از عاشقی در سه و ربع کم بعداز ظهر تا در امتداد شب

پایگاه خبری تئاتر: پس از اینکه کنگرانی نتوانست به فعالیت هنری خود در ایران بپردازد تصمیم گرفت که در سال ۱۳۶۷ ایران را ترک کند و به مدت ۱۶ سال از ایران و بازیگری حرفه‌ای دور ماند. او پس از بازگشت به ایران در فیلم سینمایی «ازدواج به سبک ایرانی» (۱۳۸۳) ساخته حسن فتحی در کنار بازیگرهایی مانند داریوش ارجمند به ایفای نقش پرداخت. تیرماه سال جاری هم بود که این بازیگر پس از مدت‌ها در نمایش «نیرنگ اورنگ» نوشته سید هاشم‌خان‌شافع و کارگردانی مرتضی برزگرزادگان در تماشاخانه سنگلج روی صحنه رفت. مصاحبه‌ای جنجالی درباره عوامل سینما سعید کنگرانی یک مصاحبه‌ جنجالی دارد. او در گفت‏وگو با مجله «عصر اندیشه» از روابط پنهان و وقایع ناگفته سینمای پیش از انقلاب گفته است. او خودش را یکی از قربانیان برجسته سینمای عصر پهلوی می‌داند. بسیاری فیلم «در امتداد شب» را اثری مستهجن دانستند که کنگرانی در آن همبازی فائقه آتشین (گوگوش) بود. خودش می‌گوید که شهرت بازی در این فیلم برایش «دار مکافات» شده است. او در مصاحبه مذکور بازیگران مختلفی مانند شهره آغداشلو را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: «تمرین تئاتر می‌رفتیم [...] شهره آغداشلو را آنجا شناختم. اصلا هم نمی‌دانستم همسرش «آیدین آغداشلو» است. الان هم دارد فامیل ایشان را حمل می‌کند. یک روز ایشان به من گفت دوست دختر داری؟ و سر ما را با یک مشت از این حرف‌ها گول مالید. بعد هم کسی را به من معرفی کرد. من هم روی همان نگاه پایین شهری‌، سخت به این خانم که 15،16 سالی از من بزرگتر بود، دل باختم. عموی این دختر خانم «هوشنگ انصاری» بود و پدرش در امور بین‌الملل دربار و همکار دکتر امامی، یکی از همسران اشرف بود. من خاطره بسیار تلخی از خانم آغداشلو دارم.» کنگرانی درباره زمان معتاد شدنش هم می‌گوید: «دو سال بعد از «در امتداد شب» و در اثر روابط طراحی شده ناجوانمردانه‌ای که واسطه آن شهره آغداشلو بود.» بهزاد عشقی: نمی‌دانم که کنگرانی تاوان چه چیزی را داد بهزاد عشقی، منتقد سینما در گفت‌وگو با «ابتکار» می‌گوید: «جوان اول‌های سینمایی دهه ۱۳۵۰ رو به پیری می‌رفتند و زمانی که سعید کنگرانی آمد جوانی و شادابی کم‌نظیری را با خودش وارد سینمای ایران کرد. او بازیگری را خیلی درست شروع کرد. او نمی‌خواست که چهره سینمایی تجاری و کاباره‌ای باشد. بلکه به عنوان یک بازیگر فیلم‌های متفاوت کارش را آغاز کرد. در واقع، کنگرانی را باید بازیگر فیلم‌های متفاوت بدانیم. اولین حضور او در سینما در نقش جوجه لاتی در فیلم «رضا موتوری» (۱۳۴۹) ساخته مسعود کیمیایی بود. در آن فیلم چندان دیده نشد بعدها که به چهره‌ای مطرح بدل شد تماشاگر نقش او را در رضا موتوری هم به یاد آورد. سعید کنگرانی با سریال «دائی‌جان ناپلئون» گل کرد و در واقع در سینما و سیمای ایران کشف شد. بعد از آن فیلم مهمی به نام «سرایدار» (۱۳۵۵) به کارگردانی خسرو هریتاش دارد. نقش پسر علی نصیریان را بازی کرد. نقش متفاوتی هم بود. این فیلم هم اصلا تجاری نبود و بخشی از سینمای موج نو بود که از اواخر