هاتف علیمردانی: «کج پیله» قربانی توقیف خاموش شد

چارسو پرس: فیلم «کج پیله» به کارگردانی هاتف علیمردانی که در ژانر فانتزی با رگه‌های کمدی ساخته شده، به موضوع مهمی می‌پردازد و آن خودخواهی طبقه بورژوایی است که خودش را جدای از مردم می‌داند. علاوه بر این، یکی از کانسپت‌های فیلم شرافت و نجابت مردهاست. کارگردان معتقد است که برخلاف بعضی از فیلم‌های سینمای ایران که مردها را المان کلاهبرداری و پدرسوختگی نشان می‌دهند او خواسته آنها را شرافتمند و آدم حسابی به تصویر بکشد و کمی واقعیت وجودی مردها را به مخاطب نشان دهد.  «کج پیله» با بازی الناز شاکردوست و سروش صحت و نعیمه نظام‌دوست، این روزها با استقبال مخاطبان همراه شده و گیشه خوبی دارد.  ما با هاتف علیمردانی، کارگردان فیلم درباره ساختار و محتوای فیلم «کج پیله» گفت‌وگو کردیم که پیش روی شماست.

اساسا فیلم‌های کارنامه من تجربه‌گرا و متفاوت است، تجربه به این معنی که در هر ژانری فیلم ساختم، از فیلم کودک و اجتماعی را تجربه کردم، منتها در ژانر فانتزی فیلمی نساخته بودم که «کج پیله» را هم ساختم. 

خیر، باید بگویم که به خاطر این حواشی ضربه بدی خوردیم و مجبور شدیم بخش زیادی از فیلم را کوتاه کنیم، دو روز از اکران ما از دست رفت و متاسفانه وارد بازی شدیم که هیچ نفعی برای ما نداشت حتی بعضی نهادها فیلم ما را توقیف کردند. بر اساس تصمیم و تفکر این نهادها، بعضی شهرها هم فیلم ما را توقیف کردند.

«کج پیله» هم پروانه ساخت داشت و هم پروانه نمایش. اما مدیر نظارت و ارزشیابی که در حال حاضر در سازمان سینمایی مسوولیت دارد بسیار انسان نازنینی است و حمایت و همکاری خوبی با فیلم ما داشت و من از وزارت فرهنگ اصلا گلایه‌ای ندارم، چون «کج پیله» دچار حواشی بیرون از وزارت فرهنگ شد. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی چند وقت پیش گفته بود که هر شهری نباید برای خودش تصمیم بگیرد.

اما چندین شهر هماهنگ با هم فیلم را توقیف کردند و غم‌انگیز‌تر این است که به شهرهای دیگر هم فشار می‌آورند که فیلم «کج پیله» را نمایش ندهند، آخر چرا؟ مدیر سینمایی در شهرستان به من گفت فشار شدیدی روی ماست که اکران فیلم «کج پیله» را متوقف کنیم، شما به من بگویید کدام فیلم را در سینمای ایران سراغ داشتید که در گیشه پرفروش باشد، اما به ناگاه 300 سانس آن فیلم را حذف کنند، متاسفانه باید بگویم فیلم «کج پیله» یک‌جور توقیف خاموش است، توقیف خاموش به این معنی که اگر فیلم به صورت رسمی توقیف شود، این موضوع سروصدا بلند می‌کند، پس بهترین کار این است که سانس‌های فیلم را به مرور کم کنند و با این کار به نوعی بی‌سروصدا فیلم را از پرده پایین بکشند .

 من به عنوان کارگردان که در این فضا کار می‌کنم دوست ندارم جنجال به پا کنم؛ اما اگر کارگردان دیگری بود حتما جنجال به پا می‌کرد و از این جنجال به نفع فیلمش بهره می‌برد، ولی من ترجیح دادم در سکوت مشکلات فیلم را تحمل کنم و به جلو برویم، چون می‌دانم شرایط برای وزارت فرهنگ سخت شده و فشار شدیدی به وزارت فرهنگ می‌آورند و من سعی کردم باری روی دوش وزارت فرهنگ نباشم. ولی خب فیلم «کج پیله» مظلوم واقع شده و به ‌شدت داریم ضرر می‌کنیم.فیلمی که به راحتی می‌توانست پرفروش باشد با وضعیت بدی اکران و ناجوانمردانه اکران‌های این فیلم متوقف شد. البته بگویم الان هم با این وضعیت نامناسب، فروش فیلم ما بسیار خوب است. 

