پاییز داغ پلتفرم‌ها؛ ۳۹ پروژه جدید در مقابل سریال «شش ماه» تلویزیون

چارسو پرس: شاید زمستان امسال تلویزیون به داغی سال آینده نباشد. بنا بر آمار سال آینده، همین حوالی پخش سلمان فارسی شروع می‌شود و نمایش‌خانگی هم با تولیدات خارج از مرزهایش به میدان می‌آید. با این حال، پاییز و زمستان امسال یک بازی تدارکاتی خوب برای پلتفرم‌ها و رسانه ملی خواهد بود. تلویزیون فعلاً با احتمالات جلو می‌رود و هنوز زمان قطعی برای هیچ کدام از ساخته‌هایش نداده است. پلتفرم‌ها هم با حدود 39 اثر خودشان را برای شش ماه دوم سال آماده می‌کنند. البته اخبار واصله می‌گوید، تلویزیون با تک اثر و شش ماهه مهران مدیری به میدان خواهد آمد و قرار است با 39 اثر نمایش خانگی رقابت کند. اتفاقی که می‌تواند بازار سرگرمی در کشور را از همیشه گرم‌تر کند.

حالا دیگر زمان آن رسیده که بتوان گفت پلتفرم‌های نمایش خانگی روی غلتک افتاده‌اند و هرکدام کم‌وبیش به برندی که از ابتدا قصد داشتند با آن شناخته شوند، نزدیک شده‌اند. «فیلم‌نت» با سریال پوست شیر بر سر زبان‌ها افتاد و در ادامه با آثاری مثل «در انتهای شب» و «افعی تهران» بیشتر خودی نشان داد. «فیلیمو» که از چند سال پیش تلاش کرده بود کنداکتوری پر و متنوع داشته باشد، با مجموعه‌هایی چون «هم‌گناه»، چهار فصل «زخم کاری»، «یاغی» و به‌تدریج برنامه‌هایی مانند جوکر توانست جای پای خودش را در این بازار محکم کند. اما «نماوا» از مقطعی به بعد در مسیری افتاد که اصطلاحاً به آن می‌گویند «کج‌دار و مریز». بعد از سریال خاتون در سال ۱۴۰۰، تولیدات این پلتفرم روندی نزولی پیدا کرد؛ هم در کیفیت و هم در محبوبیت. حالا به جایی رسیده است که می‌توان گفت بسیاری از تولیدات پرخرج و پرسروصدای نماوا در نهایت بی‌مخاطب مانده‌اند. طبق اطلاعات «فرهیختگان»، سه پلتفرم فیلیمو، فیلم‌نت و نماوا برای شش‌ماهه‌‌ دوم سال، 39 اثر را پیش‌بینی کرده‌اند. حال باید دید هرکدام چه نقشه‌ای در سر دارند و چگونه می‌خواهند گوی سبقت را از یکدیگر بربایند.

تنها روزنه تازه در میان این فهرست، تلاش نماوا برای ورود به یک رئالیتی‌شوی جدید است. شنیده‌ها حاکی از آن است که این پلتفرم در حال انتخاب میان چند ایده است و یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها، برنامه‌ای برای کشف چهره‌های هنری تازه خواهد بود. اگر چنین پروژه‌ای ساخته شود، شاید فرصتی برای فاصله گرفتن از مسیر تکراری سال‌های اخیر فراهم کند، هرچند بعید است به‌تنهایی بتواند چرخش بزرگی در وضعیت نماوا ایجاد کند.

در مجموع، آنچه از این لیست برمی‌آید، بیش از آنکه خبر از پوست‌اندازی بدهد، یادآور ادامه همان روند نزولی است. نماوا در حالی به فصل تازه فعالیت‌هایش رسیده که بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌اش صرف زنده نگه داشتن آثاری می‌شود که پیش‌تر هم نتوانستند به محبوبیت برسند. پرسش اصلی این است که آیا با چنین ترکیبی، نماوا می‌تواند دوباره سهمی جدی در رقابت پلتفرم‌ها داشته باشد یا همچنان در همان دور باطل پروژه‌های پرخرج و بی‌مخاطب باقی خواهد ماند؟