دهه ۴۰ شکل گرفته بود. حضور دو بازیگر در آن زمان در فیلم «دایره مینا» (۱۳۵۳) ساخته داریوش مهرجویی حیرت‌انگیز بود. یکی «فروزان» بود که بازیگر فیلم‌های تجاری بود. یکی دیگر هم بازی سعید کنگرانی بود. من داستان «آشغالدونی» به نویسندگی غلامحسین ساعدی را قبلا خوانده بودم که مهرجویی فیلمنامه را از روی آن اقتباس کرده است. فروزان و کنگرانی قرار بود دو شخصیت اصلی این داستان را بازی کنند که تا حدودی متفاوت با داستان اصلی بود. زهرای داستان آشغالدونی به نظر زشت بود. پسر آن داستان هم کم سن و سال‌تر و در عین حال‌‌ کثیف و چرک‌تر بود. وقتی این فیلم ساخته شد هم فروزان و هم کنگرانی به شدت درخشیدند. نقش کنگرانی کاملا متفاوت بود و خیلی خوب در نقش جا افتاد. بد شانسی او بود که این فیلم توقیف شد. سال ۱۳۵۷ به دنبال فضای باز و موج جدید سیاسی این فیلم اکران شد. دار مکافات کنگرانی عشقی در ادامه درباره مشکلات کنگرانی در سینما و چگونگی ستاره‌شدن او می‌گوید: «فیلم «در امتداد شب» باعث اقبال عمومی و دار مکافات کنگرانی شد. مرکزی به نام «شرکت گسترش صنایع فیلم ایران» تاسیس شده بود که کار این شرکت آلترناتیوسازی برای سینمای تجاری و کاباره‌ای بود. آنها می‌خواستند بدیل شست و رفته‌ای برای سینمای کاباره‌ای ایجاد کنند . اولین فیلم آنها هم فیلم «در امتداد شب» بود. در آن دوران فیلم «داستان عشق» یا «Love Story» (۱۹۷۰) خیلی درخشیده بود. فیلم در امتداد شب هم با الهام از آن فیلم ساخته شد. یک فیلم سانتیمالیستی، ملودرام و عاشقانه بود. گوگوش و سعید کنگرانی در این فیلم نقش های اصلی را داشتند. به یک باره سعید کنگرانی تبدیل به فردین سینما شد. انگار که ستاره‌ای متولد شده باشد. در اوج ورشکستگی سینمای ایران این فیلم اکران شد. بنابراین نقطه عطف جدیدی در تاریخ سینمای ایران رقم خورد. پر فروش‌ترین فیلم تاریخ سینما تا آن زمان هم شد. به نظرم، اگر انقلاب نمی‌شد ساخت چنین فیلم‌هایی به شدت باب می‌شد. این شرکتی که نام بردم تلاش می‌کرد که به جای فیلم‌های اجتماعی گزنده که با ممیزی روبه‌رو می‌شد فیلم‌های متفاوت تولید کند. فیلم‌هایی مانند «گزارش» (۱۳۵۶) ساخته عباس کیارستمی، «طبیعت بی جان» (۱۳۵۴) به کارگردانی سهراب شهید ثالث، «شطرنج باد» (۱۳۵۵) ساخته محمدرضا اصلانی، «ملکوت» (۱۳۵۵) اثر خسرو هریتاش،‌ از جمله فیلم‌های این شرکت هستند. اکثر این فیلم‌ها به اکران عمومی هم نرسید. شرکت مذکور فیلم‌های مشترکی با کشورهای دیگر هم ساخت. مثلا فیلمی به نام «صحرای تاتارها» (۱۹۷۶) به کارگردانی والریو زورلینی هم با حضور بازیگرهای جهانی ساخت که کنگرانی در این فیلم نقش داشت. بازیگر خوشتیپ و جذاب بهزاد عشقی درباره کارنامه بازیگری کنگرانی می‌گوید: «سعید کنگرانی پسر با استعداد، خوشتیپ و جذابی بود. مردم او را بسیار دوست داشتند. فیلم‌های درست و قابل دفاعی هم بازی کرده است. تنها فیلم او که خیلی اما و اگر داشت «در امتداد شب» است که نسبت به فیلمفارسی کاباره‌ای خیلی خوش‌ساخت‌تر و خوش آب‌ورنگ‌تر هم است. با تمام این احوال من دقیقا نمی‌دانم که کنگرانی دقیقا تاوان چه چیزی را داد!» وی