 خیلی خوشحالم که بخش زیادی از منتقدها و روزنامه‌نگارها با فیلم «کج پیله» همراهی داشتند و از ما حمایت کردند، برای من بسیار مهم است که قرار نیست همیشه فیلم کمدی سخیف بسازیم که پرفروش شود. می‌توان فیلم فانتزی ساخت که ساختار متناسب خودش را داشته باشد و به فروش هم برسد، اگر این حواشی برای فیلم «کج پیله» به وجود نیامده بود ما می‌توانستیم با اختلاف پرفروش‌ترین فیلم امسال باشیم، اما متاسفانه نشد، به ‌شدت بازیگران فیلم ما را اذیت کردند و آنها را تحت فشار قرار دادند.

اما من آبروداری کردم تا در این فضا دلواپسان از آب گل‌آلود ماهی نگیرند، نخواستم دشمن شاد شویم، به همین دلیل کوتاه آمدم و از منافع فیلم گذشتم، ولی این حق فیلم من نبود و ‌ای کاش کمی بیشتر پای فیلم می‌ایستادند.

حتما نگاه داشتم، از «هارولوید» گرفته تا فیلم «فمیلی من» تا نسخه‌های ایرانی همچون «مرد عوضی» و ... به‌طور کل تجربه تغییر هویت همیشه کانسپت شیرینی در سینما بوده است، آدمی که کالبدش با آدم دیگر عوض می‌شود و این موضوع همیشه برای مخاطب جذابیت ایجاد می‌کرد. 

در وهله اول به این فکر کردم که به چه سوژه‌ای می‌توانم برسم که هم بفروش باشد و هم ساختار کمدی دم‌دستی شونه تخم‌مرغی را نداشته باشد، خدا را شکر توانستیم به این الگو برسیم و راهی پیدا کردیم که چگونه بدون خطر، ممیزی‌ها را پشت سر بگذاریم و با سانسور مواجه نشویم و به نتیجه‌ای که می‌خواستم برسم رسیدم، آن اتفاقی که مدنظرم بود با «کج پیله» ایجاد شد، اما من همیشه شرمنده مردم هستم که در هر شرایطی از فیلم‌هایم حمایت کردند، همین الان با سانس‌های کج و کوله و وضعیت نامطلوب اکران، فیلم می‌فروشد و مورد استقبال است. 

اساسا در فیلم «کج پیله»، طبقه بورژوای خودخواه که خودش را جدا از مردم می‌داند مورد نقد من است، همیشه نگاهم به فضای سینما، نگاه وابسته و نزدیک به مردم است، من نقد جدی به این نوع نگاه خودپسندانه داشتم و دارم. 

دقیقا، کانسپت من این بود که یک مرد ستون و شرافت خانواده است، در بسیاری از فیلم‌ها خاصه چند فیلم امسال که مثل فیلم‌های فارسی، مردها را المان کلاهبرداری و پدرسوختگی نشان می‌دهند، اما من خواستم مردی از طبقه، میدل کلس شرافتمند و آدم حسابی و کمی واقعیت وجودی مردها را به تصویر بکشم. 

همکارهای من در سینما همه درجه یک هستند، کدام یک از همکاران من در سینما این‌گونه است؟ بیشترین بازیگرهای سینما از دوستان صمیمی و آدم حسابی‌ها هستند، در این فیلم طبقه بورژوا، یعنی الیت جامعه که جدا از مردم زندگی می‌کند حالا در هر شغل و طبقه و تفکری که می‌خواهد باشد را نقد کردم. 

 همان ابتدا از الناز پرسیدم نظرت درباره مردها چیست؟ الناز به من گفت: تمام مردهای زندگی من شرافتمند هستند. الناز می‌گفت: پدرم و برادرم هر دو آدم‌های شریفی هستند .

