پایگاه خبری تئاتر: حسن باستانی با اشاره به نمایش "بی سرزمین تر از باد" که از روز 12 آبان روی صحنه رفته و تا 8 آذر در سالن ایرانشهر اجرا می‌شود، گفت: کار ما یک نمایش تاریخی اساطیری است که به مقطعی از تاریخ ایران می‌پردازد. این مقطع از اواخر دوره ساسانی آغاز شده و بعد در ادامه به حمله اعراب به ایران و اسارت دختر یزدگرد و فروپاشی این سلسله منتهی می‌شود.
وی ادامه داد: در طول داستان از این لحاظ که ردپایی از اسلام در نمایش دیده می شود شاید بتوان گفت کاری آیینی نیز هست. من با توجه به فرم و شیوه اجرایی که در نظر داشتم خواستم یک کار کاملا ایرانی- اساطیری با توجه به محتوای اثر و شکل شیوه اجرایی آن داشته باشم. برای این منظور از شیوه نمایش های ایرانی بهره گرفتم و نگاهی هم به شیوه منحصر به فرد تعزیه‌خوانی داشتم. البته تعزیه به شکل معمول آن نیست بلکه عناصر مهم آن را استفاده کرده ام.
نخواستم با این نمایش به شکل موزه ای برخورد کنم
همانطور که می دانید عنصر مهم تعزیه همان شکل روایی آن و فاصله گذاری است که برشت هم بر آن تاکید می کند و همچنین شیوه مینی مالیستی در تعزیه برجسته است. حتی می توان گفت یکی از ویژگی های نمایش های شرقی خاصیت مینی مالیستی و نمادین آنهاست. من نخواستم با این نمایش به شکل موزه ای برخورد کنم بنابراین از نوآوری هایی در فرم و بازی و میزانسن ها استفاده کردم.
این پژوهشگر تئاتر ادامه داد: این نوآوری و اجرای ویژه به معنای مدرن بودن نیست چون مدرن بودن برای نمایش های ایرانی معنا ندارد اما المان های پست مدرن که به سنت و گذشته رجعت دارد در نمایش "بی سرزمین تر از باد" به کار رفت. ویژگی و تفاوت در این نمایش به گونه ای است که آن را بر اساس فرهنگ، تاریخ و مضمونی که روایت می کند یک گام به سمت تئاتر ملی نزدیک می کند. تئاترهای ملی گونه ای از اجراهای نمایشی و تئاتری هستند که به یک فرهنگ و ملیت تعلق دارند. اپرای پکن منحصرا به چین اختصاص دارد و هم اکنون تنها تئاتر ملی ما تعزیه است البته همه نمایش های ما به فرم ایرانی اجرا نمی شود. بنابراین باید به سمت و سوی تئاتری رفت که از مضمون و ساختار ایرانی برخوردار باشد.
باستانی درباره جزییات نمایش خود توضیح داد: ما در این نمایش به مقطعی از تاریخ یعنی حمله اعراب به ایران پرداختیم که از این دوران به دلیل حساسیت هایی که دارد کمتر سخن گفته شده بود. این برای مخاطبان هم جذابیت داشت که ما بدون اینکه بخواهیم وارد یک فضای شعارزده شویم به حمله اعراب و ورود اسلام به ایران پرداختیم. همچنین ویژگی دیگر این نمایش شیوه اجرایی بازیگران آن بود. نگاه بازیگران به تماشاگران است نه بازیگران، گویی که بازی ها در برابر آیینه اتفاق می افتد و ما خواستیم به این شکل تاکید کنیم که نمایش بازی می کنیم و نباید تماشاگران در بازی ها غرق شوند. این شیوه حماسی و روایی است تا مخاطب درگیر ماجرا نشود.
وی با بیان اینکه نمایش های غربی و غیر حماسی یک شیوه اجرایی خطی دارند که تماشاگر را درگیر اجرا می کنند، گفت: نمایشگران به این شکل مخاطب را می خندانند، به گریه می اندازند و همدردی او را می طلبند و دچار احساسات می کنند. در شیوه روایی و فاصله گذاری هر لحظه به تماشاگر هشدار داده می شود که چرا این اتفاق افتاده است تا درگیر اتفاق نشود و به دور از احساسات با عقل و تدبیر خود در این باره بیندیشد.
