نگاه‌ خیره به کمدی سیاسی «تبریزی»

پایگاه خبری تئاتر: اردیبهشت سال جاری بود که جواد نوروزبیگی، تهیه‌کننده فیلم «مارموز»، درباره آخرین وضعیت اکران این فیلم به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «اگر این هفته پروانه نمایش فیلم مارموز صادر شود، به زودی آن را اکران خواهیم کرد.» او در رابطه با فیلم دیگرش به کارگردانی فرزاد موتمن گفت: «منتظر دریافت پروانه نمایش آن هستیم و پس از آن طبیعتا برنامه‌ریزی اکران را انجام خواهیم داد.» جالب است بدانید که نوروزبیگی که چند سالی است وارد سینمای حرفه‌ای شده است و در همین سال‌های کم به یکی از تهیه‌کنندگان اصلی هم تبدیل شده است و از پروژه‌های مختلفی هم بیرون آمده است. یکی از آنها فیلم «سرکوب» است؛ نوروزبیگی به مهر می‌گوید انصراف داده است و دلیل آن هم نداشتن شرایط تولید اثر است. اکران سینمای ایران در این روزها وضعیت بسیار بدی را پشت سر می‌گذارد. فیلم‌های کمدی شیره اکران را کشیده‌اند و فیلم‌هایی هم هستند که با زرق و برق پوستر و بازیگرهای آنچنانی مردم را به سالن سینما می‌کشند و در نهایت دست خالی به بیرون هل می‌دهند. حالا جدیدترین فیلم کمال تبریزی در راه است. فیلمی که به احتمال فراوان حریف چغر بد بدنی برای فیلم‌های دیگر خواهد بود. رینگ بوکس سینمایی در حال حاضر فیلم‌هایی مانند «پاستاریونی» به کارگردانی سهیل موفق، «آستیگمات» ساخته مجیدرضا مصطفوی، «سرو زیر آب» به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر، «وای آمپول» ساخته علی‌رضا محمودزاده، «خانم یایا» ساخته عبدالرضا کاهانی، «گرگ بازی» به کارگردانی عباس نظام‌دوست، «پیشونی سفید 2» ساخته سیدجواد هاشمی، «لس‌آنجلس تهران» به کارگردانی تینا پاکروان، «لازانیا» ساخته حسین قناعت، «مغزهای کوچک زنگ زده» ساخته هومن سیدی، «هشتگ» به کارگردانی رحیم بهبودی‌فر و در نهایت یک فیلم خارجی به نام «22 مایل» ساخته «پیتر برگ» روی پرده سینماها قرار دارند. فیلم‌های جدید باید با این آثار متوسط رقابت کنند. البته در این میان فیلم‌های «مغزهای کوچک زنگ‌زده» و «سرو زیر آب» آثار در خور تاملی هستند که طرفداران و مخالفان خودشان را هم دارند. فیلم «گرگ بازی» هم اثر متفاوتی است ولی بازی‌های بی‌مزه نگار جواهریان و داستان پر از تقلید آن باعث می‌شود که مانند جعبه جواهری تو خالی از آب در بیاید. با این نگاه اجمالی به چرخه اکران عموم متوجه می‌شوید که فیلم «مارموز» می‌تواند به خوبی جایی برای خودش باز کند اگر که کیفیت بالایی داشته باشد. سینمای کمال تبریزی مسیر عجیبی را طی می‌کند. «کورت ونه‌گات»، نویسنده آمریکایی، تحلیل بسیار جالبی درباره داستان‌ها دارد. او می‌گوید که آدم‌های درون داستان خوشبخت و یا بدبخت می‌شوند. سینمای تبریزی هم در ابتدا خوشبخت بود و به تدریج در مسیر بدبختی گام گذاشته است. کیفیت فیلم‌های او روزبه‌روز افت کرده است. آنقدر افت کرده است که فیلم بسیار عجیب و غریب «امکان مینا» را هم ساخت که یادم می‌آید در سالن سینما بسیاری از تماشاگران به سکانس‌های اکشن فیلم می‌خندیدند و با تعجب به صورت یخ‌زده یکدیگر نگاه می‌کردند. گاهی هم سالن را ترک می‌کردند. تبریزی با فیلم «مارمولک» (۱۳۸۲) سروصدای بسیار زیادی به پا کرده بود. این فیلم به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و بازی پرویز پرستویی و نویسندگی پیمان قاسم‌خانی انبوهی از هنرمندان جدید را وارد سینما کرد و یا آنها را تبدیل به ستاره کرد. یکی از آنها پرویز پرستویی بود. او البته با فیلم «آژانس شیشه‌ای» (۱۳۷۶) جایگاه مستحکمی در سینما پیدا کرده بود ولی در زمینه فیلم‌های کمدی نیز تبدیل به یک ستاره شد. پرویز پرستویی این روزها با فیلم «لس‌آنجلس تهران» روی پرده سینما قرار دارد که انتقادهای فراوانی هم به کیفیت فیلم او شده است. با این حساب باید دید که تبریزی چطور می‌تواند در رینگ بوکس سینمای ایران مبارزه کند. فیلمساز دفاع مقدس یا کمدی یا متفاوت؟ کمال تبریزی متولد ۱۳۳۸ تهران، فارغ‌التحصیل سینما از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر است. او فعالیت سینمایی را با کارگردانی، نویسندگی، فیلمبرداری و تدوین فیلم‌های کوتاه از سال ۱۳۵۸ آغاز کرد. مهم‌ترین خصیصه سینمای تبریزی عبور از خط قرمزهای ویژه برای کارگردان‌های دیگر است! علاوه بر این او یکی از مهم‌ترین فیلمسازهای سینمای سیاسی ایران است. در دهه ۱۳۷۰ فیلمسازهای مختلفی دوباره به عرصه سینمای سیاسی بازگشتند و برخی نیز برای اولین بار وارد این حیطه حساس شدند. تبریزی یکی از آنها بود که این روزها او را فیلمساز دفاع مقدس و کمدی می‌دانند ولی مهم‌ترین ویژگی سینمای او «نشانه‌شناسی سیاسی» است. اگر بخواهیم نگاهی گذرا به کارنامه او داشته باشیم باید به فیلم «لیلی با من است» است توجه کنیم که متوجه رد شدن از خط قرمزهای مرسوم سینمای ایران بشویم. برای اولین بار یک کارگردان سینمایی وارد ژانر کمدی با محتوای دفاع مقدس می‌شود که همین موضوع سروصدای زیادی هم به پا می‌کند. فیلم «شیدا» با فیلمنامه‌ای از رضا مقصودی این بار جنگ را محملی برای شکل گرفتن عشق در این فضا و موقعیت قرار می‌دهد. تبریزی، ژانر ملودرام و مضمون عشق را وارد فضای سینمای دفاع مقدس می‌کند و با این کار تماشاگران زیادی هم جلب می‌کند. ارتباط رزمنده‌ای که دچار آسیب چشمی شده با صدای پرستاری که برای التیام درد او قرآن کریم را می‌خواند، بدل به عشقی اساطیری می‌شود. این داستان روایت جذابی داشت و توانست نسل جوان را هم با سینمای جنگی آشنا سازد تا شاهد فداکاری‌های رزمنده‌های ایرانی باشند. فیلم از «نقد جامعه پس از جنگ» هم غافل نمی‌شود. همان مسئله‌ای که ابراهیم حاتمی‌کیا در فیلم‌هایش به آن می‌پردازد. «گاهی به آسمان نگاه کن» (۱۳۸۱) با فیلمنامه‌ای از فرهاد توحیدی و کارگردانی کمال تبریزی اثری منحصر‌به‌فرد شد. این فیلم اقتباسی از رمان منحصر‌به‌فرد میخاییل بولگاکف روس به نام «مرشد و مارگریتا» است. تبریزی راهی را که بهروز افخمی در پردازش سینمای سوررئالیستی پی گرفته بود، در این فیلم ادامه داد و باعث شد تا یک فیلم سوررئال دفاع مقدسی جلوی دوربین برود. تبریزی باز هم نشانه‌شناسی سیاسی می‌کند و به «نقد جامعه پس از جنگ» می‌پردازد. اما مهم‌ترین و جنجالی‌ترین فیلم تبریزی مطابق حدس شما است؛ یعنی فیلم «مارمولک». دیروز خبری از رضا جودی، تهیه‌کننده سینما منتشر شده است. او که در دیدار اخیر تهیه‌کنندگان سیما با مقام رهبری حضور داشته است، روایت می‌کند آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، تاکید کرده‌اند شوخی‌هایی مثل فیلم «مارمولک» در آثار طنز مشکلی ندارند. به گزارش خبرآنلاین، رضا جودی که یکی از مهمانان دیدار تهیه‌کنندگان سیما با مقام معظم رهبری بوده است، روایتی از این دیدار درباره ساخت آثار طنز برای تلویزیون دارد. او که ۲۰ سال سابقه تهیه‌کنندگی سریال‌های تلویزیونی را دارد و در سال‌های اخیر با «لیسانسه‌ها» وارد تولید آثار طنز برای تلویزیون شده است، کار در این عرصه را به دلیل موانع و حساسیت‌ها، حتی سخت‌تر از فعالیت در زمینه تولید سریال‌های دینی می‌داند. جودی در تعریف ماجرای دیدار با مقام معظم رهبری، روایت می‌کند آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کردند که تولید سریال و آثار طنز بسیار خوب است و باید در این حوزه آثار بسیاری را تولید کنیم. او ادامه می‌دهد: «ایشان فرمودند در گذشته برای آثار طنز در دو مورد به ایشان مراجعه شده بود، یکی ماجرای «مارمولک» که آقایان علما گفته بودند در این اثر با روحانیت شوخی شده و اثر دیگری نیز بود که با پلیس در آن شوخی شده بود که البته نامش را نبردند که تاکید کرده بودند این شوخی‌ها مشکلی ندارد و باید باشد.» در پایان باید تاکید کنیم که امیدوار هستیم کارگردان‌های موفق گذشته باز هم روزهای خوشی را تجربه کنند. جای فیلم‌های خوب داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی هم خالی است!