آکادمی فیلم و تلویزیون جمهوری چک، مستند جسورانه «من همه آنچه می‌خواهم نیستم» ساخته کلارا تاسوفسکا را به‌عنوان نماینده رسمی خود برای رقابت در بخش بهترین فیلم بین‌المللی نود و هشتمین دوره جوایز اسکار (2026) انتخاب کرد. این فیلم که پیش از این در جشنواره برلین تحسین شده بود و جایزه «شیر چک» را نیز کسب کرده، به زندگی و آثار لیبوشه یارکوویاکووا، عکاسی می‌پردازد که مسیر پرفراز و نشیب او از پراگ کمونیستی تا دنیای عکاسی مد در توکیو را به تصویر می‌کشد.

مستند «دیدن و بودن» به کارگردانی علی شیلاندری، با محوریت زندگی و فعالیت‌های مریم زندی، عکاس شناخته‌شده ایرانی، روز یکشنبه ۱۹ مرداد ماه ساعت ۱۶ در سالن سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران اکران خواهد شد. ورود برای عموم علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.

مستند تحسین‌شده «خانواده خلج» که روایتی از تلاش‌های یک زن کارآفرین برای غلبه بر مشکلات مالی ناشی از راه‌اندازی یک مرغ‌داری است، از روز چهارشنبه ۱۵ مردادماه به صورت آنلاین در پلتفرم «هاشور» اکران خواهد شد. این فیلم که بر اساس یک پرونده واقعی ساخته شده، پیش از این در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی فیلم بلند شده و نامزد چندین بخش دیگر از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند نیز بود.

مستند «تورا!» ساخته کودی جرت، نه‌تنها ادای دینی به یکی از بزرگ‌ترین آیکون‌های «B-Movie»، تورا ساتانا، است؛ بلکه در سفری احساسی و گاه تکان‌دهنده، چهره‌ای انسانی و کمتر دیده‌شده از او را نمایان می‌سازد. این مستند که هم‌زمان با شصتمین سالگرد فیلم کالت Faster Pussycat! Kill! Kill! اکران می‌شود، در لایه‌هایی عمیق‌تر از تصویر زن زیبارو و خشنِ روی پرده، واقعیت‌های تلخ دوران کودکی، زندگی شخصی پرچالش و نقش مهم او در فرهنگ عامه و جنبش‌های اجتماعی را روایت می‌کند.

مستند ناصر تقوایی، «باغ بهشت»، اثری ناتمام در ستایش فرش ایرانی است که پس از نیم قرن از گنجینه فیلمخانه ملی ایران رونمایی شد. این فیلم که به دلیل کارشکنی‌ها نیمه‌کاره ماند، حالا بخش‌هایی از آن برای اولین بار منتشر شده است.

فراخوان نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با اضافه شدن سه بخش رقابتی جدید «ایران»، «فیلم‌های دانشجویی» و «مسابقه عکس نگاه مستند»، منتشر شد. علاقه‌مندان می‌توانند آثار خود را از اول مرداد تا ۲۵ شهریور ۱۴۰۴ برای حضور در این جشنواره ثبت کنند.

مرتضی پایه‌شناس، مستندساز و رئیس هیات‌مدیره انجمن مستندسازان سینمای ایران، در نامه‌ای سرگشاده و صریح به رائد فریدزاده، رئیس سازمان سینمایی، از بی‌توجهی، عدم پاسخگویی و تداوم سیاست‌های تک‌صدایی در مدیریت سینما به شدت انتقاد کرده است.

فیلم مستند «میراث باد» به کارگردانی نسیم سهیلی، موفق به کسب جایزه بهترین فیلم بخش انسان‌شناسی از چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی Asolo Art ایتالیا شد. این فیلم که داستان آخرین آسیاب‌بان سنتی ایران را روایت می‌کند، به دلیل تصاویر باشکوه و تأکید بر حفظ میراث فرهنگی، مورد تحسین هیئت داوران این جشنواره معتبر قرار گرفت.

«فصول» ساخته مورن فازندیرو، مستندی هنری و تجربی است که با نگاهی شاعرانه و چندلایه به تاریخ و مردم منطقه آلنتژو پرتغال می‌پردازد. فیلم در جشنواره لوکارنو ۲۰۲۵ رقابت می‌کند و حق پخش جهانی‌اش توسط Square Eyes خریداری شده است.

