پایگاه خبری تئاتر: یکی از مسائلی که تئاتر ما در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده ، حجم بالای تقاضای اجرای آثار نمایشی است.
می‌توان از طرفی این میزان تقاضای اجرا را نشانه مولد و فعال بودن گروه‌های مختلف اعم از حرفه‌ای، دانشجویی، تجربی و... دانست که توانسته‌اند در همین شرایط که تئاتر با مشکلات متعددی از جمله کاهش بودجه و کمک هزینه روبرو است، همچنان میل، انگیزه کار و اجرا را داشته باشند. به گونه‌ای که اگر این روزها به هر یک از سالن‌های کوچک و بزرگ پایتخت نگاهی بیاندازیم با آثار متعدد نمایشی بر روی صحنه رو‌به رو می‌شویم.
اما اگر از زاویه دیگری به تحلیل این اتفاق بپردازیم به این پرسش برمی‌خوریم که آیا کیفیت لازم در تمام این اجراها وجود دارد؟ و یا اینکه آیا تمام این نمایش‌ها از تعداد اجرای استانداردی برخوردار هستند تا حداقلِ تماشاگری به دیدن آنها برود؟
در سال جدید "کارگاه نمایش" مجموعه تئاتر شهر میزبان نمایش‌هایی بوده است که تقریبا همه‌شان کمتر از 10 شب به صحنه رفته‌اند. البته این سیاست در زمان اتابک نادری، (مدیر قبلی مجموعه تئاتر شهر) برای بها دادن و ایجاد فرصت اجرا به گروه‌ها و هنرمندان جوان تئاتر اتخاذ شد.
در این گزارش نگاهی به این سیاست‌گذاری برای اجرای این نوع نمایش‌ها داشته‌ایم و سعی کردیم امتیازها، معایب و اساسا تأثیراتی که بر این گروه‌ها، تماشاگرانشان و البته خود جریان تئاتر داشته است را بررسی کنیم.
"کارگاه نمایش" تئاتر شهر پس از میزبانی هفدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی، پذیرای چندین نمایش بود که تعدادی از آنها کمتر از یک هفته روی صحنه ماندند.
نمایش‌های «من، آنیگون و دیگران» به نویسندگی و کارگردانی سوسن رحیمی، «رضا» کار جابر رمضانی، «آنچه می‌شنوی ساز کج کوک سکوت است» نوشته روزبه حسینی و کار فرزانه تفرشی، «هانتد» کار سیاوش حیدری، «اینجا خبری نیست» کار رضا صورتی از جمله این آثار بوده است.
البته این روند اجرایی همچنان ادامه دارد و اجرای بعدی کارگاه نمایش، نمایش «یوبیتسومه» نوشته و کار نیما نادری است که کمی بیش از نمایش‌های عنوان شده در 14 شب به صحنه رفته است.
5 شب اجرا بسیار تلخ است
نیما نادری نویسنده و کارگردان تئاتر درباره اجرای محدود نمایش‌اش در کارگاه نمایش به ایسنا گفت: طبق برنامه‌ریزی جدید برای کارگاه نمایش قرار بر این شده است که گروه‌های نسل جوان که تعداد تقاضاهایشان برای اجرا زیاد است، همگی موقعیت اجرا داشته باشند البته تعداد شب‌های کمتری اجرا بروند.
او ادامه داد: البته من هنوز نمی‌توانم بگویم که این سیاست می‌تواند درست باشد یا غلط اما الان گروه‌های هستند که در کارگاه نمایش فقط 5 شب اجرا می‌شوند که این بسیار تلخ است به هر حال امیدواریم که با حضور تماشاگران تعداد اجرایمان بیش از 14 شب باشد.
5 شب اجرا یعنی هیچ چی!
روزبه حسینی که نمایشنامه «آنچه می‌شنوی ساز کج کوک سکوت است» او در کارگاه نمایش به صحنه رفت،معتقد است: 5 شب اجرایی که به ما داده‌اند مثل یک اجرای خصوصی است. این اجرا محدود حتی اولیه‌ترین هزینه‌های گروه را تأمین نمی‌کند و اگر گروه نگاه مادی هم به این کار نداشته باشد حتی برای دعوت علاقه‌مندان زمانی وجود ندارد، چون حداقل دو هفته زمان می‌برد که یک نمایش به تماشاگران معرفی شود، واقعا 5 شب عملا برای ما یعنی هیچ چی!
******
البته هنرمندان و فعالانی که در حیطه تئاتر دانشجویی سابقه کار و اجرا دارند دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به این طرح دارند که در اینجا برخی از آنها را مرور می‌کنیم.
حمایت از آثار دانشجویی مثبت است اما...
اشکان خیل‌نژاد هنرمند تئاتر و از فعالان تئاتر دانشگاهی در ارزیابی خود از آثار نمایشی که در کارگاه نمایش به شکل محدود به صحنه می‌روند، گفت: اینکه همه سالن‌ها مکانی را برای حمایت از آثار دانشجویی اختصاص بدهند اتفاق مثبتی است اما بحث اصلی بر سر کم و کیف این کارها است و اینکه آیا این اجراها برای گروه‌ها حمایت است یا عدم حمایت؟
این کارگردان ادامه داد: اجراهایی که این‌روزها در کارگاه نمایش شاهد آن هستیم، بیشتر برآمده از یک نگاه کمی است تا کیفی و به‌گونه‌ای ساماندهی شده‌اند که گویی باید همه‌ی نمایش‌های «نسل نو» جشنواره‌ی بین‌المللی تئاتر فجر در هر شرایطی اجرا بروند.
وی درباره سیاست پیشین تئاتر شهر نسبت به آثار دانشجویی و نسل نو عنوان کرد: این‌روزها تئاتر ما به سمت چپ و راست و بالا می‌رود اما نه به جلو! و حتی امتناع دارد از داشته‌های خود استفاده کند.
خیل‌نژاد یادآور شد: همه‌ی ما دانشجویان به خاطر داریم که در تیرماه 1390 شورای هنری تئاتر شهر مصوبه‌ای به تصویب رساند که طی آن کارگاه نمایش باید به گروه‌های جوان سپرده شود. تا زمانی که شورای هنری نخست فعال بود، این جریان ادامه داشت و ما شاهد اجراهای درخشانی همچون «ولپن» بودیم. اما کم‌کم این مصوبه در شورای هنری دوم سال 91 جای خود را به آثار موضوعیِ جشنواره‌هایِ مناسبتی سپرد و کارگاه نمایش هویت‌اش را دوباره گم کرد.
وی ادامه داد: در زمان مدیریت آقای اتابک نادری اتفاق به صورت دیگری رقم خورد و تعدادی از دانشجویان در سالن‌هایی همچون قشقایی، سایه و چهارسو هم اجرا رفتند. فی‌نفسه حمایت از دانشجویان و گروه‌های جوان توسط مدیرانی که مدام باید پاسخ‌گوی گروه‌های مدعی باشند حرکت جسورانه‌ای است، اما اگر همین جسارت با ساختارِ مشخص صورت نگیرد چه‌بسا آسیب‌زننده باشد. کما‌این‌که خیلی از همان گروه‌ها که به‌سرعت در سالن‌های بزرگ‌تر اجرا رفتند این‌روزها برای تولید نمایش جدید خود به جای خلاقیت و نوجویی از فرمول‌های زودبازده‌ی تئاتر عرفی (یا به‌اصطلاح حرفه‌ای) بهره می‌برند.
این کارگردان با اشاره به یکی دیگر از اتفاقات مهمی که در عرصه تئاتر دانشگاهی رخ داد، ادامه داد: اتفاق بعدی در مرداد 91 در تالار مولوی افتاد و ماهی به نام «امرداد» مولوی نامگذاری شد و گروه‌های دانشجویی این امکان را داشتند که یک هفته اجرا بروند و در نهایت هم کارهای برگزیده به شکل 30 شب اجرای عمومی می رفتند. به نظر می رسد اجراهای این روزهای کارگاه نمایش تئاتر شهر هم شکل ناقصی از همان اجراها است.
خیل‌نژاد افزود: در چنین اجراهایی آثار دانشجویی نمی‌توانند به صورت حقیقی با مخاطب ارتباط برقرار کند این در حالی است که تئاتر دانشجویی ما به مراتب جلوتر از تئاتر حرفه‌ای حرکت کرده است و باید این امکان را داشته باشد که حتی بیش از آثار دیگر اجرا بروند. البته تئاتر ایران تنها جایی است که خط مشخصی بین تئاتر حرفه‌ای و تئاتر دانشجویی آن وجود ندارد.
او با اشاره به سه جریان اصلی که تئاتر دانشجویی فرصت بروز خود را در آنها پیدا می‌کند،گفت: تئاتر دانشگاهی ما به آن بلوغ رسیده که بتواند مسیر خود را از فضای پر از سوتفاهم تئاتر عُرفی جدا کند و با کمی تلاش و برنامه‌ریزیِ دقیق، به صورت سالیانه به یک جریان پیوسته تبدیل شود. جشنواره‌ی تئاتر تجربه، جشنواره‌ی بین‌المللی تئاتر دانشگاهی و بخش نسل نو جشنواره‌ی تئاتر فجر، سه رخدادگاه اصلی هستند که دانشجویان همه‌ی دانشگاه‌ها می‌توانند داشته‌های آکادمیک خود را به صورت عملی به داوری بگذارند.
