انتخاب نماینده ایران در اسکار، چالش همیشگی

پایگاه خبری تئاتر: چندی پیش کانون کارگردانان سینمای ایران خواستار انتقال معرفی فیلم اسکار از بنیاد سینمایی فارابی به خانه سینما شد و این درخواست به رد و بدل کردن نامه و انتشار جوابیه‌های متعددی بین بنیاد سینمایی فارابی و کانون کارگردانان انجامید. تاریخچه معرفی فیلم‌های منتخب برای حضور در بزرگ‌ترین رقابت سینمایی یعنی اسکار در کشور ما، با بنیاد سینمایی فارابی گره خورده است. این بنیاد نزدیک به 23 سال است که با انتخاب هیاتی، هر سال اقدام به تصمیم‌گیری و بررسی برای معرفی شایسته‌ترین و مناسب‌ترین اثر سینمایی به اسکار می‌کند. باید اعتراف کرد که این انتخاب می‌تواند تبعات بسیاری را برای سینمای ما به دنبال داشته باشد. زیرا انتخابی سخت و در عین حال مهم برای معرفی ارتقا و شناسایی این هنر به‌شمار می‌رود. **فیلم‌هایی که با مصلحت‌اندیشی، نماینده ایران در اسکار می‌شوند هیات انتخاب فیلم اسکار که به اذن فارابی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، تقریباً انتخاب‌هایی خارج از قاعده مرسوم سینمای ایران نیز داشته‌اند. به‌طور مثال، اگر فرهادی فیلم داشته باشد، همواره فیلم‌های این فیلمساز را راهی اسکار کرده‌اند و در سال‌هایی که خبری از فرهادی و فیلم‌های معماگونه‌اش نبوده است، گزینه‌ خاصی برای ارائه به اسکار نداشته‌اند. شاید انتخاب فیلم‌هایی مانند «محمد رسول‌الله» یا «نفس» برای اسکار، بنا بر مصلحت‌اندیشی انجام شده باشد، اما هرکدام از این فیلم‌ها فارغ از محتوای روایی، از تکنیک‌های بصری پیشرفته و ملموسی به نسبت سینمای ایران حداقل بهره را برده اند، هرچند در متن شاید ارضا کننده مخاطب نبودند. در همین راستا کانون کارگردان خانه سینما با ارسال نامه رسمی به ریاست بنیاد فارابی، خواهان انتقال انتخاب فیلم ایرانی اسکار به صنف فیلمسازان شده و بنیاد فارابی در جوابیه نامه کانون کارگردانان به دفاع و شرح چگونگی عملکرد این هیات پرداخته است. ** منتخب خانه سینما به اسکار برود بیژن میرباقری، کارگردان «طبقه سوم» در گفتگو با «ایرنا» درباره نبود معیار دقیق، قاعده‌مند و بدون حاشیه بنیاد سینمایی فارابی برای انتخاب اثر ارسالی به اسکار گفت: بنیاد بین‌الملل فارابی، هیئت مدیره و نمایندگانی از صنوف سینمایی مثل مدیرعامل خانه سینما تصمیم بر انتخاب فیلم برگزیده به فستیوال اسکار می گیرند. یکی از دلایل اینکه این گروه تصمیم گیرنده هنوز نتوانسته متر و معیار دقیقی داشته باشد تغییرات همیشگی سیاستهای بنیاد فارابی است. متاسفانه همیشه مصلحت‌ها بر سیاست‌ها غلبه می‌کند که البته این مصلحت اندیشی‌ها هم به خاطر کارکردهای داخلی فیلم منتخب است. کارگردان فیلم «ربوده شده» با مثبت تلقی کردن واگذاری انتخاب فیلم ایرانی اسکار به کانون کارگردانان، خاطر نشان کرد: به اعتقاد من برگزیده هرسال خانه سینما را باید به عنوان فیلم منتخب به اسکار ارسال کنیم. چون از شروط برگزیده شدن یک اثر سینمایی در این فستیوال بزرگ جهانی اکرانش در کشور مبدا و یک جشنواره جهانی است. از آن جایی که جشن خانه سینما در شهریور ماه برگزار می‌شود و فاصله زمانی زیادی که با برگزاری مراسم اسکار دارد، سایر فیلم های سینمایی از فرصت زمان بیشتری برای اکران عمومی و نمایش در یک فستیوال جهانی بهره‌مند می شوند. اما به هر صورت من این انتقال را مثبت ارزیابی می کنم و همه صنوف سینمایی هم قدرت انتخاب دارند. این امر می‌تواند در جهت رشد و ارتقای سینمای کشور تاثیرات مثبت فراوانی داشته باشد. میرباقری در رابطه با نگاه