پایگاه خبری تئاتر: کارگردان و نمایشنامه‌نویسی که سال‌ها از عمر فعالیت هنری خود را صرف خلق تئاترهایی کمدی با درجه بالایی از ارزش هنری کرده است، می‌گوید تئاتر کمدی ایران به سوی کمدی‌های نازل رفته است.
کوروش نریمانی که این روزها یک کارگاه کمدی خلاق برگزار کرده، با اشاره به اینکه «تمام طول عمر حرفه‌ای خودم را کمدی کار کرده‌ام» تصریح کرد: تئاتر کمدی کارگاه کمدی خلاق سه دوره طراحی شد تا تجربیاتی شخصی که در حوزه کمدی داشتم را به نسل جوان انتقال دهم. نوع کمدی‌هایی که نوشته و کارگردانی کرده‌ام، نوع خاصی است که به آن ایمان دارم، معتقدم و دوستش دارم و فکر می‌کنم درست است. برای همین احساس کردم که در مقطعی که الان هستیم به خصوص در طول ۱۰ سال اخیر و با گسترش سالن‌ها و وضعی که تئاتر دچارش شده است ضرورت آموزش و به یاد آوردن نوع درست کمدی احساس می‌شود.
نمایش‌های کمدی در ۱۰ سال اخیر به سمت تئاتر نازل رفته است
نریمانی با اشاره به اینکه «گسترش سالن‌های تئاتر در کنار دستاوردهای خوبی که داشته، باعث رقم خوردن اتفاقات بدی در تئاتر به خصوص در تئاتر کمدی هم شده است.» گفت: نمایش‌ها در این حوزه به جای کمدی از نوع ارزشمند، به سمت آثاری می‌رود که تئاتر نازل خوانده می‌شود. یعنی سطحی از نمایش که در شان تئاتر ما نیست. با توجه به اینکه هنرپیشه‌هایی که سال‌ها باهم کار کردیم خدا را شکر سرشان شلوغ است و کمتر می‌رسند که در کارها حضور داشته باشند، احساس کردم تعداد هنرپیشه‌های جوان تربیت شده برای این شکل از کمدی که قبولش داریم، کم است؛ کمدی‌ای که مبتنی بر خلاقیت گروهی باشد و بازیگرانی که بازی‌شان استایل داشته و از شکل و سبک و سیاق هنرمندانه‌ای بهره برده باشد. هم در حوزه نمایشنامه‌نویسی و هم در کارگردانی و هم بازیگری. این هدف نهایی من برای تشکیل سه دوره کارگاه کمدی بود و احساس کردم این سهم یا بدهکاری‌ای است که من بابت این سال‌ها تجربه‌ام در تئاتر کمدی و حوزه تئاتر حرفه‌ای به بدنه تئاتر بدهکارم.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس تشریح کرد: از این سه دوره، دوره اولیه کوتاه‌مدت بود که دلیلش عدم همراهی مسئولان بود که اتفاقا قدم اول را برداشته بودند، ولی بعدش با سختی کار که مواجه شدند پا پس کشیدند. بنابراین ما در دوره اول کارگاه‌مان فقط دوره آموزشی بود و به اجرا ختم نشد. در دوره دوم که در تئاتر مستقل تهران برگزار شد، خوشبختانه شرایطی بهتر از دوره اول داشتیم و زمانی طولانی با بچه‌ها طی کردم؛ قرار بود کارگاهی ۵-۶ ماهه باشد اما با احتساب زمان اجرا، حدود یک سال طول کشید که خروجی‌اش نمایش «شپش» بود که با برداشتی از داستان‌های چخوف و از دل همین کارگاهی که برگزار کردیم نمایشنامه‌ای برای بچه‌ها نوشتم و اجرایش کردیم.
