پایگاه خبری تئاتر: چهارمین نشست نقد صحنه با نقد و بررسی تئاتر طپانچه خانم با همکاری موسسه ی افرامانا در سالن استاد ذوالفقاری فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
در این نشست که با حضور شهابالدین حسینپور (کارگردان تئاتر طپانچه خانم)، مارال فرجاد، آرش فلاحتپیشه، گیلدا حمیدی، ندا مقصودی (بازیگران این تئاتر)، امین عظیمی (منتقد و پژوهشگر تئاتر) و بهزاد صدیقی (نمایشنامه نویس، پژوهشگر تئاتر و دبیر نقد صحنه) برگزارشد، در ابتدا بهزاد صدیقی ضمن سپاس از حاضران در این نشست و گروه اجرایی تئاتر طپانچه خانم برای حضور در پنجمین نشست نقد صحنه، در خصوص این تئاتر یادآورشد: تئاتر طپانچه خانم یکی از آثار موفق سالهای اخیر هست که اکنون با گروه دیگری از بازیگران روی صحنه رفته است. این اثر با شیوه و سبک و سیاق و نوع نگاه محمد امیریاراحمدی نوشته شده و حالا بعد از تجربهی سه همکاری مشترک بین شهاب الدین حسین پور به عنوان کارگردان و نویسنده در نوشتن و اجرای تئاتر مخاطب نیز با نوع نگاه فکری و همکاری مشترک این دو به شناخت نسبی از آنان رسیده.
دبیر سلسله نشست های نقد صحنه در ادامه ی این نشست افزود: به نظرم نمایشنامه ی طپانچه خانم در شیوه ی گروتسک ایرانی با نشانه هایی که در لایه های متن نهفته، نوشته شده است و نویسنده آگاهانه نوعی از درام ایرانی را که با زبان طنز آمیخته شده، خلق کرده است. آنچه در بدو اول تماشاگر در این اثر با آن روبهرو می شود، زبان و دیالوگ ها و شخصیت های آن است که ساخته و پرداخته ی نویسنده است.
صدیقی همچنین گفت: در اجرای این متن، حسین پور به عنوان کارگردان تلاش می کند تا با تحلیلی که از متن و شخصیت های آن دارد، گروتسک متن را پررنگ سازد. و البته با همکوشی بازیگران و عوامل اجراییاش این وجه از شکل اجرا به تکمیل و تکامل برساند.
بر اساس این گزارش، در ادامه ی این نشست شهاب الدین حسین پور گفت: من در اجرای نمایشم تصمیمگیری می کنم به چه سمت و سویی حرکت کنم. در این اجرا قائل به این هستم که با آدمها و شخصیت های نمایش مطابق با جهان متن نمایشنامه برخورد کنم. برای همین به نظرم رسید که گروتسک بیشترین تأثیر را میتواند در این اجرا داشته باشد.
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه فضایی را غیر واقعی اما باورپذیر خلق کنم، گفت: در نمایش بیوه های غمگین سالار جنگ، متن دیگری از جناب محمد امیریاراحمدی که قبل از این اثر به روی صحنه برده بودم، این گروتسک وجود دارد. خود جناب امیریاراحمدی نیز به وجود این گروتسک در در این دو سه متنش اشاره کرده و به من تاکید کرد می بایستی در این سبک و شیوه اجرا شود. او برای خلق این زبان از زبان دورهی اول پهلوی، گویش لری و زبان ساخته و پرداختهی ذهن خودش استفاده کرده است و من هم برای خلق این دنیای ذهنی ار همین زبان و سبک وسیاق بهره بردم.
کارگردان تئاتر طپانچه خانم همچنین اضافه کرد: دغدغه ی من و آقای امیریاراحمدی در این اثر این بوده که فکر اصلی نمایشنامه ی طپانچه خانم را در اجرا تبلور ببخشیم. فکر میکنم این مسئله ی آگاهی دادن مهم است. و از ابتدا می دانستیم که می خواهیم روی چه سبکی حرکت کنیم و چگونه اجرا کنیم.