مستند جدید گروه مشهور «Oasis» با عنوان Oasisdefinitely به دلیل هشدارهای محتوایی صادرشده از سوی هیئت رده‌بندی فیلم بریتانیا (BBFC) با واکنش رسانه‌های محافظه‌کار مواجه شده است. این مستند که همزمان با تور جدید گروه منتشر شده، به دلیل نمایش استعمال دخانیات، مصرف الکل و اشاره به مواد مخدر، رده‌بندی سنی ۱۵ دریافت کرده است.

محمد حمیدی‌مقدم، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، با حکم رائد فریدزاده، رئیس سازمان سینمایی، برای هفتمین دوره متوالی به عنوان دبیر نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم «سینما حقیقت» منصوب شد.

مستند «قوی‌دل» به کارگردانی علی فراهانی صدر، پس از موفقیت در جشنواره «سینماحقیقت» و دریافت سیمرغ بلورین بهترین مستند جشنواره فیلم فجر، حالا با اکران آنلاین در پلتفرم هاشور، در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. این فیلم روایت‌گر تلاش پدری برای احقاق حقوق بیماران آسیب‌دیده از خون‌های آلوده وارداتی است.

مستند «Just Kids» در دل یکی از ملتهب‌ترین موضوعات اجتماعی روز آمریکا فرو می‌رود: حق دسترسی نوجوانان ترنس به مراقبت‌های پزشکی. این فیلم با روایتی انسانی و بی‌واسطه، از خلال زندگی سه نوجوان در ایالت‌های محافظه‌کار، تصویری عمیق از تأثیرات قوانین سخت‌گیرانه بر جسم و روان این نسل آسیب‌پذیر ترسیم می‌کند.

با توجه به شرایط بحرانی ناشی از جنگ، مهلت ثبت‌نام و ارسال آثار به پانزدهمین دوره جوایز آکادمی فیلم کوتاه ایران (ایسفا) تا تاریخ ۱۵ تیر ۱۴۰۴ تمدید شد.

چهارمین اکران پلتفرم درمیانه به نمایش و تحلیل آثار بهزاد نعلبندی اختصاص دارد. در این برنامه، دو مستند انیمیشن «کاغذ پاره‌ها» و «آنیتا؛ گمشده در اخبار»، که با تکنیک استاپ‌موشن کاغذی و مقوایی ساخته شده و جوایز متعددی را در جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرده‌اند، در خانه هنرمندان ایران اکران و مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

مستند «ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو»، ساخته امید نجوان، نه تنها روایتی صمیمی از «هیچکاک ایران»، ساموئل خاچیکیان است، بلکه به مرثیه‌ای تلخ برای مسیری دشوار در اکران سینمای مستقل ایران بدل شده است. این مستند ۸۳ دقیقه‌ای که هم‌اکنون اکران آنلاین آن در سایت «هاشور» ادامه دارد، حکایتی از گوشه‌نشینی و بی‌مهری‌ها نسبت به آثار هنری اصیل در هیاهوی سینمای امروز را بازگو می‌کند.

فیلم مستند «پنوسر» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی حسین فتاحی، موفق به کسب تندیس و جایزه بهترین مستند از نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم زیگموند ویلموش مجارستان شد. این فیلم روایتی شاعرانه از زندگی یک چوپان نقاش در طبیعت سوادکوه مازندران است.

آرش اسحاقی، مستندساز باسابقه سینمای ایران، با تأیید هیئت‌رئیسه جشن مستقل، به عنوان رئیس چهاردهمین دوره جشن مستقل سینمای مستند ایران انتخاب شد. این جشن همچون سال گذشته به شیوه آکادمی برگزار می‌شود.

شهرام درخشان، کارگردان، تهیه‌کننده و صداپیشه سینمای مستند، در گفت‌وگو با مهر از اکران آنلاین دو مستندش با نام‌های «جن» و «جدایی» در پلتفرم فیلیمو خبر داد. او در این گفتگو، جزئیات جالبی از روند ساخت مستند «جن»، از جمله حضورش در مراسم جن‌گیری، و همچنین دغدغه‌هایش در حوزه مستندسازی و پادکست‌سازی را بیان کرد.

رضا استادی، کارگردان و تهیه‌کننده سینمای مستند، پس از موفقیت با «بنز ایرانی»، این بار مستندی ۸۰ دقیقه‌ای با عنوان «احمد محمود» را به اتمام رسانده است. این فیلم حاصل پژوهشی پنج ساله، به زندگی و کارآفرینی احمد و محمود خیامی، بنیان‌گذاران صنعت خودروی ایران، می‌پردازد و قرار است در نوزدهمین جشنواره سینما حقیقت به نمایش گذاشته شود.