نریمانی ادامه داد: خوشبختانه «شپش» با اینکه کاری کارگاهی بود، حتی برتر از یک تئاتر حرفه‌ای با استقبال صاحب‌نظران و تماشاگران مواجه شد. به دلیل ازدحامی که گروه‌های دیگر پشت سر ما برای اجرا در آن سالن داشتند، این امکان را پیدا نکردیم که ادامه پیدا کند و در همان ۱۸-۱۹ اجرایی که نمایش «شپش» داشت مورد استقبال خوبی قرار گرفت. تقریبا هسته اولیه آن گروه نهایی جوان که مدنظرم بود، آرام‌آرام شکل گرفته بود و بنابراین راغب شدم زودتر کارگاه سوم را برگزار کنم تا بچه‌هایی که با آن شیوه کاری ما آشنایی کامل داشتند دورهم جمع شوند؛ یعنی افرادی که چه از نظر اخلاقی و رفتاری و چه از نظر فنی و هنری بخواهند با این شیوه کاری همراه شوند و این شکل از کار را بخواهند دنبال کنند بتوانند برای خود گروهی تشکیل دهند. گروهی که حتی خودم بتوانم سرپرستی‌اش کنم و چه از نزدیک و چه دور با آنها کارهایی روی صحنه ببرم. این تمام هدفم از برپایی این کارگاه‌ها بود که دوره سوم آن هم خوشبختانه با همراهی دوست دیرینم سیامک صفری و داود نامور مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو اجرایی شد و تا اینجا به نظر می‌آید شرایط بهتری برای برپایی کارگاه برقرار خواهد بود.
دانشگاه‌ها و جشنواره‌ها سهم خود را در آموزش تئاتر کمدی نادیده گرفته‌اند
نریمانی درباره دوره سوم کارگاه کمدی خلاق تشریح کرد: این دوره زمان زیادی را نخواهیم داشت که دوره را به صورت گسترده و در مدتی طولانی ادامه دهیم چون کل نیم‌سال بعدی ما را هم دربرمی‌گرفت و به‌نظرم رسید می‌توان با فشردگی کار را پیش برد؛ چون نمایشنامه هم آماده است و زمانی صرف یافتن متنی مناسب تلف نمی‌شود، بنابراین تعداد جلسات آموزشی این دوره یک ماه و نیم و مشتمل بر ۱۰ تا ۱۲ جلسه خواهد بود که مرحله اول کارگاه، شامل آموزش و کار روی کمدی و هنرجویان و کار کارگاهی خلاقانه روی مقولات هنری است و بعد وارد پروسه تمرین می‌شویم.
کارگردان نمایش «شب‌های آوینیون» تصریح کرد: یکی از هدف‌های اصلی من برای برپایی کارگاه، این است که قاعدتا باید دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها سهم خود را در آموزش انواع تئاتر به ویژه کمدی ایفا می‌کردند ولی در زمینه کمدی متاسفانه نه تنها این دو، بلکه حتی تماشاخانه‌ها و بخش دولتی و جشنواره‌ها هم این سهم را نادیده گرفته و این وظیفه را برای حمایت از نمایش کمدی خوب به عهده نگرفتند. این همیشه یکی از مواردی بوده که من را خیلی ناراحت کرده است به همین دلیل خیلی روشن است که منِ کوروش نریمانی که نمایش‌های خاصی از کمدی، با هنرپیشه‌های خوب و پرفروش را روی صحنه برده‌ام، درست در مقطعی که اتفاقا بازار کارهای بفروش و بیلان کاری یک کار همه‌اش زیر لوای فروش بلیت رفته و درست در شرایطی که تئاتر خصوصی دنبال نمایش‌هایی است که بیشتر تماشاگر بیاورد، من که تماشاگرم را داشته‌ام سراغ آموزش آمده‌ام. آنهایی که سابقه‌ام را دارند می‌دانند که همه نمایشنامه‌هایم یا جزو پرفروش‌ترین نمایشنامه‌های سال یا جزو یکی از آنها بوده است. منظورم از فروش هم حضور تماشاگر است نه صرفا رقم مالی آن.
نگاه غلط به کمدی، ضربه مهلکی بر بدنه تئاتر خواهد زد
نریمانی تصریح کرد: در همین مقطع، درست به همین دلیل واضح، برای آموزش تئاتر کمدی احساس وظیفه کردم. فکر کردم فعلا می‌شود از زمانی که می‌توانم صرف کار حرفه‌ای کنم دست بکشم و برای آموزش صرف کنم. در ابتدای سال گذشته برای سالن اصلی تئاتر شهر نوبت اجرا داشتم اما به سختی مدیران سالن را مجاب کردم که نمی‌توانم کار کارگاهی را رها کرده و در این سالن اجرا بروم. دلیلم هم روشن است؛ احساس می‌کنم داریم راه غلطی در کمدی می‌رویم و نگاه غلطی در حوزه تئاتر کمدی دنبال می‌شود.