یکی از نکات جالب در فهرست تولیدات تازه این است که بسیاری از بازیگران و هنرمندانی که به‌عنوان «همان همیشگی‌ها» شناخته می‌شوند، یا ادامه پیدا نکرده‌اند یا با تغییر شکل و حتی تغییر پلتفرم دوباره به میدان آمده‌اند. به‌عنوان مثال، نیمه‌شب حالا در سه پلتفرمِ نماوا، تماشاخونه و فیلیمو با شکل‌های مختلف دیده می‌شود؛ یا گل یا پوچ که در فیلیمو ادامه دارد، در فیلم‌نت با تغییر فرمت و نام تازه شاهگل بازطراحی شده است. این جابه‌جایی‌ها بیش از آنکه نشانه‌ای از وفاداری به برندهای تثبیت‌شده باشد، از تلاش برای بازتعریف آن‌ها حکایت می‌کند. از سوی دیگر، حضور پررنگ برخی چهره‌ها در چند پروژه همزمان، مثل رامبد جوان با استندآپ شو، استندآپ کمدی و نقطه جوش یا مهران مدیری با سه عنوان شاهگل، شاهکار و گفتمان، بازتاب همین نگاه است: استفاده از ستاره‌ها، اما در قالب‌های جدید. این نشان می‌دهد پلتفرم‌ها کمتر به ادامه همان مسیرهای قبلی تکیه می‌کنند و بیشتر به بازسازی یا برندینگ تازه دل بسته‌اند. به بیان دیگر، «جای خالی همان همیشگی‌ها» عمداً در حال پر شدن با تجربه‌ها و نام‌های نو است؛ مسیری که اگرچه پرریسک است، اما شاید همان جایی باشد که پول و آینده بازار در آن نهفته است.

نگاهی به تولیدات تازه پلتفرم‌های اصلی نمایش خانگی نشان می‌دهد در میان ۳۹ پروژه‌ای که برای نیمه دوم سال روی میز قرار گرفته، تنها شش مورد ادامه فصل‌های قبلی‌اند و باقی همه تولیداتی از صفر هستند. این آمار ساده اما معنادار می‌تواند نشان دهد که پلتفرم‌ها بیش از آنکه روی برندهای تثبیت‌شده خود سرمایه‌گذاری کنند، به دنبال ساخت نام‌های تازه‌اند. در نماوا سه پروژه ادامه‌دار به چشم می‌خورد: فصل دوم سووشون، فصل ششم نیمه‌شب و فصل دوم ازازیل. این در حالی است که بخش عمده‌ای از برنامه‌های دیگر این پلتفرم از صفر آغاز می‌شوند؛ گویی تجربه فصل‌های قبلی چندان موفق نبوده که بتواند پشتیبان ادامه تولید باشد. فیلم‌نت در این میان فصل چهارم شب‌آهنگی با اجرای حامد آهنگی و فصل دوم وحشی با کارگردانی هومن سیدی را به‌عنوان ادامه مسیر معرفی کرده، اما سایر آثارش همگی پروژه‌هایی تازه‌اند. فیلیمو هم تنها با فصل دوم گل یا پوچ در این فهرست قرار دارد و بقیه آثارش همگی تازه‌نفس و نوآغازند.

این نسبت نشان می‌دهد در بازاری که مخاطب هنوز اعتماد بلندمدت به برندهای پلتفرمی پیدا نکرده، سرمایه‌گذاران بیشتر به سمت ریسک روی پروژه‌های جدید می‌روند. پرسش کلیدی این است: آیا این همه پراکندگی و شروع‌های تازه، به ساخت برندهای پایدار منجر می‌شود یا باز هم چرخه تولیداتی را شاهد خواهیم بود که بعد از یک یا دو فصل فراموش می‌شوند؟

تلویزیون انتظار‌ها را به پایان می‌رساند
پلتفرم‌های نمایش خانگی، هم در پایان اسفند و هم در چند روز اخیر افتاده‌اند به اعلام برنامه‌های جاری و آینده‌شان و یکی‌یکی اسم‌هایی را به عنوان اثر تازه بر سر زبان‌ها می‌اندازند. در آن‌سو صداوسیما دو سریال الف‌ویژه در دست ساخت دارد و عمده اخبار این سازمان به این تولیدات معطوف شده است؛ سریال سلمان فارسی و موسی کلیم‌الله که به نظر می‌رسد، نزدیک‌ترین زمان پخش این آثار مربوط به یک سال و چند ماه بعد است. در این بازه –حداقل- یک ساله تا پخش سلمان، پلتفرم‌های نمایش خانگی حدود چهل اثر را در دست تولید دارند و باید دید تلویزیون در این بازه چند سریال را به کنداکتور پخش می‌آورد.

