پایگاه خبری تئاتر: يكي از درست‌ترين و نزديك‌ترين نمونه‌ها به چنين تعريفي را اين شب‌ها مي‌توانيد در كافه‌ترياي سالن اصلي تئاتر شهر تماشا كنيد. نمايش محيطي «دوست كافكا» به كارگرداني «حسن جودكي» و نويسندگي و بازيگري «سجاد افشاريان» الگويي مناسب براي كشف و شهود تئاتر محيطي است. جودكي پس از نمايش موفق «صد سال پيش از تنهايي ما»، در دومين تجربه همكاري با افشاريان به شناخت و تكامل هنري درست و دقيقي از چنين نمايش‌هايي دست يافته، كه البته در اين رويداد فرخنده نبايد تاثير و اهميت نويسنده‌يي همچون افشاريان را از ياد برد.
تك‌بازيگر نمايش «دوست كافكا» كه پيش از اين با كارگرداني و نگارش نمايش‌هايي مانند «گروتسكي بر تبارشناسي دروغ و تنهايي»، «احساس آبي مرگ»، «ننه‌دلاور، بيرون پشت در» و «پروانه‌هاي غمگين من در يك صبح دل‌انگيز بهاري» استعداد و توانمندي خود را در كارگرداني و نويسندگي به تثبيت رسانده، حالا اينجا وجه ديگري از هنرش را در ورطه بازيگري به رخ مي‌كشد و به مدد هدايت و كارگرداني حسن جودكي، محيطي صميمي براي رفاقت با تئاتر پديد مي‌آورد. افشاريان كه بارها و هميشه در آثارش علاقه‌مندي خود را به ادبيات داستاني و نمايشي نشان داده، در «دوست كافكا» هم به سراغ داستاني از «آيزاك باشويتس‌سينگر» رفته و با اقتباسي هوشمندانه و خلاقانه از قصه او، موقعيتي كميك ـ و حتي شايد بتوان گفت تا حدودي فانتزي ـ فراهم آورده تا اين گونه از شخصيت كافكا در ذهن تماشاگران و علاقه‌مندان اين نويسنده آلماني آشنازدايي كند؛ چه آنكه عموم دوستداران ادبيات و تئاتر، كافكا را نويسنده‌يي منزوي، افسرده و غمگين مي‌پندارند و چنان‌كه در نمايش جودكي و افشاريان بر آن تاكيد مي‌شود، هر موضوع غمباري را به او ربط مي‌دهند؛ همان طور كه چنين تصوري درباره صادق هدايت و نوشته‌هايش وجود دارد.
با اين حال شيوه اجرايي و پيشبرد روايي داستان و توهمات مردي كه خود را دوست نزديك كافكا و محرم اسرار او مي‌داند، از جانب افشاريان نه‌تنها فضايي يأس‌آور ايجاد نمي‌كند كه حتي تماشاگر را تا سرحد قهقهه پيش مي‌برد. گرچه افشاريان در شخصيت‌آفريني دوست كافكا از خط اصلي داستان عدول نمي‌كند و به طور مشخص تعريفي همه‌جانبه از اين دوستي كه به ايده‌آل‌هايش نرسيده ارائه مي‌كند، ولي در شيوه اجرايي، فضاي نمايش و بازي‌سازي‌ها را به سمت‌وسوي دلخواه خود (يا كارگردان) مي‌برد و با افزودن تمهيداتي براي بهره‌وري از فضاي كافه‌تريا نمايش را به اثري كاملا محيطي تبديل مي‌كند، گويي نمايشنامه از ازل براي اجرا در چنين محيطي نوشته شده. وگرنه آيا نمي‌شد همين داستان را در يك سالن يا صحنه بلك‌باكس اجرا كرد و در اجراي آن از دكور، طراحي نور و هرآنچه بر جذابيت نمايشي كار مي‌افزايد، بهره برد؟ استفاده‌يي كه كارگردان و بازيگر «دوست كافكا» از فضاي كافه‌تريا كرده‌اند، هدفمند و آگاهانه است.
براي نمونه نگاه كنيد به ورود دوست كافكا در آغاز و نحوه برقراري ارتباط و آشنايي با تماشاگران نمايش كه بازيگر، چگونه آنها را با نوع بيان ديالوگ‌هايش به مدعوين يك ميهماني كوچك و خودماني تبديل مي‌كند تا مخاطبان كلام او نيز به سادگي و صميميت لحظه‌يي از شيرين‌زباني او غافل نشوند و به اعترافات مضحك آن فرد نيمه‌عاقل بخندند. آنچه در مواجهه با نمايش «دوست كافكا» بر جذابيت اجرا مي‌افزايد، ايجاد موقعيت‌هاي كمدي كه مشخصا روي كاغذ ايجاد كمدي نمي‌كند و مربوط به هنر اجراست و خروج بازيگر از نمايش اصلي و شكستن ديوار چهارم، به نظرم نمايشي با اين سطح از جذابيت داستاني به خوبي با تماشاگران مشاركت مي‌كند و هم‌كلام مي‌شود.
اين گونه تماشاگر حين خروج از محل اجرا، ذهنش را معطوف به نمايشي مي‌كند كه ديده است، البته با يادآوري بازي ژاك كهن و شعبده‌هايش با چهره و صدايي متفاوت و منحصر به فرد. نقد روشنفكري و نقادي بي‌مصرف يكي از دغدغه‌هاي اصلي اين اجرا به حساب مي‌آيد. سجاد افشاريان پيش‌تر در نويسندگي و كارگرداني نمايش‌هايش، تكنيك ارتباط مستقيم با تماشاگر و تماشاگر به عنوان پارتنر اصلي بازيگر را به كار گرفته و به نوعي جزيي از مشخصه‌هاي اجراهايش شده است، به نوعي كه بخش‌هايي براي مشاركت تماشاگر نوشته مي‌شود و متن و اجرا مكمل يكديگر و وابسته به هم مي‌شوند كه اين مساله تاثير‌گذاري اجرا را بيشتر مي‌كند. با اين همه، نمايش «دوست كافكا» محصول همكاري و همدلي حسن جودكي و سجاد افشاريان بي‌شك يكي از موفق‌ترين و به‌يادماندني‌ترين نمايش‌هاي محيطي را در عمر كوتاه اين گونه نمايشي رقم زده كه اميدواريم باز هم شاهد تكرار آن باشيم. شما هم هر روز ساعت 17:30 در مجموعه تئاتر شهر مي‌توانيد با دوست كافكا دوست شويد.
منبع: روزنامه اعتماد