او خاطرنشان کرد: اگر من که زندگی‌ام را روی تئاتر کمدی گذاشته‌ام، نخواهم حرکتی انجام دهم پس چه کسی باید این کار را بکند؟ بعضی‌ها به من گفتند این کار نوعی شوریدگی و دیوانگی است و برخی گفتند خلاف جریان آب شنا می‌کنی. بله، چاره‌ای نیست جز اینکه در این شرایط، خلاف جریان آب شنا کنم. چون تبعات نگاه غلط به کمدی و فروش صرف نمایش‌ها را خیلی خوب می‌شناسم و می‌دانم در نهایت ضربه مهلک خود را بر بدنه تئاتر ما وارد خواهد کرد. کما اینکه در سینما این اتفاق افتاد و فیلم‌ها به سمت فیلم‌های شانه تخم‌مرغی رفت و تماشاگرش را از دست داد.
قرار نیست تماشاگر تئاتر را فراری داده یا بد تربیت کنیم
نریمانی با اشاره به اینکه «اگر قرار باشد تماشاگر ما هم بد تربیت شود و هم بعد از مدتی تئاتر را رها کرده و دیگر سرغ آن نیاید، هیچ شکلی از تئاتر دیگر سهم خود را ایفا نکرده است.» گفت: ما قرار نیست تماشاگر تئاتر را فراری داده یا بد تربیت کنیم.
او ادامه داد: ذائقه تماشاگر زمانی تغییر می‌کند که خوراک هنری مناسب به او ندهیم. یادمان باشد تماشاگران تئاتر افراد ثابتی نیستند و افرادی جوان‌تر به مرور به تماشای آثار می‌آیند که شاید از گذشته تئاتر ما چندان اطلاعی نداشته باشند. این ممکن است برای بعضی معدود افراد فرصت‌طلب در تئاتر هدیه‌ای تلقی شود که تماشاگرانی به تئاتر اضافه شوند که تئاترهای خوب را ندیده و این نوع نمایش‌ها برایشان جذاب باشد.
برای اینکه تئاتر روی ریل اصلی خودش برگردد نیاز به ایثار داریم
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس با اشاره به اینکه خیلی از هنرمندان به عدم آشنایی تماشاگر با تئاتر خوب راضی نمی‌شوند و دل‌شان می‌خواهد هم خوراک هنری خوبی به تماشاگران داده شده و هم خودشان مبلغ تئاتر خوب در خانواده‌ها باشند، گفت: کاری که در سال‌های ۷۵ تا ۸۵ اتفاق افتاد و ما نسل نمایشنامه‌نویس تربیت کردیم؛ اتفاقی که با این شکل از تئاتر رخ نمی‌دهد. چون نسبت زیادی از تئاتر کنونی، به خصوص در حوزه کمدی، روی شهرت بازیگر و داشته‌های او مانور می‌دهد و در چنین شرایطی نمایشنامه‌نویسان ما خانه‌نشین شده یا سراغ سینما می‌روند.
نریمانی ادامه داد: وقتی قرار باشد کارها ۱۰و ۱۵ روزه با حضور چند هنرپیشه سلبریتی آماده شود تبعاتش را هم تماشاگر و هم تئاتر ما می‌بیند. این‌گونه تئاتر باب میل کارگردان‌ها و نمایشنامه‌نویس‌های خوب ما نیست؛ چون هیچ نویسند‌ای دوست ندارد متنش با ۱۰ روز تمرین و با بداهه‌های بسیار زیاد و بی‌جای بازیگر روی صحنه برود و بنابراین یا منتظر فرصتی برای اتفاق درست می‌ماند یا سراغ حوزه‌های دیگر می‌رود. تئاتر ما از جایی به بعد به مسیری کج‌راهه رفته است. برای اینکه تئاتر روی ریل اصلی خودش برگردد نیاز به ایثار داریم. من فکر می‌کنم برپایی چنین کارگاه‌هایی به این مهم کمک خواهد کرد.
