هادی آفریده معتقد است: بسیاری از فیلمهای مستندی که در سال‌های گذشته با حمایت‌های تمام قد ساخته و در جشنواره‌ها بودند و فرصت اکران داشته‌اند و همچنین در جشنواره‌های ما جایزه گرفتند، شبه مستند هستند!
پایگاه خبری تئاتر: این مستندساز که مستند جدید او با نام "صف سلام" در جشنواره‌ی "سینما حقیقت" اخیر به نمایش درآمد در گفت‌وگو با ایسنا ادامه داد: این مستندها به عنوان شبه مستندهایی خودشان را مستند غالب می‌کنند و مورد توجه و حمایت بخش دولتی هم قرار می‌گیرند، این ژانر محبوب مدیران است! چرا که همه چیز کنترل شده است و از نظر مدیران شکیل است و به کسی هم بر نمی‌خورد. به این فیلم‌ها جایزه می‌دهند و سعی دارند الگو سازی کنند.
او در ارزیابی جشنواره‌ی اخیر سینما حقیقت، گفت: جشنواره حقیقت، جشنواره مهمی است که بحثی درباره آن وجود ندارد. اهمیت این جشنواره در میان جشنواره‌های دیگر که در ۴٠ سال گذشته در ایران بنیان نهاده شده در این است که تولیدات، هنرمندان و مخاطبان آن از طبقه‌ای‌ست که تلاش بر این دارند که به تولید فکر کنند، آگاهی سازی اجتماعی ایجاد کنند، همچنین تولیدات کمتر در دام ابتذال و ظواهر سینما است. در زمینه تولیدات در جشنواره حقیقت فیلمهای سطحی و پوپولیستی نسبت به جشنواره فجر بسیار کمتر است به هرحال این موضوع ذات سینمای مستند است و ماهیت سینمای مستند موجب می‌شود سطح دانش جشنواره حقیقت متمایز باشد.
وی افزود: در دوازده سال گذشته نیز، به اعتقاد من این جشنواره فراز و فرودهای بسیاری داشته است. در یکی دو سال اول بسیارپرقدرت و کوبنده آغاز شد و جشنواره بزرگی خود را معرفی کرد. در عین حال در دولت نهم و دهم این جشنواره رو به زوال رفت و به یک جشنواره دولتی با نگاه حکومتی تبدیل شد. این نگاه دولتی بیشتر سمت فیلمهای تبلیغاتی بود تا فیلمهای مستند اما در دوره ریاست جمهوری گذشته، جشنواره حقیقت دوباره سعی کرده به ماهیت فرهنگی خود بازگردد.
آفریده گفت که از سال ٩٢، با روی کار آمدن مدیریت جدید در مرکز گسترش و جشنواره سینما حقیقت ، جشنواره مدام در تلاش است که با تخصصی نگاه کردن به گونه‌های مختلف سینمای مستند و تلاش برای معرفی ژانرهای مختلف آن، اهمیت سینمای مستند را حفظ کند.
کارگردان "صف سلام" درباره اکران فیلمهای مستند در جشنواره حقیقت گفت: جشنواره حقیقت در بخش اکران فیلمهای مستند نیز نقش مهمی دارد و قبل از اینکه سینمای هنر و تجربه تشکیل شود، بخش عمده‌ای از تولیدات فیلمهای مستند فقط در اکران‌های محدود و تک سانس، در این جشنواره نمایش داده می‌شد.
او با با بیان اینکه موضوع اصلی در جشنواره حقیقت تا دو سه سال گذشته، نمایش فیلمهای مستند بود اما در این اواخر موضوع داوری و انتخاب فیلم‌ها و جوایز برای فیلمسازها مهم‌تر شده است، افزود: دلیل آن، این است که هنر و تجربه بخشی از تولیدات مستند را نمایش می‌دهد و حساسیت اکران در جشنواره حقیقت کمتر شده و بیشتر جنبه ارزیابی تولیدات مستندسازان را پیدا کرده است.
آفریده ادامه داد: نگاه کلی جامعه مستندسازان از نگاه اکران به سمت داوری و ارزیابی فیلم‌ها رفته است که به نظر من نگاه غلطی است. چرا که نباید به یک جشنواره از جنبه توجه به جوایز به جشنواره نگاه کنند.