حمایتی که بنیاد سینمایی فارابی می توانسته طی این سالها نسبت به آثار ارگانی داشته باشد، افزود: این بنیاد چنین هدفی را نداشته است. اما اگر عملکرد آن چنین تصوری را به دنبال دارد، به خاطر شرایط تحمیلی است که خارج از این بنیاد به آن تحمیل می شود. **درخشش همیشگی آثار کیارستمی و مجیدی در فستیوال اسکار «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی که در سال 1373به اسکار معرفی شد، با وجود اینکه جزو نامزدهای نهایی این رقابت بود، اما فیلم برگزیده نشد. هرچند همین فیلم توانست در دیگر فستیوال‌های معتبر سینمایی، جوایز مطرحی را از آن خود کند. نشریه ایوژوارت فرانسه این فیلم را در فهرست 100 فیلمی که باید دیده شود قرار داده بود. مجید مجیدی سال 1998 با فیلم سینمای «بچه‌های آسمان» موفق شد که نظر هیات داوران انتخاب اسکار را جلب کند و به‌عنوان فیلم ایرانی آن مقطع به اسکار معرفی شود. سال 1383 فیلم «لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند» با نشان دادن دنیایی متفاوت، تحسین منتقدان مطرح دنیا ازجمله «بروسات» را برانگیخت. در سال 1392، انتخاب فیلم «گذشته» اصغر فرهادی که تهیه‌کننده آن ایرانی نبود، تنها فرصت انتخاب آثار سینمایی هم دوره این فیلم را از بین برد. چون یکی از شروط هر فیلمی هم برای حضور در رقابت اسکار، داشتن تهیه‌کننده وطنی است و هیات انتخاب با انتخاب «گذشته» عملاً این شرط را نادیده گرفتند. **شب خاطره‌انگیز تاریخ سینمای ایران اصغر فرهادی که با «جدایی نادر از سیمین» در سال 2012 موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شده بود و شب خاطره‌انگیزی را برای تاریخ سینمای ایران رقم زده بود، سال 1395 با فیلم سینمایی «فروشنده» در گیشه داخلی به موفقیت بزرگی رسید و رکورد فروش را شکست، این فیلم همچنین جوایز فستیوال‌های مطرح را از آن خود کرد و برای معرفی به اسکار در تیم هیات انتخاب فیلم ایرانی به اسکار رقیب‌هایی مثل «ابد و یک روز» را داشت، که این بار شورای داوری با توجه به آوازه نام فرهادی در سینمای جهان و مضمون فیلم وی، بار دیگر «فروشنده» را انتخاب کرد تا فرهادی برای دومین بار موفق به دریافت اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان اسکار شود و بار دیگر در آسمان سینمای ایران بدرخشد. **«نفس» نتوانست به سینمای ایران نفس دهد سال گذشته فیلم سینمایی «نفس» ساخته نرگس آبیار هم به‌عنوان فیلم برگزیده هیات انتخاب فیلم اسکار معرفی شد که تقریباً اکثریت سینماگران از نتیجه انتخاب فیلم جنگی آبیار که جریان روایی داستان خود را بر پایه زندگی یک کودک و ارتباطش با جهان اطرافش در دوران هشت‌ساله جنگ تحمیلی می‌دانستند و علناً از شکست این اثر در راهیابی به اسکار سخن به میان آوردند. همین اتفاق هم افتاد و این فیلم هم توفیق حضور در نامزدهای نهایی اسکار نداشت. **نگرانی بالاتر از مطالبات صنفی؟ در این حال، بنیاد سینمایی فارابی در جواب نامه و اعتراض‌های به‌وجود آمده توسط کانون کارگردانان از قوانین موجود در دیگر کشورهای دنیا سخن به میان آورده و برای مثال از سینمای فرانسه و دولتی بودن آن اشاره کرده است. این بنیاد عقیده دارد که از سال 1992 تاکنون، به‌جز دو دوره «یکی به میزبانی خانه سینما و دیگری به میزبانی سازمان سینمایی»، در تعامل مستقیم با سازمان سینمایی و خانه سینما پیگیری این امر را انجام داده‌است. از طرف دیگر، متر و معیار دقیقی برای انتخاب تنها نماینده ایران در جشنواره اسکار یافت نمی‌شود، یا اگر هم باشد با اما و اگر و حاشیه‌های بسیاری همراه است.