گزارشی از دومین روز از سمینار بین المللی تئاتر و ظرفیت های بخش غیر دولتی

پنجمین میزگرد از سمینار بین المللی تئاتر و ظرفیت های بخش غیر دولتی با موضوع نقش صنوف در ارتقا بخش غیر دولتی پایان بخش برنامه های دومین روز این سمینار بود که در آن نصرالله قادری ، حمید ششجوانی و ایرج راد نقطه نظرات خود را در این زمینه بیان کردند.

پایگاه خبری تئاتر: ایرج راد هنرمند پیشکسوت تئاتر و مدیرعامل سابق خانه تئاتر در این جلسه با تاکید بر شکل گیری گروه های تئاتری گفت: امیدوارم نتیجه این سمینار شکل اجرایی داشته باشد و باعث پیشرفت در روند تئاتر ایران شود. تئاتر بدون گروه معنی ندارد و تئاتر زمانی تاثیر می گذارد که گروهی باشد، ما در حال حاضر گروه های فراوانی داریم ولی این گروه ها از جایگاه های مشخصی برخوردار نیستند.

وی با تقسیم بندی گروه های تئاتر به دسته های گروه تئاتر حرفه ای ، گروه نیمه حرفه ای، گروه آماتور و گروه های دانشجویی گفت: هنوز این تقسیم بندی مشخص نیست. همین طور که سالن های تئاتری که برای گروه های حرفه ای تعریف شده است از جایگاه خود برخوردار نیستند و یک نمایش حرفه ای و یک نمایش آماتور بلافاصله پس از یکدیگر در آن سالن اجرا می شوند.

وی با تاکید بر این نکته که همان طور که گروه ها باید اعضا خود را مشخص کنند و اعضا موقعیت کار کردن بیابند باید گروه بتواند رد طول سال به صورت پیوسته تمرین و اجرا داشته باشد. این که چند وقت به چند وقت چند نفری جمع شوند و باهم کاری را به روی صحنه ببرند معنی گروه تئاتر را پیدا نمی کند. گروه باید از لحاظ مالی تامین باشد تا در تولید نمایش ها با دغدغه مالی مواجه نباشد.

وی استقرار گروه ها در سالن های مشخص را راهکار این مسئله دانسته و تاکید کرد که در این چنین شرایطی است که مخاطب نیز قدرت انتخاب پیدا می کند که از بین نمایش های روی صحنه به تماشای یک نمایش آماتوری یا دانشجویی یا حرفه ای بنشیند. به این صورت گروه حرفه ای نیز موظف می شود که کیفیت اجرای خود را ارتقا دهد.

وی با اشاره به ساختار تئاتر در قبل از انقلاب و نقش کانون پرورش فکری ، کارگاه نمایش ، تئاتر لاله زار، تئاتر مولوی، گروه سمندریان و اداره تئاتر و گروه های ثابت آن که در سطح کشور کارگاه برگزار می کرده و یا اجرای تئاتر داشتند گفت: طبیعتا گروه ها جایگاهشان مشخص بود و تئاتر خاص خود را داشتند ولی در حال حاضر ما در سیستم گروه ها در سردرگمی به سر می بریم. البته همین زمان هم هنوز جایگاه هایی داریم که می توانیم گروه هایی را در آنجا اسکان دهیم ، به عنوان مثال جایگاه سالن مولوی هم چنان پابرجاست و مختص گروه های دانشجویی است اما باید گروه ها در آنجا نیز تعریف شوند و گروه های ثابت برای این سالن ها مشخص کرد.

نصرالله قادری نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر دیگر سخنران این میزگرد بود که صحبت هایش را با نگاه منتقدانه نسبت به عملکرد صنف تئاتر در دوره های گذشته آغاز کرده و گفت: وقتی از صنوف صحبت می کنیم یا کلیت تئاتر مد نظر ما هست یا فقط صنف بازیگران ، کارگردانان ، طراحان صحنه ، آیا اساسا در این زمان و مکان تئاتر غیر دولتی معنا دارد یا نه ، که صنوف در بخش غیر دولتی نقشی داشته باشند . آنچه که سابقه تاریخی ما نشان می دهد ، ما اهل برقراری دیالوگ نیستیم. اگر هم صنفی شکل گرفته است بیشتر معنای حزب داشته تا صنف و زمانی که معنای نزدیک به صنف پیدا کرده فقط وجه رعایت حقوق مادی اعضای صنف مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: نگاه ما مشخصا از دهه 40 به دلیل حاکمیت یک حزب خاص در دنیای هنر نگاهی مطلقا سیاسی است. تعریفی که از هنر داریم و از تعریفی که آن حزب از هنر دارد، هنر وسیله ایست برای تقلید یا ارائه اعتقادی که به آن سیستم دارد. با قدرت گرفتن هریک از بخش های چپ یا راست ، سکولار یا مذهبی دست به حذف سویه دیگر زده است.