نقد ریزی به سینمای هنر و تجربه
هادی آفریده در نقد سینمای هنر و تجربه بیان کرد: در بحث اکران فیلمهای مستند، سینمای هنر و تجربه بسیار مفید بوده است و چند فیلم پرمخاطب از حوزه مستند را هم اکران کرده است. در عین حال نگاه من و خیلی از سینماگران این است که این سینما اولویت خود را به اکران فیلمهای داستانی می‌دهد و فیلم مستند در رکن اصلی اکران قرار نگرفته است. شاید باید با افزایش سانسهای مستند و نظم بیشتر و مداوم در اکران فیلمهای مستند بتوان امید داشت هنر و تجربه به جایگاه مطلوبتری هم دست پیدا کند.
کارگردان مستند «باشگاه حیوانات» با اشاره به اینکه از طرفی دیگر تمام سینمای مستند در دنیا اکران بر پرده سینما خلاصه نمی‌شود، گفت: مهمترین فیلمهای مستندی که در دنیا تولید می‌شوند، چشم امیدشان به فروش رایت‌های مختلف تلویزیونی است. در ایران نیز در ۴٠ سال گذشته، مسئله پخش فیلم مستند در تلویزیون خیلی محدود بوده و در حال حاضر نیز همه بار پخش بر دوش شبکه مستند است.
خانه اول فیلمهای مستند در دنیا تلویزیون است
وی ادامه داد: بر همین اساس این نگاه به وجود آمده است که اگر فیلم‌ها در سینما اکران شود، مشکل اکران فیلم مستند رفع می‌شود. در صورتیکه من معتقدم خانه اول فیلمهای مستند در دنیا تلویزیون است و تلویزیون باید به سمت استانداردی برای پخش فیلم مستند برود. در عین حال به دلیل سانسورهای زیاد و ممیزی ها در تلویزیون، هر فیلم مستندی در آن پخش نمی‌شود که اگر سیاستهای فرهنگی غلط اصلاح نشود همچنان در این چرخه معیوب می‌مانیم.
افزایش 50 درصدی هزینه ساخت مستند
کارگردان مستند «چنارستان» درباره هزینه‌های ساخت فیلم مستند گفت: در پنج ماه گذشته هزینه ساخت یک فیلم مستند، بین ۵٠ تا ۶٠ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که بودجه فیلم مستند با توجه به مصوبات دو سه سال گذشته دولت همچنان مصوب می‌شود و واقعیت این است که این چرخه تولید و عرضه و تقاضا با یکدیگر مناسباتی ندارد. سینمای مستند ما صد در صد در ایران دولتی است و دولت نخواسته بازاری برای فروش فیلمهای مستند به وجود آید که دلیل آن این است که کنترلی بر مستندسازی داشته باشد.
وی افزود: از طرف دیگر محدودیتهای بودجه نیز برای دولت وجود دارد. برای سال ٩٨ نیز بودجه‌ای که برای وزارت فرهنگ و سازمان سینمایی تصویب کرده‌اند، کمتر از سال‌های قبل است و این نشان‌دهنده این است که در بدنه دولت، فرهنگ خیلی مسئله جدی نیست. فیلم مستند نیز چون بازار ندارد، اکرانش با مشکل و محدودیت همراه است و دولت هم برای آن کمتر هزینه می‌کند و مناسبات مالی در سینمای مستند بسیار ضعیف است و یک کلاف با هزار گره شده است.
آفریده با بیان اینکه اگر بخش خصوصی دخالت کند، هیچ تضمینی برای بازگشت سرمایه اش وجود ندارد، افزود: در این بخش زیرساخت‌ها وجود ندارد و باید زیرساخت‌ها به شکل کلان و فرهنگی تغییر کند. به نظر من هیچ رغبتی هم در این‌باره وجود ندارد. از طرفی هم باید بودجه کلی فرهنگی که برای ساخت فیلم مستند وجود دارد، عادلانه تقسیم شود تا کمترین کنش به وجود آید. در عین حال سیاست کلی برای سودآوری سینمای مستند و تربیت تهیه‌کنندگان حرفه‌ای نیز وجود ندارد.
چهره معتبر سینمای مستند ایران در دنیا
کارگردان "باغ های گمشده" درباره حضور سینمای مستند در جشنواره فجر گفت: خیلی ساده است که شما در گوگل فستیوال‌های الف دنیا را سرچ کنید، می‌بینید که تمام این فستیوال‌ها بخش مهمی از وجهه فرهنگی‌شان را به حضور سینمای فرهنگی مستقل و مولف می‌دانند. سینمای مستند ایران نیز با وجود اینکه در ایران تحویل گرفته نمی‌شود و کسی برایش تره خرد نمی‌کند، اما چهره درخشان و معتبری در خارج از ایران دارد. مدیران جشنواره فیلم فجر هم می‌گویند این جشنواره بین‌المللی "الف" است. جشنواره "الف" یک پروتکلی دارد و این است که فیلمهای مستند را بدون قید و شرط بپذیرند و بازبینی کنند و منتخبین آن را در جشنواره نمایش دهند.