همه چیز از نگاه شهربانو
این نویسنده و کارگردان تئاتر درباره داستانی که در "بی سرزمین‌تر از باد" خلق کرده است، بیان کرد: این نمایش نگاهی به قصه شهربانو دختر یزدگرد سوم دارد که بعد از حمله اعراب به ایران به اسارت گرفته می شود و به مدینه می رود. در بعضی از روایات آمده که بعد از حضور شهربانو در مدینه وی به عقد امام حسین(ع) درمی آید و بعدا در واقعه کربلا هم حضور پیدا می کند.
باستانی با بیان اینکه این فاصله های زمانی در زندگی شهربانو با المان هایی در نمایش نشان داده می شود، بیان کرد: به این شکل ما داستان را از زندگی و زبان شهربانو می شنویم و نمایش به طور مستقیم به خود واقعه کربلا نمی‌پردازد.
برخورد سخیف هنرمندان با آثار تاریخی باعث دافعه می شود
طراح و کارگردان "روز سرباز" درباره چگونگی نوشتن متن این نمایشنامه و میزان ارتباط مخاطبان با نمایشنامه ها و زبان های حماسی و پهلوانی بیان کرد: من این نمایشنامه را در سال 84 نوشتم و پس از آن هر بار که خواستم آن را کار کنم بازنویسی کردم با این حال بنا به دلایلی متن ما موفق به حضور و گزینش نشد. من برای نوشتن این نمایشنامه حدود یک و نیم سال روی منابعی چون تاریخ ابن خلدون، شاهنامه فردوسی، دو قرن سکوت زرین کوب، تاریخ طبری و ... کار کردم و از زبان آرکاییک و پهلوانی بهره گرفتم. فکر می کنم اگر از این زبان درست استفاده شود مخاطبان می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. گاهی در به کارگیری زبان های پهلوی از کلمات مهجور استفاد می شود که شما حتی معنای کلمات و واژه ها را درک نمی کنید.
نویسنده "اژدها چهرک" در ادامه با تاکید بر اهمیت شیوه های اجرایی کارهای تاریخی بیان کرد: خود من چند کار تاریخی دیده ام که نتوانستم با آنها ارتباط برقرار کنم چون نگرش تازه و تحلیل جدیدی در آنها ارائه نشده بود. کار هنرمند، تاریخ نگاری نیست و باید المان و تحلیل جدیدی را به اثر خود اضافه کند. این شکل از اجراهای موزه ای و برخورد سخیف هنرمندان با آثار تاریخی باعث می شود که مخاطب در برابر کارهای تاریخی دافعه داشته باشد.
تئاتر فقیر نمی تواند از عهده دستمزد بازیگران برآید
نویسنده و کارگردان نمایش های "ایران" و "پوریایی دیگر" در پایان درباره استفاده نکردن از بازیگران چهره در کار خود با انتقاد از شرایطی که در تئاتر وجود دارد، بیان کرد: بعضی از بازیگران چهره علاوه بر شهرت توانایی های لازم را هم دارند اما ای کاش من هم می توانستم در نمایش خود از این بازیگران استفاده کنم. تئاتر فقیر نمی تواند از عهده دستمزد بازیگران ما برآید. بازیگران سینما و تلویزیون کمتر وقت خود را صرف یک نمایش می کنند و تمرین های سخت آن را انجام می دهند تا درنهایت دستمزد یک تئاتری را بگیرند. از طرف دیگر اگر تئاتر بخواهد فرهیخته و جدی باشد نباید به آن به شکل سرگرمی نگاه کرد و به دنبال بازیگران مشهور برای جذابیت و سرگرمی بود.
نمایش "بی سرزمین تر از باد" از روز 12 آذر در سالن ایرانشهر روی صحنه رفته و تا 8 آذر ماه هرشب ساعت 20:30 اجرا می‌شود.
