پایگاه خبری تئاتر: «اتفاقی تازه برای سینمای ایران» ترجیع‌بند اظهارات اهالی سینما و مدیران سینمایی درباره «اکران آنلاین» است. اتفاقی که اگر چه افتتاح آن به‌شکل رسمی به‌نام فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا ثبت شده اما پیش از این در حوزه آثار مستند با «توران خانم» رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب هم تجربه شده بود. حال فارغ از بحث کسب عنوان اولین‌ها، دو ماهی است که سینمای ایران به شکل جدی به اکران آنلاین می‌اندیشد و با وجود اعلام بازگشایی احتمالی سالن‌های سینما از اوایل تیرماه، محور اخبار سینمایی همچنان تصمیم تازه تهیه‌کنندگان سینما برای پیوستن به اکران آنلاین است.
در هفته گذشته با گذشت بیش از سی روز از اکران آنلاین فیلم‌های «خروج» و «طلا» اکران این دو فیلم به‌صورت آنلاین به پایان رسید و فیلم‌های ابراهیم حاتمی‌کیا و پرویز شهبازی وارد شبکه نمایش خانگی شدند.
از سوی دیگر از روز چهارشنبه 21 خردادماه اکران آنلاین آخرین ساخته بهمن فرمان‌آرا آغاز شد و فیلم «حکایت دریا» در کنار فیلم‌های «بهت» عباس رافعی، «کشتارگاه» عباس امینی، «تیغ و ترمه» کیومرث پوراحمد، «مهمانخانه ماه نو» تاکفومی تسوتسویی و «زیر نظر» مجید صالحی در سبد اکران پلتفرم‌های آنلاین ویدئویی (فیلیمو، نماوار) قرار گرفت. هزینه نکردن برای تبلیغات محیطی، حمایت 50 میلیون تومانی سازمان سینمایی، کمک هزینه 10 میلیون تومانی این سازمان برای فیلم‌هایی که امکان پخش تیزر تلویزیونی نداشتهاند، حذف سهم پخش‌کننده و سینمادار از میزان فروش فیلم‌ها و اطلاق هفتاد درصد از فروش فیلم به تهیه کنندگان شاخصه‌های ترغیبی برای تهیه‌کنندگانی است که اطمینان دارند فیلم هایشان در گیشه پرفروش نخواهد بود و با صف طویل منتظران در پشت خط اکران سالن‌های سینما بهترین تصمیم، اکران آنلاین فیلم‌هایشان است.
از جای خالی تیزرهای تلویزیونی و قاچاق تا اهالی سینما که حامی نیستند
در دو ماه گذشته تعداد زیادی از تهیه‌کنندگان سینما برای اکران آنلاین فیلم‌شان اعلام آمادگی کرده‌اند. «لتیان» علی تیموری با بازیگری امیر جدیدی، پری ناز ایزدیار و سارا بهرامی و «هفت و نیم» ساخته برادران محمودی از جمله گزینه‌های جدی اکران آنلاین است.
عباس امینی که فیلم «کشتارگاه» را پس از رونمایی در جشنواره فیلم فجر روانه اکران آنلاین کرده، اگرچه بردرستی این تصمیم تأکید دارد اما در عین حال به «ایران» می‌گوید: «اکران آنلاین یک انتخاب در شرایط موجود بود. اگرچه در مجموع موافق چنین مجرایی برای نمایش هستم اما شرایط باعث شده تن به این ماجرا بدهیم. مثل یک خودکشی آگاهانه است. ناگزیریم و راه دیگری وجود ندارد. تا اینجای کار دو فصل طلایی اکران یعنی نوروز و عیدفطر را از دست داده‌ایم و مشخص هم نیست که با بازگشایی سالن‌های سینما مخاطب از آن استقبال کند.
بنابراین بین اینکه هیچ چیز از پولتان برنگردد و احتمال بازگشت یک سوم سرمایه طبیعتاً گزینه دوم انتخاب بهتری است.» او معتقد است برخلاف ظاهر قانونی اکران سینماها، اکران مهندسی شده سالن‌های سینما به‌منظور دیده شدن برخی فیلم‌ها، فیلمسازان بخصوص سازندگان فیلم‌های فرهنگی را مجاب کرده که به اکران آنلاین پناه بیاورند. امینی از قاچاق فیلم‌ها در ساعات اولیه اکران به‌عنوان بزرگ‌ترین معضل اکران آنلاین یاد می‌کند و فارغ از لزوم برطرف ساختن کاستی‌های فنی، از اهمیت فرهنگسازی در مبارزه با این پدیده می‌گوید: «متأسفانه برخی از مردم هنوز این قوه تشخیص را ندارند که یک فیلم سرمایه شخصی است و کپی و دانلود دزدی فرهنگی محسوب می‌شود البته خیلی هم مقصر نیستند چرا که حقوق کپی‌رایت در این کشور به رسمیت شناخته نشده و ما به حقوق آثار دیگر کشورها احترام نمی‌گذاریم. وقتی تلویزیون حقوق صاحبان آثار موسیقی ایرانی را پایمال می‌کند توقع زیادی است که از مردم انتظار داشته باشیم به این قوانین احترام بگذارند.
او از جای خالی تبلیغات تلویزیونی به‌عنوان مشکل دیگر اکران آنلاین یاد می‌کند: «تلویزیون به شرطی به پخش تیزر فیلم‌ها رضایت می‌دهد که امکان بارگذاری فیلم روی پلتفرم‌هایش وجود داشته باشد. این اتفاق یعنی تن دادن به ممیزی‌های مضاعف در تلویزیون.»
در نبود تبلیغات محیطی و تلویزیونی تنها فرصت اطلاع‌رسانی در این باره فضای مجازی است. از میان آثاری که این روزها در سبد اکران آنلاین قرار دارند شاید دو فیلم با بازنشر در صفحات اغلب چهره‌های شناخته شده سینما از حمایت اهالی سینما برای بهتر دیده شدن فیلم بهره برده‌اند. عدم تبلیغات حمایتی از سوی اهالی سینما در حالی اتفاق می‌افتد که پیش از این آثار سینمایی اکران شده در سالن‌های سینما که شانس کمتری برای جذب مخاطب داشتند حتی از سوی سینماگرانی که فیلم روی پرده اکران داشتند هم حمایت می‌شد.
عباس امینی در پاسخ به چرایی این اتفاق می‌گوید: «برخی از دوستان با پخش تیزر در صفحاتشان به اطلاع‌رسانی در فضای مجازی کمک کردند اما همیاری جمعی اتفاق نیفتاده. هنوز به این باور نرسیده‌ایم که با زمین خوردن هر فیلم یک چرخ‌دنده از سینما آفت می‌بیند و حفظ سینما حمایت همگانی می‌خواهد. سینما صنعت بسیار کوچکی است که در آمد سالانه‌اش 250 میلیارد تومان است اما چون هیاهوی بسیار دارد، فراموش می‌شود که ضعیف و شکننده است. اگر این مسأله را درک کنیم دیگر برای بازنشر یک تیزر اینقدر حساب‌شده به این ماجرا فکر نمی‌کنیم که آیا سازنده و صاحب اثر در کلونی‌های دوستی ما جا دارد یا نه.»
فیلترینگ، عدم ثبت بین‌المللی فیلم و فرصت‌هایی دیگر برای قاچاق
آن طور که سید محمــــدمهــــدی طباطبایی‌نـــــژاد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی و دبیرکل ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری می‌گوید این ستاد برای مبارزه با پدیده قاچاق طی دو ماه گذشته در دو حوزه فنی-امنیتی و فرهنگسازی تلاش کرده است: «به لحاظ فنی و امنیتی اگر فیلمی در سرورهای داخلی بارگذاری شود بلافاصله توبیخ و مسدود می‌شود اما خیلی از کپی‌های انجام شده در فضاهای فیلتر شده از جمله تلگرام است که ما به سرور آنها دسترسی نداریم و امکان اینکه به لحاظ فنی و حقوقی مانع عرضه شویم، عملاً در اختیار ما نیست.»
او با اشاره به این نکته که بزرگ‌ترین پلتفرم‌های پخش آنلاین جهان از جمله سامانه‌های بزرگ مانند نتفلیکس هم با این چالش مواجهند از پیشنهاد تازه صنف تهیه‌کنندگان برای ایمن‌سازی پلتفرم‌های داخلی خبر می‌دهد: «دوستان پیشنهاد داده‌اند که تمامی یوزرها دارای کد مخفی شود تا مشخص شود که کدام یوزر سهل‌انگاری یا کپی کرده است البته بعید می‌دانم این طرح قابل اجرا باشد اما از آقای دکتر رحمتی معاون توسعه و فناوری سازمان درخواست کرده‌ایم که با بررسی دقیق اعلام کنند که آیا این پیشنهاد به لحاظ فنی ممکن است و به چه زیرساخت‌هایی نیاز دارد.»
اما علاوه بر محدودیت‌های فیلترینگ، نبود تثبت بین‌المللی مانع حقوقی دیگر این ستاد در برخورد با دیگر عرضه‌های قاچاق فیلم از جمله شبکه‌های ماهواره‌ای است: «پشتیبانی از حقوق یک فیلم بواسطه «اف بی‌آی وارنینگ» یا هر نهاد دیگری لازمه‌اش ثبت بین‌المللی اثر در شرکت‌های خارج از کشور است تا اگر شبکه‌ای یا کانالی اقدام به پخش غیرقانونی فیلم کرد امکان شکایت و پیگیری بین‌المللی وجود داشته باشد اما ثبت آثار در اختیار ما و ستاد صیانت نیست چرا که بر اساس قرارداد، مالکیت 49درصد فیلم به این شرکت واگذار می‌شود و بر این اساس باید توسط صاحبان آثار انجام شود.»