حسینپور در ادامه ی صحبت های خود ضمن اشاره به تجربه ی بهره گیری از سبک گروتسک در نخستین اجرای حرفه ای اش در تئاتر سرآشپز پیشنهاد می کند، گفت: در تئاتر طپانچه خانم از نظر این که حرف نمایشنامه چیست سعی کردم نگاه مدرنی به این شیوه داشته باشم و برای همین با هم همسو شدیم. این همسویی، در موقعیت سیاسی و اجتماعی داستان نمایشنامه بود. من و نویسنده یک هدف مشترک و یک نگاه و نقد اجتماعی مشترک داشتیم و برای رسیدن به آن با نمایش زندگی کردیم و با تمان وجود سعی کردیم جهان منحصر به فرد خودمان را خلق کنیم.
آرش فلاحت پیشه، بازیگر نمایش در این نشست نیز با اشاره به این که اجرای قبلی این تئاتر را در سالن چهارسوی تئاتر شهر دیده بودم و گروه اجرایی این تئاترف آقای محمد امیریاراحمدی و دوستان بازیگر در اجرای مجدد برای پذیرش نقش و همکاری در این اجرا برایم مهم بود و کاراکتر شهاب به عنوان کارگردان برایم جلب توجه کرد که در این پروژه حضور داشته باشم، گفت: کار کردن در به این شیوه در این اجرا از بازی در شیوه های دیگر سخت است. ضمن این که بازی کردن هر شب این نقش المان خاصی دارد. به گمانم در چنین آثار اگر اجرا و نقش را دوست داشته باشیم، اتفاق خودش می افتد و موسیقی، ابزار بدن و بیان خودشان می گویند در اجرای نقش چه باید بکنیم. این که مسئله ی مهم هر اثر، اتمسفر و فضای یک جهان است. برای همه ی عوامل این مسئله مورد توجه بود که آن را درک کنیم.
این بازیگر تئاتر همچنین گفت: ساز و کار جهان ما در این نمایش این بود که می خواهیم کار سختی انجان دهیم. فضایی که ترسیم شد این بود که بتوانیم آرام آرام این فضای نمایش را نشان دهیم.
فلاحت پیشه اضافه کرد: این شیوه ی جهنمی و خونآشام بودن و اعمال اختراسلطنه و رفتار کابوکی وسامورایی وار و جوهاکیو در نمایش کاملن در طول تمرین نمایش به آنها فکرشده است. دوگانگی هایی که در هرکدام از شخصیت ها دیده می شود که نوعی از گروتسک را هم در آنها می بینیم، همگی در متن هم به آنها اشاره شده است.
مارال فرجاد (بازیگر نقش اخترالسلطنه) در خصوص تمرین و اجرای این نمایش گفت: من اجرای قبلی این اثر را با بازی نورا هاشمی و مونا فرجاد را دیده بودم و برای همین برایم حضور در این اجرای مجدد اگرچه سخت بود اماجالب و شیرین بود.
فرجاد در خصوص اجرای نقش خود در این تئاتر گفت: من آخرین نفری بودم که به گروه بازیگران اضافه شدم و تا اجرا کمتر از یک ماه فرصت داشتم. برای همین ضمن تمرینات فشرده، شبها با کنشی صحنه در منزل هم تمرین می کردم و دیالوگ ها و لحن دیالوگ ها حفظ می کرم. این نوع تمرین هم خوب بود و هم سخت. لحن دیالوگ ها و نوع اجرا چون از قبل آماده بود در طول تمرینات فقط به من تزریق می شود.
این بازیگر در ادامه اضافه کرد: با تلاش، کمک و یاری گروه اجرایی به خصوص بازیگران و همچنین با تجزیه و تحلیل کارگردان ( شهابالدین حسینپور) و نویسنده (محمد امیر یاراحمدی) و نیز آرش فلاحت پیشه به نقشم رسیدم و توانستم این نقش را بازی کنم.