این فعال تئاتر دانشجویی تصریح کرد: اگر فرض کنیم که این جشنواره‌ها در مجموع نزدیک به 30 اثر برگزیده هم داشته باشند، به سادگی می‌توان با یک رصد درست، توسط شورایی متشکل از نمایندگان سالن‌های انتظامی، مولوی و کارگاه نمایشِ تئاتر شهر از این آثار بر اساس کیفیت و تناسبات فنی دعوت شود که در سالن‌های مذکور به شکل کامل روی صحنه بروند نه به طور پراکنده و بی‌هویت. این ایده نه آرمانی‌ست، نه محتاج پول‌های چندصد میلیونی، فقط کافی است بازوهای بالادستی همچون کانون شورای تئاتر دانشگاهیِ مرکز هنرهای نمایشی، عزم خود را جزم کند و با حمایت (نه نظارت) خود این فضا را فراهم سازد.
خیل‌نژاد اضافه کرد: باور من این است که تئاتر دانشگاهی همچنان «تئاتر برتر» است و بسیاری از این نمایش‌ها شایستگی بیش از 30 شب اجرا را دارند، اما متأسفانه ناگزیرند به خاطر برنامه‌ریزی صورت‌گرفته به کم‌ترین قانع شوند که این کم‌ترین حتی رزومه‌ی حرفه‌ای هم محسب نمی‌شود. اما پس از این چه باید کرد؟ خوشبختانه مدیر فعلی تئاتر شهر سخنگوی شورای هنریِ همان سال درخشان برای کارگاه نمایش است پس می‌تواند به راحتی در نیمه‌ی دوم سال جاری همان هویت را برای این سالن دانشجویی زنده کند.
باید امکان تمدید اجراهای کارگاه نمایش وجود داشته باشد
مرتضی میر منتظمی از هنرمندان تئاتر دانشجویی درباره ارزیابی خود از اجراهای کارگاه نمایش تئاتر شهر گفت: در مجموع این اجراها (حتی محدود) برای گروه‌های دانشجویی اتفاق مثبتی است اما ایراداتی هم دارد.
وی ادامه داد: اجرا در تئاتر شهر برای دانشجویانی که پیش از این کار کرده‌اند و در تالار مولوی یا سالن‌های دیگر اجرا داشته‌اند اتفاق خوبی است که بتوانند در تئاتر شهر هم اجرا داشته باشند اما اینکه یک نفر اولین کارش را تئاتر شهر اجرا کند، نکته منفی است حتی اگر آن کار جزو آثار برگزیده باشد.
این کارگردان درباره تعداد کم اجراهای گروه‌ها در کارگاه نمایش گفت: به نظر من اجرای یک کار در 5 شب کار درستی نیست چون برای هر گروهی تجربه اجرای عمومی بسیار مهم است و 5 شب را اصلا نمی‌توان اجرای عمومی دانست، می‌توان کمی از کمیت کاست تا 15 شب اجرا که می‌تواند تعداد اجرای منطقی برای این گروه‌ها داشته باشد برایشان در نظر گرفته شود.
میر منتظمی با بیان راهکار دیگر برای بیشتر شدن تعداد اجراهای این گروه‌ها ادامه داد: اگر این امکان در اختیار این گروه قرار می‌گرفت تا در صورت فروش کارشان شب‌های بیشتری اجرا بروند اتفاق مثبتی بود اما الان در قانونی که برای اجراهای کارگاه نمایش وجود دارد چنین چیزی پیشبینی نشده و امکام تمدید کار وجود ندارد و اگر یک نمایشی فروش خیلی خوبی هم داشته باشد، نمی‌تواند بیش از آن 5 شب یا 15 شبی که برایش در نظر گرفته شده اجرایش را ادامه دهد.
5 شب اجرا بهتر از اجرا در جشنواره است
ایثار ابومحبوب نویسنده و کارگردان تئاتر با مثبت ارزیابی کردن اجراهای گروه‌های جوان‌تر در کارگاه نمایش تئاتر شهر معتقد است: این اجراها می‌تواند اتفاق خوبی باشد، چون به هر حال شرایط سالن گرفتن برای اکثر گروه‌ها دشوار است برای همین پنج شب اجرای یک گروه دانشجویی یا جوان گرچه در حق تمریناتشان اجحاف است اما بهتر از دو اجرا در یک جشنواره است.
او ادامه داد: من با شیوه برگزاری جشنواره‌ها که صرفا تمام انرژی صرف رزومه پر کردن برای برگزار کنندگان جشنواره می‌شود مخالفم و فکر می‌کنم همین چند شب اجرا می‌تواند این فرصت را به گروه‌های دانشجویی بدهد که مستقیما با مخاطب مواجه شوند نه اینکه از سوی افرادی مورد داوری قرار بگیرند.
این کارگردان همچنین گفت: البته من در جریان اهداف این اجراها و شیوه پیاده کردن آن نیستم ولی فکر می‌کنم بهتر از جشنواره برگزار کردن است.
منبع: خبرگزاری ایسنا