 جدای از این، من به‌طور کل با نگاه مردستیز مشکل دارم، همان‌طور که با نگاه زن‌ستیز مشکل دارم. 

کاملا مخالفم، دو فیلم در هالیوود ساختم، وقتی برگشتم ایران، سینمای خارج از مضمون اجتماعی و آن نگاه بلاک باستری و تجربه‌گرا مرا به سمت خودم کشاند، فیلم بعدی ممکن است در ژانر دیگری باشد، من اعتقاد دارم هر ژانری که کار می‌کنیم و هر فیلمی که می‌سازیم باید با تمام وجودمان بسازیم، اما خب در ساخت فیلم باید اقتصاد سینما را هم در نظر بگیریم. 

در نظر داشته باشید ما به عنوان فیلمساز مستقل شکل فیلم‌مان با بسیاری از فیلم‌های اکران که هزینه آنها در تولید است و اصلا وابسته به اکران نیستند فرق می‌کند، ما از چرخه سالم سینما ارتزاق و همیشه به این فکر می‌کنیم که چگونه می‌توانیم به برگشت مالی فیلم امیدوار باشیم. 

قطعا همین‌طور است. مگر می‌شود لحظات فیلم سانسور شود و بر فیلم تاثیر نگذارد؟ هر فیلم من مثل بچه من می‌ماند، سانسور مثل این می‌ماند که انگشت بچه من را بریده باشند، سانسور پیکر فیلم‌های مرا همیشه زخمی کرده است. 

بله، مثل این ماند که برای بچه‌ات هر کاری که باید بکنی، نمی‌کنی در حالی که باید پای بچه‌ات بایستی و نمی‌ایستی و این باعث عذاب وجدان می‌شود، خاطرم هست در سالی از برگزاری جشنواره فجر، مدیر وقت وزارت فرهنگ به من در عین محبت گفت که فیلمت را خارج از مسابقه جشنواره فجر گذاشتیم که تو استرس سیمرغ و جایزه نداشته باشی و از جشنواره لذت ببری.

«به خاطر پونه»، به گواه بسیاری از منتقدان آن سال فیلم «به خاطر پونه» می‌توانست جایزه بگیرد و منتقدان هم به ‌شدت جدی‌اش گرفتند ولی خب فیلم به بخش مسابقه نرفت، اما این را بگویم که فیلم خوب را هیچ ‌وقت نمی‌توانند خاک کنند، «به خاطر پونه» در جشنواره‌های خارجی زیادی درخشید و فروش زیادی هم در گیشه داشت، اما آن زخم همچنان با من هست، حتی 4 دقیقه از فیلم کوتاه شد که به ‌شدت به روحیه من آسیب زد، حیف که نسخه‌‌های اصلی فیلم را نگه نداشتم.  البته فیلم بعدی من «مردن به وقت شهریور» کمتر سانسور شد، اما «کوچه بی‌نام» هم تجربه تلخی بود یا در فیلم «هفت ماهگی»، مدیر وقت وزارت فرهنگ به من زنگ زد که اگر بخش‌هایی که گفتیم از فیلمت حذف نکنی، تو و فیلمت را از جشنواره کنار می‌گذاریم، یعنی این‌گونه گروکشی کردند و من مجبور به حذف بعضی صحنه‌ها شدم تا فیلم در جشنواره باشد یا فیلم « آباجان» که ماجرایش بسیار غم‌انگیز است، «آباجان» را از جشنواره فجر کنار گذاشتند، اما آن زمان دبیر جشنواره با شجاعت فیلم را در بخش مسابقه پذیرفت، اما خب در هیچ بخشی کاندید نشد، دبیر جشنواره به من گفت که گفته بودند فیلم با بازی معتمدآریا نباید کاندید شود.  تنها فیلم من که با زخم سانسور مواجه نشد، «ستاره بازی» بود که مدیر نظارت آن دوره، پای فیلم ایستاد و این برای من مایه خوشحالی بود. اما اتفاقات «کج پیله» در بیرون وزارت فرهنگ است ولی مدیر نظارت سازمان سینمایی در اکران این فیلم بسیار با ما همراه هستند