فیلم مستند «Militantropos» با روایتی جسورانه و فرم‌گرایانه، نگاهی ضدجنگ و ژرف به تأثیرات روانی و انسانی جنگ اوکراین دارد. ترکیبی از زیبایی بصری و وحشت واقعی که بیننده را به تفکر درباره مرزهای زیبایی، واقعیت و اخلاق در سینمای مستند وامی‌دارد.

مستند کوتاه «میراث باد» به کارگردانی نسیم سهیلی و محصول انجمن سینمای جوانان ایران، به چهل و هفتمین دوره جشنواره فیلم کوهستان در آمریکا که مورد تأیید آکادمی اسکار است، راه یافت.

فصل جدید «پاتوق مستند» در سالن حقیقت مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی از چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت آغاز می‌شود و فیلم مستند «تورگی» به کارگردانی توفیق حیدری و تهیه‌کنندگی محمد کارت، به صورت رایگان به نمایش در می‌آید.

مستند «Slauson Rec» به کارگردانی لئو لوئیس اونیل، از آثار غافلگیرکننده جشنواره کن امسال بود که تصویری عریان و پرتنش از شایا لباف در قامت مربی تئاتر ارائه می‌دهد — مردی که خود را ناجی جوانان لس‌آنجلس می‌پنداشت، اما در نهایت به کابوسی برای آنان بدل شد.

مستند «طعم عباس» با محوریت پرونده پزشکی عباس کیارستمی و بررسی قصورهای احتمالی در روند درمان او، با حضور پزشکان معالج و چهره‌های سینمایی برای نخستین بار مقابل دوربین، به زودی آماده نمایش می‌شود.

مستند «موج و مرجان و خارا» به کارگردانی آلن پندری و تهیه‌کنندگی ابراهیم گلستان، درباره توسعه نفتی گچساران و خارک، پس از مرمت در موزه سینما به صورت رایگان به نمایش در می‌آید و سعید رشتیان و پیروز کلانتری درباره آن صحبت خواهند کرد.

سازمان جهانی یونیمای، قدیمی‌ترین نهاد بین‌المللی نمایشگران عروسکی، نود و ششمین سالگرد تاسیس خود را با نمایش مستند «لعبت‌باز» به کارگردانی پوریا نوری و گفت‌وگو با سیاوش ستاری، رئیس یونیما مبارک ایران، گرامی می‌دارد؛ رویدادی جهانی برای پاسداشت هنر عروسکی و میراث خیمه‌شب‌بازی ایران.

جرمی آیرونز، بازیگر سرشناس و برنده جایزه اسکار، به‌عنوان راوی صدای اقیانوس در مستند بلند «مردمان آب: داستان ما» انتخاب شد. این مستند به کارگردانی مایا دی آلمیدا آراوجو، به زودی در جشنواره کن معرفی می‌شود و زندگی شش شخصیت را که رابطه‌ای عمیق و نمادین با آب دارند، به تصویر می‌کشد.

مستند جدید «یوجین جارکی» درباره بنیان‌گذار جنجالی ویکی‌لیکس، با عنوان «مرد شش میلیارد دلاری»، نخستین نمایش جهانی‌اش را در جشنواره فیلم کن تجربه خواهد کرد. این فیلم که روایتی همدلانه از زندگی و مبارزات آسانژ ارائه می‌دهد، او را پس از سال‌ها بازداشت و حبس خانگی، این‌بار روی فرش قرمز به تصویر می‌کشد. جارکی می‌گوید نمایش فیلم در فرانسه تصمیمی اخلاقی بود، چرا که آسانژ هنوز اجازه ورود به خاک آمریکا را ندارد.

مستند پژوهشی «پاژ» درباره شاهنامه فردوسی ۲۵ اردیبهشت در خانه هنرمندان ایران اکران می‌‎شود.

فیلم مستند داستانی «جان ترنا» به بررسی ترنابازی در قهوه‌خانه‌های ایران می پردازد.

پس از مرگ تراژیک یک مهاجر گامبیایی در کانال‌های یخ‌زده ونیز و سکوت تماشاگران، فیلم مستند «ساحل آخر» ردّ پای زندگی فراموش‌شده او را دنبال می‌کند؛ سفری شاعرانه و غم‌بار از اروپا به آفریقا، از غیاب یک انسان تا صدای خانواده‌ای که همچنان در سوگ، سکوت را می‌شنوند.