بر اساس اخباری که تاکنون منتشر شده مهم‌ترین سریال‌های در حال ساخت تلویزیون حدود 27 عنوان است (به جز 2 اثر موسی(ع) و سلمان فارسی) که بخش مهمی از این آثار در مرحله پیش‌تولید قرار دارد و احتمالاً تا پایان 6 ماه آینده به پخش نمی‌رسد. سریال‌هایی همچون پایتخت8، شیرعلی مردان خان، کندو و کارآگاه علوی3 در مرحله پیش‌تولید و ماقبل آن قرار دارد و از تولیدات آینده تلویزیون محسوب می‌شوند. برخی از آثار همچون آژانس دوستی2 و همسران در مذاکرات برای ساخت قرار دارند و هنوز تصویب بودجه آن‌ها قطعی نشده است. عمده آثار در دست ساخت تلویزیون مربوط به ملودرام‌هایی ا‌ست که مبتنی بر بوم‌های خاص (مه‌گنج و دامون) یا دوره تاریخی خاص (روز‌های روشن) ساخته شده. در این گزارش به سریال‌هایی که از گوشه و کنار سازمان ساخته شدنشان به گوش می‌رسد، پرداختیم. سریال‌هایی که احتمالاً در ماه‌های آینده روی آنتن تلویزیون قرار خواهند گرفت.

شاید مهم‌ترین خبر سازمان در یک سال اخیر، بازگشت مهران مدیری به تلویزیون برای ساخت، شش ماه باشد. سریال کمدی که نویسندگی آن را محمدامین فرشادمهر، احمدرضا کاظمی و امین انتظاری برعهده دارند. سریالی که نقش اصلی آن را نیما شعبان‌پور بازی می‌کند و در کنار او حسن معجونی، جواد رضویان، سحر ذکریا و خود مهران مدیری به ایفای نقش می‌پردازند. محمد شعبان‌پور در سریال «شش ماه» مهران مدیری نقش مرد میانسالی را بازی می‌کند که صاحب یک زندگی مستقل است. او که نقش همسرش را سحر زکریا برعهده دارد، متوجه می‌شود فقط شش ماه زنده است.

تلویزیون به جز شش ماه، سریال‌هایی همچون پایتخت8، ماه عسل به کارگردانی منوچهر هادی، سبزواران ساخته برادران هاشمی، کلینیک رویا به کارگردانی سجاد مهرگان (سازنده آقای قاضی) و پسته خندانِ حسین سهیلی‌زاده را در تولیدات آینده خود جای داده است. با نگاهی به نام کارگردانان سریال‌ها می‌توان گفت سریال‌های کمدی بیشترین کارگردان شناخته شده را در میان تولیدات در دست ساخت تلویزیون دارند.

تلویزیون در میان تولیدات امسالش، ناریا را در دست ساخت داشت که البته چندان در پخش و اکران نتوانست موفقیت آثاری مثل گاندو را تکرار کند. با این حال تلویزیون با آثاری همچون گذرگاه می‌خواهد تجربه کار‌های جاسوسی موفقش را تکرار کند و برای این امر حمیدرضا پگاه، لیلا زارع و مهدی فخیم‌زاده را در اثری به کارگردانی جواد میرزا آقازاده به خدمت گرفته است. به جز میرزا آقازاده برادر داوود میرباقری نیز با الگوریتم قرار است جنایی دیگری را به تلویزیون بیاورد. مهدی زمین‌پرداز، علیرضا رئیسی، امیرکاوه آهنین‌جان، سولماز غنی در این اثر به ایفای نقش می‌پردازند. تلویزیون به مانند کمدی‌ها هم به کارگردانان حساب پس داده خود اعتماد کرده و دو نیمه ماه را به کارگردانی احمد معظمی در دست ساخت دارد و البته در راستای تمرکززدایی دیگر اثر جنایی خود یعنی ملک‌آباد را به سیستان‌و‌بلوچستان برده است. غیر از این‌ها تلویزیون استراتژی دنباله‌سازی را هم در پی گرفته است و کارگاه علوی3 را در برنامه‌های آینده خود قرار داده است.