وی در زمینه تئاتر غیر دولتی نیز گفت: تئاتر غیر دولتی تئاتریست که باید هیچ سوبسیدی از دولت دریافت نکرده و متکی به خودش باشد و بتواند دخل و خرج خودش را تامین کند. ایا این امر به غیر از چیزی که به نام تئاتر آزاد و پیش ازین در لاله زار منحط شده وجود داشت ، در زمینه تئاتر امکان پذیر است؟

وی ادامه داد: به صراحت عرض می کنم برای من تئاتر قابل ترجمه شدن به نمایش نیست و بین تئاتر و نمایش تفاوت می گذارم. آیا اساسا کشوری در جهان وجود دارد که بتواند تئاترش و نه نمایش بدون سوبسید دولتی کار بکند که حالا صنوف ما بتوانند کمکی به این بخش غیر دولتی بکنند ؟ طبیعتا وقتی که تئاتر غیر دولتی در سرزمینی که تئاتر فرهنگ آن نیست شکل می گیرد اولین مسئله آن مادیت است و در این راه بدون تردید اشرافیت است که حرف اول را می زند. اوست که تعیین و تکلیف می کند تا چه چیزی روی صحنه بیاید، و چه کاری انجام بگیرد.

قادری افزود: طبیعتا یک سرمایه گزار به سود و ضررش فکر می کند. این سرمایه گزار اگر دارای ایدئولوژی باشد بخشی از آن هم ایدئولوژی خودش را به مخاطبین منتقل می کند.

دکتر ششجوانی نیز با اشاره به تاثیر تغییرات شدید جوامع بر شکل گیری یک نظام ساختارمند گفت: در نظام سنتی ما صنف دو کارکرد دارد، یکی رعایت و پیگیری حقوق مادی و دیگری رعایت و پیگیری حقوق معنوی در کلیه صنوف. بر اساس تغییرات سریع ، نهاد های صنفی در کشور از اعتبار های لازم برخوردار نیستند.

وی ادامه داد: اگر فرهنگ کشور را دسته بندی کنیم ، بخش های حکومتی ، دولتی ، عمومی و خصوصی داریم. رابطه بین این ها چه در حقوق، سرمایه گزاری و چه در سیاست گزاری بسیار پیچیده است. در سال 83 دو اتفاق خیلی مهم در کشور ما رخ داد ، یکی اینکه سیاست های اجرایی اصل 44 ابلاغ شده و این سیاست ها در سال 87 تبدیل به قانون شد. در این قانون بحث بر این بود که لایحه متناسب با آن را دولت باید سال بعد یعنی 84 به مجلس می برد و آنجا تصویب می شد که بخش فرهنگ مستثنی بود. مسئله دیگر که اتفاق افتاد در همان سال در قانون برنامه توسعه و در ماده 116 دولت مکلف شد به استقرار نظام صنفی بخش فرهنگ، 11 سال از یکی ازین قوانین و 6 سال از یه قانون دیگر آن گذشته وهیچ اتفاقی نیافتاده است.

وی دلیل این اتفاق را مداخله نامتناسب دولت در بازار کار فرهنگ ارزیابی کرده و افزود: من می خواهم درباره کاهش قدرت فرهنگ صحبت کنم، قرارداد ها موقتی شدند و علاوه بر آن کارگاه های زیر 10 نفر از شمول قانون کار مستثنی شدند. یعنی قانون کار برای آنها جاری نمیشود. 90 درصد شاغلین بخش فرهنگ در جا هایی کار می کنند که زیر 10 نفر هستند، و بیشتر قراداد هایی که در بخش فرهنگ هست موقتی است، که کاهش قدرت فردی شاغل در بخش فرهنگ را در پی داشته است.

ششجوانی در ادامه به کاهش قدرت گروهی در هنر نیز پرداخته و گفت: در بحث ششم قانون کار صرفا سه نوع هویت جمعیتی را به رسمیت می شناسیم یکی شورا های اسلامی کار هستند، یکی انجمن های صنفی هستند و نماینده های آن ها که اولا جمعیت بیکار شاغل فرهنگی را پوشش نمی دهند، دوما در موسسات صرفا موسسات بالای 10 نفر را درنظر می گیرند و کسانی که قرارداد دائمی دارند و به هر اساس ما نمی توانیم بر اساس قانون کار انجمن های صنفی مشخصی برای خودمان داشته باشیم، گذشته از این سه مورد یاد شده هویت جمعی کاملا وابسته به دولت داریم. یعنی انتخاباتشان باید زیر نظر وزارت کار انجام شود، با تصویب وزارت کار ، واقعیت این است که شاغل بخش فرهنگ در یک دایره منفی گرفتار شده که هر نوع فعالیت خودش برای افزایش درامدش و بهبود شرایط معاشش موجب به بدتر شدن وضعیت کلی مشاغل فرهنگی می شود.

در بخش دوم این میزگرد ایرج راد با رد نظر قادری در خصوص حزبی بودن صنف تئاتر گفت: در تمام سال ها ما در خانه تئاتر سعی مان این بوده است که به هیچ وجه گرایش های سیاسی به آن ورود پیدا نکند. همان طور که در اساس نامه آن هم آمده است خانه تئاتر صنف و تشکیلاتی است غیر سیاسی ، و غیر دولتی و ما سعی کردیم که این را داشته باشیم.