محمداحسان مفیدی کیا فعال فرهنگی در یادداشتی به مستند «حمید هما» و زندگی هما روستا و حمید سمندریان پرداخته است.

فیلم مستند «هورالعظیم» به کارگردانی مهدی افشارنیک با روایت محمد درویش درحال ساخت است.

مستند «هم‌نوایی عاشقانه» ساخته آذر مهرابی در بخش مسابقه جشنواره فیلم «هرتسگ نووی» مونته نگرو روی پرده می‌رود.

مجموعه مستند شبکه PBS هم داستانی بلوغ‌محور است و هم سندی تاریخی درباره تأثیرات ماندگار تعطیلی‌های دوران پاندمی بر جوانان.

مستندهای «آیا..؟» و «نامه‌ای از کابل» سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت در خانه هنرمندان اکران می‌شود.

مستند «فرزندان خونیار» روایت زندگی چهار فرزند یک خانواده است که هیچگاه ازدواج نکردند و همین موضوع چالش‌های جدی برای آنها رقم‌ می‌زند.

مستند «مارچلا» به کارگردانی پیتر میلر، پرتره‌ای صمیمی اما کلاسیک از مارچلا هازان، نویسنده و آموزگار برجسته آشپزی ایتالیایی است؛ زنی که با دستانی ناآزموده وارد آشپزخانه شد و نسل‌ها را با دستورهای سنتی‌اش آموزش داد.

مستند «من هامونم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی کمیل سوهانی در اتحادیه علوم زمین اروپا اکران شد.

«Dogwoof» حقوق فروش بین‌المللی مستند «آندره یک احمق است» را که توسط A24 و Sandbox تهیه شده و برنده دو جایزه از جشنواره ساندنس شده، در اختیار گرفت.

مراسم رونمایی و اکران افتتاحیه فیلم سینمایی «باد در کشتزارهای نیشکر» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم اشرف‌پور در سینماهای «هنروتجربه» برگزار شد.

هفتاد و دومین دوره جشنواره فیلم سیدنی میزبان نمایش فیلم «اوزاک یوللار» در بخش مستندهای بین‌المللی خواهد بود.

مستند کوتاه «دربست اکباتان» ساخته سامان سالور، نگاهی انسان‌محور و بی‌پیرایه به زندگی جانبازی است که با وجود تمام سختی‌ها، بر دو پای خود ایستاده و در دل پایتخت شلوغ، سادگی و صداقت زندگی‌اش را به تصویر می‌کشد. این اثر که محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است، به تازگی در پلتفرم فیلیمو در دسترس قرار گرفته است.

مستند کوتاه «درس انار» به کارگردانی سجاد پرهیزکاری، برشی از زندگی جوانی با معلولیت جسمی است که روزگاری برای امرار معاش در امتحانات دانشگاهی به‌جای دیگران شرکت می‌کرد؛ روایتی انسانی و پر از فراز و نشیب از تردید، پشیمانی و امید.

علی رستگار کارگردان مستند «گیله پیرمرد» با اشاره به اکران این فیلم در گروه سینمایی «هنروتجربه» گفت مشغول ساخت پرتره منصور پورحیدری بازیکن و مربی فقید تیم فوتبال استقلال است.

مستند «میراث باد» کارگردانی نسیم سهیلی به جشنواره مورد تأیید آکادمی اسکار راه یافت.

کارگردان مستند «انحصار ورثه» با بیان اینکه دیدگاه‌های متناقضی درباره شخصیت آوینی مطرح است، گفت:‌ در مسیر تحقیق این مستند، با روایت‌هایی عجیب مواجه شدم؛ یکی می‌گفت آوینی در اوین بوده، یکی می‌گفت در سوریه می‌جنگیده، در حالی که خودم من همیشه در ذهنم این تصویر بود که شخصیت آوینی شباهتی به متون نیچه، به‌ویژه کتاب “چنین گفت زرتشت” دارد.

فیلم مستند تک‌گویی‌محور «شنا به سوی کامبوج» به کارگردانی جاناتان دمی و بازی اسپالدینگ گری، برای اولین‌بار با کیفیت بازسازی‌شده تصویری و صوتی روی بلوری منتشر می‌شود.

مستند «آنتون چخوف؛ یک زندگی» در دومین برنامه «مستندهای غربت» خانه هنرمندان ایران اکران می‌شود.