ادامه می‌دهد: «به نظر من، کنگرانی اصلا کارنامه بدی ندارد. او ستاره نو ظهور سینما بود. «دایره مینا» و «دائی‌جان ناپلئون» و «سرایدار» آثار خوب و قابل دفاعی هستند. کار حرفه‌ای کنگرانی پس از انقلاب در اوج شهرت متوقف شد ولی نباید فراموش کنیم که امثال کنگرانی بازیگران آن دوران بودند. مثلا اینکه بازیگران با صدای خودشان حرف نمی‌زدند و همه دوبلور داشتند. آنهایی که امکان بازی در پس از انقلاب را پیدا کردند اگر صدای خوبی نداشتند خود به خود کنار می‌رفتند. این امکان برای کنگرانی هم وجود داشت. بازیگرانی که برچسب زیبایی هم به آنها می‌چسبد اگر کارشان ادامه داشته باشد سن آنها بالا می‌رود و دیگر اقبال چندانی نخواهند داشت. شاید توقف بازی کنگرانی لطفی تاریخی برای او باشد تا با نقش‌های ماندگارش در ذهن مردم بماند. کنگرانی در فیلم «ازدواج به سبک ایرانی» (۱۳۸۳) حسن فتحی در کنار داریوش ارجمند بازی کرد و مردم متوجه شدند کنگرانی دیگر آن کنگرانی سابق نیست. او خاطرات خوب گذشته‌اش را با بازی در این فیلم زیر سوال برد. اگر کنگرانی سابق در خاطره‌ها باقی می‌ماند خیلی بهتر بود. بازیگرانی مثل «جیمز دین» و «مرلین مونرو» هم به همین سرنوشت دچار شدند؛ آنها زود از سینما کنار رفتند و چهره‌ای ابدی پیدا کردند.» ناصر ممدوح: آقای کنگرانی جوان بود و سنی نداشت! ناصر ممدوح از اساتید گویندگی و صداپیشگی که در فیلم «در امتداد شب» با کنگرانی هم‌بازی بوده است به روزنامه «ابتکار» می‌گوید: «آیا واقعا خبر فوت آقای سعید کنگرانی صحت دارد؟! اصلا نمی‌توانم باور کنم! خیلی متاثر شده‌ام. اصلا این موضوع برایم باورپذیر نیست. حقیقتا دلم خیلی گرفته است. دلم واقعا گرفته است. آقای کنگرانی جوان بود و سنی نداشت! آخر مگر ۶۴ سال هم سن مردن است؟ خیلی زود از دنیا رفت. این هنرمند باید بیشتر عمر می‌کرد.» وی ادامه می‌دهد: «در فیلم «در امتداد شب» با هم همکار بودیم. هر دو جوان بودیم. کنگرانی بسیار پسر خوبی بود. انسان خونگرم و صمیمی بود که با همه رفتار خوبی داشت. واقعا رفتار فوق‌العاده‌ای داشت. هنرمند بسیار خوبی هم بود. فیلم‌های بسیار خوبی مانند «دایره مینا» و مجموعه تلویزیونی خوبی هم مانند «دائی‌جان ناپلئون» داشت. امیدوارم روان ایشان شاد باشد. به خانواده محترم ایشان و جامعه هنری تسلیت عرض می‌کنم.» ناصر ممدوح درباره عدم حضورش در فیلم‌های سینمایی در سال‌های اخیر را هم اینگونه توضیح می‌دهد: «نقش‌های خیلی کمی پیشنهاد می‌شود ولی باید فیلمنامه‌ها و نقش‌ها خوب باشد تا در آنها بازی کنم. واقعیت این است که بیشتر دوست دارم تا در حرفه گویندگی کار کنم. عاشق این حرفه هستم.» این استاد صداپیشگی درباره صداپیشگی آرشاک قوکاسیان به جای سعید کنگرانی می‌گوید: «آقای آرشاک قوکاسیان هم گویا در تهران تشریف دارند. البته ایشان بین ایران و کانادا رفت و آمد می‌کنند. متاسفانه آقای قوکاسیان را اخیرا ندیده‌ام و گویا در گویندگی هم کار نمی‌کنند. مدیر دوبلاژ فیلم «در امتداد شب» هم حسین کسمایی بودند؛ البته من خودم جای صدای خودم حرف زدم؛ ولی دوستان هنرمند دیگری جای باقی بازیگرهای فیلم حرف زده‌اند.»