوچه غم»، یک فیلم سینمایی بود که به دلیل کم بودن دقایق فیلم برای یک سریال، از راش‌های اضافی و حذف شده در تولید آن استفاده کردند و از اساس «دختران کوچه غم» مناسب پخش و اکران در پلتفرم نبود. سریال‌هایی مثل «بلیت یک طرفه» هم که تبلیغات نسبتاً مناسبی داشتند، نتوانستند مخاطب پایدار بگیرند و در کنار باقی پلتفرم‌ها، گوی رقابت را از دست دادند. همین اتفاق برای «غربت» هم افتاد و این سریال مورد اقبال مخاطبان قرار نگرفت.

همان‌طور که بالاتر اشاره شد، بر اساس آمارهای ایکس، نمایش خانگی و تلویزیون نتوانسته‌اند مدنظر کاربران قرار بگیرند و بازیگران آثار ترند نمایش خانگی یا آن دسته آثاری که تلویزیون اعلام کرده پرمخاطب هستند، اثری روی ایکس نگذاشته‌اند. با این حال، حضور رضا عطاران و مهران مدیری و محسن تنابنده در میان بیست بازیگر مطرح شده در ایکس، نشان می‌دهد هنوز مخاطب نسبت به آثار قابل بررسی واکنش نشان می‌دهد. رضا عطاران در حال حاضر با «اجل معلق»، مدیری با «گل یا پوچ» و تنابنده با «پایتخت»، وارد دایره بازیگران ترند شده‌اند.

با این حال، به دلیل نقص در آمار اعلامی توسط مراجع رسمی (پلتفرم‌ها و مرکز تحقیقات صداوسیما) نمی‌توان با داده‌های دقیقی وضعیت اثرگذاری نمایش خانگی و تلویزیون را روی مخاطبان ارزیابی کرد. مدیران پلتفرم‌ها در گفت‌وگوها و رسانه‌ها تنها کلیاتی از آثار پرمخاطبشان را اعلام می‌کنند و بر اساس آمار مرکز تحقیقات صداوسیما در حال حاضر فقط رتبه‌بندی شبکه‌ها اعلام می‌شود، که بنا بر همان آمار هم پرمخاطب‌ترین شبکه، خبر است.

کمدی‌هایی که در میان آثار کم‌مخاطب هستند، عمدتاً مبتنی بر کمدی کلامی بوده و از چهره‌ها در آن‌ها استفاده نشده است. اکشن‌ها و درام‌های نمایش خانگی و تلویزیون هم یا مخاطب را درست نشناخته‌اند یا در متن و فیلمنامه و ساخت، مشکلات فاحشی دارند که همین نکته در واکنش‌های مردم نسبت به این آثار در ایکس دیده می‌شود. از طرف دیگر، وقتی به سراغ واکنش‌های مردم در ایکس نسبت به آثار کم‌مخاطب تلویزیون می‌رویم، حداقل واکنش‌هایی که نسبت به آثار نمایش خانگی هم دیده می‌شود، نسبت به آثار تلویزیون آن‌ها را نداریم؛ سریال‌هایی همچون «جانان»، «لمندگان»، «فراری» و «چرخ‌گردون۲» هیچ واکنشی از مخاطب نگرفته‌اند و هیچ تبلیغی هم برای آن‌ها در فضای مجازی یا در سطح شهر نشده است. این اتفاق این ظن را افزایش می‌دهد که برخی از این آثار صرفاً برای تکمیل ساعات خالی تلویزیون ساخته شده‌اند و قرار بر گرفتن مخاطب نداشته‌اند.

با کنار هم گذاشتن این داده‌ها و آمارها مشخص می‌شود که سلبریتی‌ها فارغ از تولیدات و هنر اصلی‌شان، بر مبنای کنش‌های سیاسی در حال چرخاندن محتواهایشان هستند و این موضوع نشان از کاهش اثر تلویزیون و نمایش خانگی حداقل روی کاربران ایکس دارد؛ موضوعی که البته با کمی احتیاط می‌توان به باقی پلتفرم‌ها هم تعمیم داد.