وی درباره اعتبار صنف بر تشکیل گروه های ثابت و استقرار این گروه ها در سالن های مشخص تاکید کرده و گفت: امنیت شغلی ، بیمه ، حمایت های حقوقی ، کف دستمزد و درجه بندی های هنری و قرار داد هایی که باید با هنرمندان در رشته های مختلف بسته بشود، همین طور پیشنهادهای لازم برای گسترش تئاتر و پیشبرد اهداف تئاتر و جایگاه تئاتر در هر زمان و در هر موقعیتی که قرار دارد ، وضعیت کنونی آن ، وضعیتی که باید پیدا کند ، برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای تئاتر در جامعه در این صورت امکان پذیر خواهد بود.

وی با اشاره به مسیری که یک کارگردان باید برای روی صحنه بردن نمایشش طی کند گفت: ما تئاتر غیر دولتی نداریم. تنها بخشی از حمایت ها از تئاتر گرفته شده و به آن نام غیر دولتی داده شده است. اما نکته ای که باید درباره خود صنف بگویم این است که صنف زمانی جایگاه خودش را می تواند داشته باشد که دیگر نیروهای موازی را نداشته باشیم.

ششجوانی نیز با اشاره به مشارکت صنف در قدرت تصمیم گیری گفت: اصناف به ذات در سیاست گزاری و تصمیم گیری تاثیر گذار هستند. به علاوه اینکه قدرت مادی هم دارند. می خواهند که بخشی از این منابع را به خودشان اختصاص داده و بین اعضای خودشان هم منافع مادی و هم منافع سیاسی را تقسیم کنند. از ان جهت صنف نمی تواند غیر سیاسی باشد.

وی دومین دلیل ناکارآمدی صنوف در کشور را مداخله در ساختار اجرا عنوان کرده و تکثر نهاد های قانونگذار در بخش فرهنگ را زمینه چالش های صنف و بخش های دولتی دانسته و ادامه داد: صنف واسط بین دولت و مردم است. اولین کمک صنف این است که وقتی تغییرات سریعی را تجربه کردیم، مردم از هویتشان کنده شده و دیگه کسی هویت پیشینه خودش را ندارد ، پس باید هویت جدید بسازد ، صنف یکی از همین هویت هاست. میخ های همبستگی کشور ما در صنف ها هستند.

وی تصریح کرد: ما تئاتر غیر دولتی داریم ، تئاتر غیر خصوصی هم داریم ولی همه با هم باید تلاش کنیم که صنف را تقویت کنیم حتی اگر آن را نمی پسندیم چون ما راهی جز آن نداریم. صنف می تواند حقوق مادی و معنوی، جمعی ما را زنده بکند و ضرورت این نشست هم به همین دلیل است.

در ادامه این میزگرد مهدی شفیعی مدیر کل هنرهای نمایشی به ارائه توضیحاتی در خصوص رویکرد دولت به بخش غیر دولتی ، حمایت ها و وضعیت فعلی تئاتر پرداخته و بر لزوم ارائه سازوکاری از جانب صنف در زمینه سامان دهی به افزایش تولیدات ، دانش آموختگان تئاتر، نقش سازوکار تولید وعرضه تئاتر ، روابط بین گروه و مخاطب ، روابط بین گروه و تماشاخانه ها در فضای تئاتر غیر دولتی تاکید کرد.

وی ادامه داد: شرایط نوینی که ایجاد شده ، طبیعتا آسیب های خودش را دارد . نیاز به وضع قوانین دارد که قطعا کارکردهای صنفی می تواند در پیشبرد درست و صحیح امور در آن موثر باشد.

مهدی شفیعی تاکید کرد: این ظرفیت در حوزه تئاتر وجود دارد که اگر صنف ، اگر خانواده تئاتر مسئولیت را قبول کنند و پیشنهاد هایی داشته باشند قوانین نظارت به نسبت زمان تغییر کند. همان طور که در مطبوعات این اتفاق افتاد و به صاحبان مطبوعات اعتماد شد تا مسئولیت مطالب درج شده را بپذیرند.

مدیر کل هنرهای نمایشی گفت: در مورد حمایت باید گفت که از تولیدات چه تولیداتی که در سالن های دولتی هستند و چه در سالن های دیگر به طور قطع می گم که دولت نه تنها حمایت خود را قطع نکرده بلکه به لحاظ تعداد ، تعداد بیشتری از گروه های نمایشی را حمایت می کند. رقم حمایتی در سال 95 از 3 میلیارد هم بیشتر شده . این رقم نسبت به گذشته بین گروه های بیشتری توزیع شده است. اگر در گذشته کمک ها بین 80-90 گروه در سال تقسیم می شد امسال این رقم به بیش از 260-270 گروه نمایشی رسیده است. این بحث که دولت می خواهد شانه خالی کند از حمایت تئاتر به شدت سخن نادرستیست که می شود در فرصت دیگری درباره آن صحبت کرد.

این میزگرد با پرسش و پاسخ حاضران ادامه یافت.

صفحه رسمی سایت خبری تئاتر در تلگرام

https://telegram.me/onlytheater

اخبار تئاتر: