پایگاه خبری تئاتر: بیست و هشتمین برنامه دوشنبه‌های سینما و هشتمین قسمت از موضوع «سینمای ایران در دهه ۹۰» با محوریت فیلم کوتاه دوشنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ با حضور علی عسگری، مرضیه ریاحی و کیوان کثیریان به عنوان مجری کارشناس در لایو اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
مرضیه ریاحی نویسنده و کارگردان فیلم کوتاه در ابتدای این نشست آنلاین درباره پلتفرم فیلم فری وی و مزیت‌ها و آسیب‌های آن بیان کرد: فیلم فری وی پلتفرمی است که به جشنواره‌ها و فیلمسازان فضای رایگانی ارائه داد تا هر کس بدون فیلتر برای خود جشنواره تاسیس کند. این سامانه در دهه ۹۰ و سال ۲۰۱۴ معضل شکل‌گیری جشنواره‌های فیک را ایجاد کرد. افرادی از وبلاگ‌ها یا صفحات فیس بوک به عنوان سایت جشنواره و از فضای رایگان برای فراخوان دادن بهره بردند. در کنار این جشنواره‌ها تعدادی پخش کننده فیلم نیز ظهور پیدا کردند که عمدتا به فیلم کوتاه معطوف است. متاسفانه این افراد دانش و آگاهی کافی در رابطه با نحوه پخش فیلم نداشتند.
وی افزود: از طرفی ظرفیت پخش کننده فیلم معتبر نیز کم است و تعداد پخش کنندگان برای فیلم‌های کوتاه خوب نیز کم است. معضل دیگر این است که فیلمسازان کوتاه ایرانی با خود رقابت می‌کنند. هر جشنواره معتبری مثل کلرمون فران در سایت خود می‌نویسد از هر کشور چند فیلم شرکت کرده است و یکباره دیده می‌شود از ایران ۴۰۰ فیلم شرکت کرده است. در حالیکه حتی اگر همه این فیلم‌ها خوب باشند، ظرفیت انتخاب تعداد زیادی فیلم از ایران برای این جشنواره‌ها وجود ندارد. زیرا به دنبال تنوع جغرافیایی و نگاه متفاوت در فیلم‌ها هستند.
این فیلمساز خاطر نشان کرد: پخش کنندگان حرفه‌ای نیز در همه جای جهان هزینه‌های جاری را از فیلمساز می‌گیرند و درصدی از فروش یا جایزه را به عنوان دستمزد می‌خواهند. پخش کنندگان دیگر نیز کارمزدی را به منظور ثبت نام فیلم دریافت و برای تعدادی جشنواره مبلغ مشخصی را دریافت می‌کنند.
کارگردان «کلاس رانندگی» درباره میزان اعتبار برخی از جشنواره‌های فیلم کوتاه خارجی بیان کرد: بسیاری از جشنواره‌های خارجی که روزانه اخباری از موفقیت فیلم‌های کوتاه یا بلند ایرانی در آن‌ها منتشر می‌شود، یا بی‌اعتبار یا کم اعتبارند. زیرا ظرفیت حضور در جشنواره‌های معتبر کم است و فیلمساز با بودجه شخصی یا دولتی به هر حال فیلمی ساخته که به فکر عرضه آن است. یکی از راه‌های شناخت این جشنواره‌های بی‌اعتبار این است که وب سایت رسمی ندارند و هزینه‌ای برایشان نشده است. همچنین جشنواره‌های هفتگی، ماهانه و آنلاین نیز معضل دیگری است که البته قبل از دوران کرونا قابل شناخت‌تر بودند. زیرا بعد از کرونا جشنواره‌های معتبر نیز به شیوه برگزاری آنلاین روی آورده‌اند و تشخیص این دو از هم سخت شده است.
ریاحی: جشنواره‌ها و تلویزیون میزبانان اصلی نمایش فیلم کوتاه در دنیا هستند
ریاحی ادامه داد: اتفاقا حضور در جشنواره‌های کم اعتبار به زیان فیلم است. زیرا هم باید هزینه ثبت نام پرداخت کرد و هم آن‌ها در یوتیوب خود فیلم‌ها را پخش می‌کنند و بابت آن پولی دریافت می‌کنند و این به نفع آن جشنواره نامعتبر و کم معتبر می‌شود. در نهایت نیز ممکن است اسم تعدادی فیلم را به عنوان برگزیده اعلام کند.
وی درباره اکران فیلم کوتاه در دهه ۹۰ توسط هنر و تجربه بیان کرد: من با اکران فیلم کوتاه در هنر و تجربه به شیوه کنونی موافق نیستم. زیرا ما فیلم را برای رسیدن به دو هدف دیده شدن و بازگشت سرمایه اکران می‌کنیم اما معمولا در اکران هنر و تجربه این اتفاق نمی‌افتد. ضمن این که فیلمسازان حاضر در باکس‌های اکران هنر و تجربه تنها و بدون حمایت می‌مانند. خودشان باید فیلم شان را در شهرهای دیگر اکران کنند. خودشان بودجه‌ای را برای تبلیغات فیلم خود کنار بگذارند و در پایان ماحصل تلاش‌شان برنگشتن حتی همان مبلغ صرف شده برای تبلیغات است اما در کشورهای دیگر فیلم‌های کوتاه بلیت دارای مبلغ کمتر در طی دوره طولانی‌تر اکران می‌شوند و سود حاصله هرچند اندک برای ادامه چرخه تولید و اکران فیلم کوتاه صرف می‌شود.