مستند، فرزند ناخوانده سینمای ایران
وی ادامه داد: اما در هر دوره‌ای مدیری روی کار می‌آید، یا بخش مستند را حذف می‌کند یا دیگری محدودیت ایجاد می‌کند، این کار غلط است. تمام ژانرهای فیلم مستند در تمام زمان‌های مختلف (کوتاه، نیمه بلند، بلند) باید این حق را داشته باشند که فرصت معرفی خود را پیدا کنند و جشنواره تصمیم گیرد با توجه به سیاست‌هایش آن را بپذیرد یا خیر. در ١۵ سال گذشته که من به یاد دارم هر مدیری می‌آمده فیلم مستند را حذف می‌کرده و دیگری آن را سرجایش می‌گذاشته است. در واقع فیلم مستند فرزند ناخواندهای است که ناپدری او هر لحظه متفاوت با او برخورد می‌کند و تکلیف مشخصی ندارد.
آفریده گفت: در عین حال این بخش سینما باید پرورش یابد و در جشنواره فیلم فجر باید بهترین فرصت‌ها را داشته باشد. همچنین فیلمهای داستانی کوتاه، تجربه و انیمیشن نیز باید این چنین باشد چرا که گفته می‌شود جشنواره فجر بین‌المللی است.
مستندساز باید جسورانه فیلم بسازد
این مستندساز با بیان اینکه یک مستند ساز باید جسورانه فیلم بسازد، جسورانه فکر کند و جسورانه عمل کند و در نهایت هم فیلم او نمایش داده شود، گفت: اما ما در مختصات فرهنگی کشورمان، تمام این جسارت را از دست داده‌ایم. محدودیت‌ها و ممیزی‌های گاهی به گاهی با توجه به سیاستهای گاهی به گاهی مدیران، مدام در حال تغییر است و ما این جسارت‌ها را در تولید مستند از دست می‌دهیم، در صورتیکه ماهیت سینمای مستند نگاهی متفاوت به پیرامون و جهانی اپیدمیک است که مردم عادی آن را نمی‌بینند. واقعیت این است که سینمای مستند ما محافظه کار است و با سیاستهای غلطی که در سال‌های گذشته به آن نگاه شده و به سمت سینمای دروغین رفته است.
شبه مستندها؛ ژانر محبوب مدیران
وی افزود: بسیاری از فیلمهای مستندی که در سال‌های گذشته با حمایت‌های تمام قد ساخته و در جشنواره‌ها بودند و فرصت اکران داشته‌اند، در جشنواره‌های ما جایزه گرفتند، شبه مستند هستند و به عنوان شبه مستندهایی خودشان را مستند غالب می‌کنند و مورد توجه و حمایت بخش دولتی قرار می‌گیرند، این ژانر محبوب مدیران است! چرا که همه چیز کنترل شده است و از نظر مدیران شکیل است و به کسی هم بر نمی‌خورد. به این فیلم‌ها جایزه می‌دهند و سعی دارند الگو سازی کنند. در صورتی که در روستاها، شهرها و در کل کشور مردم مسائل و حرف های دارند که باید آنها مستند شود تا در جهت بهبود و اصلاح شرایط بتوان قدمی برداشت.
نشان دادن معضل اجتماعی، سیاه‌نمایی نیست!
آفریده در پایان گفت: واقیعت این است که ما در نگاه محتوایی در سینمای مستند ایران دچار مشکل هستیم و سخت می‌توانیم آثاری را تولید کنیم که نشات گرفته از بطن جامعه ایران و نشانگر مسائل جامعه باشد. همچنان نگاه کهنه غلطی که نشان دادن معضل اجتماعی، سیاه‌نمایی است، وجود دارد. نشان دادن معضلات اجتماعی سیاه نمایی نبوده و نیست و یک پدیده سیاه، سیاه به تصویر کشیده می‌شود و یک پدیده روشن، روشن. بهتر است این مسائل حل شوند و صورت مسأله پاک را نکنیم.
https://teater.ir/news/16772