گیلدا حمیدی(بازیگر) در خصوص این این نمایش گفت: ما در این تئاتر کار سخت اما جذابی را شروع به انجام دادنش کردیم. روی ژانرهای زیادی مطالعه کردیم. برای بازتولید این اثر که من در اجرا و تولید قبلی هم حضور داشتم، با گروه جدید بازیگران و همان عوامل اجرایی هم تمرینات فشرده ای زیادی داشتیم.
وی در ادامه ی صحبت های خود گفت: در این اجرا ترکیبی از چند شیوه ی بازیگری را داشتیم. سعی کردیم با همه ی بازیگران این اثر در ارتباط کاری قرار بگیریم در طول تمرین و اجرا و مثلن به هم هنگام بازی نگاه نکنیم و قراردادهایی را که از قبل با هم گذاشتیم، تغییر ندهیم.
ندا مقصودی، دیگر بازیگر این نمایش در این جلسه درباره ی بازی خود در این اثر گفت: در اجرای قبلی با علیرضا آرا کارکردم و نقشم را به شیوه ی سیاه بازی کردم. بعد با حسین پور صحبت کردم و یادآورشدم اگر بخواهیدکه بازی رئالیستی کار کنم، نمیتوانم اینگونه بازی کنم این بود که در این اجرا به شکل غیر رئالیستی بازی کردم.
امین عظیمی (منتقد تئاتر) در ابتدای سخنان خود با اشاره به تفاوت های تئاتر در پنج ساله ی اخیر درباره ی اجرای این نمایش گفت: برایم جای کنجکاوی داشت که اجرای مجدد این اثر را بعد از دو سال ببینم و برایم این نکته حائز اهمیت بود که تلاش صحنه ای و اتفاقاتی که در اجرای این اثر را با تمرینات طولانی مدت همراه بود، ببینم.
این منتقد در بخش دیگری از سخنان خود افزود: اجرای چنین اثری در سال های اخیر با تمرینات طولانی که این اجرا داشت در سال های اخیر برای تئاترها بسیار نادر است که گروهی به هم اعتماد کنند تا با مشخصاتی که بایستی به صحنه برود اتفاق بیفتد.
وی هم چنین گفت: در اجرای تئاتر طپانچه خانم می بینیم که تمرکز بر روی همه ی عناصر هست. فکر کردن روی لایه های دیگری از اثر وجود دارد.
این پژوهشگر تئاتر گفت: نمایشنامه های جناب امیر یاراحمدی یک دوره ی تاریخی را تصویر می کند گرچه نشانه های زمانی و مکانی در آنها به مخاطب داده نمی شود. اما نویسنده از داده های تاریخی استفاده می کند و به نوعی آنها را بازسازی و بازخوانی می کند. ایده ی این نمایشنامه دارد گزارهای از برخورد یک ایرانی نسبت به جلوه های مدرنیسم را بازتاب می دهد. این مضمون را حتا امروز میتوان درک کرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در این نشست افزود: در شرایط امروز ما مدام و همیشه در حال پرسشگری هستیم که چه اتفاقاتی در جامعه در حوزه ی مدرنیته و خوانش قالب ها افتاده است. متن نمایشنامه ی طپانچه خانم یک نگاه انتقادی به فضای اجتماعی و هم به شیوه ی رویکرد اخترالسلطنه می کند. برای اینکه او خودش، خودش را قالب کند، دست به رفتارهای خاصی می زند.
او در خصوص زبان نمایشنامه ی طپانچه خانم گفت: بافت زبانی این اثر به دوره ی آخر حکومت قاجاریه و شکلی از گویش لری برمی گردد. گویش لریای که خود مستقل است. در واقع این اثر با این زبان خاص دارد درباره ی شرایط اجنماعی جامعه ی ما حرف می زند.