به‌گفته طباطبایی‌نژاد فرهنگ عمومی در حال فاصله گرفتن از پدیده قاچاق است و البته این امر، امر نسبی است: «طبق آمار دقیق مخاطبان پلتفرم‌های vod بعد از سرقت این آثار ریزش حداکثر 15 درصدی داشته‌اند و علاقه‌مندان حرفه‌ای و جدی فیلم‌ها ترجیح داده‌اند با خرید بلیت، به تماشای اکران آنلاین فیلم بنشینند. فیلم «خروج» یک ساعت بعد از بارگذاری کپی شد و از روز اول نسخه قاچاق آن موجود بود در حالی که تا امروز بیش از 180هزار بلیت برای این فیلم فروخته شده و نزدیک به سه میلیارد تومان در فضای آنلاین فروخته است.» او بر فرهنگسازی به‌عنوان یکی از رویکردهای اصلی این ستاد در مبارزه با قاچاق فیلم تأکید می‌کند: «قرار است آثاری با محوریت عدم استفاده از فیلم‌های قاچاق تولید شود شبیه کارهای تصویری که سال‌ها پیش از این توسط مؤسسه رسانه‌های تصویری در زمان عرضه vcdها انجام شد.»
معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی همچنین از تلاش‌های این سازمان برای همراهی سازمان صداوسیما برای حمایت از اکران آنلاین می‌گوید: «کمک 10 میلیون تومانی سازمان سینمایی جبران‌کننده جای خالی تیزرها در تلویزیون نیست. در حال گفت‌وگو هستیم و حسین انتظامی در جایگاه رئیس سازمان سینمایی هم پیگیر هستند. اکران آنلاین اتفاقی تازه است و به زمان نیاز دارد تا دوستان ما در صداوسیما نسبت به همه وجوه آن اشراف پیدا کنند. من از همراهی تلویزیون ناامید نیستم و معتقدم به زودی شاهد همراهی تازه تلویزیون با سینمای ایران خواهیم بود.»
هنر و تجربه در صف اکران آنلاین
جای خالی فیلم‌های گروه هنر و تجربه در اکران آنلاین، گلایه‌ای بر عملکرد مدیران گروه هنر و تجربه در دو ماه گذشته بود. کارشناسان سینمایی بر این باورند که جریان اکران آنلاین بیش از اینکه فرصتی برای دیده شدن فیلم‌های تجاری باشد باید مورد استفاده و اقبال گروه هنر و تجربه قرار می‌گرفت؛ گروه اکرانی که رسالتش حمایت از فیلمسازان جوان‌تر است که معمولاً جایی در مناسبات حرفه‌ای سینمای ایران پیدا نمی‌کنند. به گفته هوشنگ گلمکانی منتقد سینما و از اعضای شورای سیاستگذاری گروه هنروتجربه قرار است پس از بررسی پیشنهادهای مطرح شده از پلتفرم‌های پخش فیلم، به زودی قرارداد همکاری برای اکران فیلم‌های گروه هنر و تجربه بسته شود.
با نگاهی به فیلم هایی که آنلاین اکران شده‌اند یا تصمیم به اکران دارند با آثاری مواجه می‌شویم که عموماً در بهترین حالت فروش متوسط در گیشه دارند. این منتقد سینما در پاسخ به این سؤال که اساساً چه فیلم‌هایی مناسب اکران آنلاین هستند می‌گوید: «فیلم‌هایی که قاعدتاً با نمایش در پرده کوچک کیفیت‌شان را از دست نمی‌دهند. برخی از فیلم‌ها برای پرده بزرگ و تماشاگر انبوه ساخته شده‌اند.»
بازگشایی سینماها تهدیدی تازه برای اکران آنلاین و کم رونق شدن بازار آن است با این حال هوشنگ گلمکانی بر لزوم فعالیت این دو ظرفیت نمایشی به موازات هم تأکید دارد: «همه دوست دارند فیلم‌هایشان روی پرده سینما نمایش داده شود اما ما با کمبود سالن سینما مواجه هستیم. تولید فیلم آسانتر و بالطبع تولیدات سینمایی فراوان شده و سینمای ما ظرفیت این تعداد فیلم را ندارد. فارغ از گروه هنر و تجربه ظرفیت سالن‌های سینمای ایران سالانه حداکثر 60 فیلم است در حالی که تعداد فیلم‌های تولیدی بیش از دو برابر این ظرفیت است. بدیهی است که باید از امکان اکران آنلاین استفاده کرد. عرضه آنلاین در همه جای دنیا فرصتی تازه برای نمایش است. نتفلیکس برای این فضا فیلم می‌سازد و طبق آمار سال گذشته برای اولین بار در تاریخ سینما، هزینه‌ای که مردم برای تماشای فیلم به شکل آنلاین پرداخت کرده‌اند بیش از فروش بلیت بوده است.»
منبع: روزنامه ایران