امین عظیمی در این باره اضافه کرد: اما سوآلی که پیش می آید این است که نویسنده و کارگردان برای تصویرکردن این مضمون، چه فرم و اجرایی را انتخاب کردند؟ اگر نویسنده و کارگردان قائل به بهره گیری از گروتسک هستند بایستی بگویم با و جود آنکه این شیوه برای خود من شیوه ی مهمی است اما در این اثر وجوه به کارگیری آن کمتر دیده می شود حداقل در متن بیشتر اینگونه است. اساسن این برخورد متن با این شیوه در کجای متن دیده می شود؟
او درباره ی کارگردانی این اثر گفت: نگاه کارگردان از ساخت اتمسفر و هدایت بازیگران نوعی بیگانه سازی بدن آنهاست که در آن ایجاد شده است. این بیگانه سازی ار شکل زیباییشناسی نشأت گرفته شده و انتخاب شده است. بهره گیری از شیوه ی کابوکی ژاپن سیستمی است که مرحله به مرحله به بازیگر و اجرا کمک می کند تا از طریق ویرانکردن بدن روزمره ی بازیگر و جدا شدن آنان از حس روزمره ی زندگی به نقش است.
این منتقد در خصوص گروتسک اجرایی این نم تأکید کرد: گروتسک اجرایی تئاتر، نوعی تلاش برای رسیدن به فضاسازی متن اثر است و بستری مبتنی بر اغراق رنگ، نور و گریم شخصیت ها است تا فضای ذهنی یا خیالی ایجاد کند.
عظیمی درباره ی رویکرد زیبایی شناسانه اجرای تئاتر گفت: وقتی از رویکرد زیبایی شناسانه صحبت می کنیم نمی دانیم ریشه های آن از کجا آمده و چگونه شکل گرفته. ولی برای آن، میزان انرژی ای که برای آن به کارگرفته شد، زیاد بود. ضمن احترام برای این اجرا اگر برای نمایش های دیگری که برای دستیابی وجه زیبایی شناسانه ی خود انرژی زیادی صرف شد، برای این اثر هم این انرژی صرف می شد، در این اجرا با اثر شگفت انگیزی روبه رو می شدیم. این رویکرد مثل قبایی است که بر متن می پوشانیم.
عظیمی در ادامه یادآورشد: به نظرم چرخ شروع داستان نمایشنامه دیر حرکت می کند. این اثر یک مقدمه ی طولانی در حدود یک ساعت دارد، بعد قصه زود تمام می شود و اخترالسلطنه به صورت ناگهانی متحول می شود.
این منتقد در پایان سخنان خود گفت: این نمایشنامه جلوه ای تاریخی معطوف به ارزش اجتماعی دارد. پرسس آخر این است که چرا متن دارد تلاش می کند تا به شیوه ی گروتسک اجرا درآید؟ و این شیوه چه سنخیتی با متن دارد؟ اصولن نمایشنامه های این چنینی دارند جهان جداشده از واقعیت دارند. اما چرا همچنین نمایشنامه ای برای اجرا به این شیوه انتخاب می شود؟
شهاب الدین حسین پور در پاسخ به این پرسش گفت: رجوع می کنم به جملات و دیالوگهای این متن. من در این اجرا فقط تصمیم می گیرم که به چه سمتی ببرم این نمایش را. ضمن آن که قائل به این هستم این جهان این آدمها در این فضا (گروتسک) خلق کنم و به نظرم در این اجرا این شیوه بیشترین تأثیر را می گذارد.
بهزاد صدیقی در پایان این نشست گفت: این که این شیوه گروتسک در این اجرا جواب داده است برمی گردد به تصمیم کارگردان برای به کارگیری آن. با این حال در لایه های متن نشانه هایی از این شیوه وجود دارد که کارگردان موظف به کشف و به کارگیری آن است. با این حال این نمایش با همه ی ویژگی هایی که دارد موفق شده تماشاگران زیادی را متوجه کند.
صفحه رسمی سایت خبری تئاتر در تلگرام
https://telegram.me/onlytheater