این سینماگر افزود: محل نمایش فیلم کوتاه در همه جای دنیا جشنواره‌ها هستند و بعد از آن تلویزیون. تلویزیون‌ها در کشورهای دیگر فیلم کوتاه را می‌خرند. گاهی حتی ایرلاین‌ها، روزنامه‌ها و... نیز می‌توانند خریدار فیلم باشند. خود من فیلمم را به یک روزنامه فروختم.
ریاحی درباره کیفیت فیلم‌های کوتاه سینمای ایران در دهه ۹۰ عنوان کرد: دهه ۹۰ دهه متفاوتی برای فیلم کوتاه در ایران است. البته قبل از این دهه نیز فیلم‌های کوتاه بسیار خوبی داشتیم که فقط از نظر کیفیت فنی پایین‌تر بودند اما مضامین و قصه‌های خوبی داشتند اما در دهه ۹۰ درباره مسائل حقوق بشر و معضلات اجتماعی، فیلم‌های کوتاه بیشتری ساخته شد که در عرصه‌های بین‌المللی بسیار موفق بودند. برای فیلم «کودکان ابری» واجد شرایط اسکار شدیم و بعدها فیلم‌های دیگر نیز واجد این شرایط شدند. به نظرم همانقدر که دهه ۹۰ درخشش فیلم‌های کوتاه را شاهد بودیم، شرایط شناخت و تمیز جشنواره‌های معتبر از نامعتبر سخت شد و در این میان کار رسانه‌ها برای اطلاع رسانی در این باره بسیار مهم است.
وی درباره وضعیت جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران نیز بیان کرد: جشنواره فیلم کوتاه تهران مهم‌ترین رویداد فیلم کوتاه در ایران و حتی خاورمیانه با توجه به قدمت و میزان جوایز بین‌المللی آن است اما لازم است بر بازار فیلم نیز در این جشنواره تمرکز شود. همچنین نیاز به اضافه شدن بخش‌های جانبی دارد و علاوه بر بازار باید همکاری‌های بین‌المللی در آن به سمت تولید مشترک برود و مذاکرات مکتوبی از قبل انجام شده و به نتیجه برسد.
علی عسگری کارگردان فیلم کوتاه و عضو آکادمی اسکار نیز با حضور در لایو خانه هنرمندان ایران با موضوع سینمای کوتاه در دهه ۹۰ درباره اکران هنر و تجربه عنوان کرد: من تجربه اکران هنروتجربه را داشته‌ام و پیش از هر چیز باید بگویم که در هنر و تجربه نیازی به پرداخت پول برای تبلیغات نیست. با این نوع اکران هم موافق هستم و چه چیز لذت بخش‌تر از این که همه علاقه‌مندان به سینمای کوتاه بتوانند آثار آن را دنبال کنند. امکان اکران فیلم‌های کوتاه معمولا در کشورهای دیگر نیز وجود ندارد و اکرانشان در برخی کشورها نظیر فرانسه و بلژیک قبل از فیلم‌های بلند اتفاق می‌افتد و تمرکز بر حمایت از تولید فیلم کوتاه بیشتر است تا اکران آن. همچنین نمایش این آثار در شبکه‌های مختلف تلویزیونی مورد توجه است.
وی افزود: اما نمایش فیلم برای واجد شرایط اسکار شدن یک نمایش خصوصی است و صاحب اثر باید یک سالن سینما را اجاره و فیلمش را اکران کند و بلیت فروشی‌اش را نیز از این طریق انجام دهد. معمولا کمپانی‌های بزرگ این مسئولیت را برعهده می‌گیرند. در فیلم‌های کوتاه مورد توجه اسکار نیز هدف چندان کشف استعدادهای هنری نیست بلکه تولید فیلم‌هایی است که جنبه تجاری دارند. چنانچه با مرور فیلم‌های کوتاه برگزیده این آکادمی نیز می‌بینیم که آن‌ها چندان فیلم‌های سبک سلیقه اروپایی نیستند. من همه فیلم‌های کوتاه واجد شرایط اسکار را در مرحله اول که معمولا ۱۴۰ تا ۱۷۰ اثر است، می‌بینم. این فیلم‌ها اگر جایزه‌ای در جشنواره‌های مورد تایید اسکار برده باشند، در لیست بلند قرار می‌گیرند و در نهایت ۵ فیلم نامزد می‌شوند که برای همه اعضای آکادمی اسکار در همه رشته‌ها نمایش داده خواهند شد. در این مرحله است که معمولا کمپانی‌ها بیشتر فشار خود را برای دریافت جایزه ایجاد می‌کنند. امسال دو فیلم «شهربازی» کاوه مظاهری و «امتحان» سونیا حداد جز فیلم‌ها بودند که جز ده فیلم لیست کوتاه هم قرار نگرفتند.
وی درباره تعدد جشنواره‌ها نیز بیان کرد: امروز هرکس به راحتی می‌تواند یک جشنواره در فیلم فری وی راه‌اندازی کند و حضور فیلمسازان ایرانی در بسیاری از این رویدادهای نامعتبر نه تنها سودآور نیست بلکه زیان هم دارد. زیرا بعضی از آن‌ها هزینه ثبت‌نام دریافت می‌کنند و حتی مبلغ اندک شان نیز در مقیاس زیاد عدد قابل توجهی به سود جشنواره می‌شود.
عسگری با اشاره به این که دو هزار فیلم کوتاه سالانه در ایران تولید می‌شود، بیان کرد: ایران در زمینه تولید فیلم کوتاه مثل نظام استودیویی عمل می‌کند و یکسری افراد مبلغی را به تولید یک فیلم اختصاص می‌دهند اما در کشورهایی غیر از آمریکا فاندهایی به تولید فیلم کوتاه اختصاص می‌یابد و ثبت‌نام برای استفاده از این فاند توسط فیلمساز صورت نمی‌گیرد. بلکه یک تهیه‌کننده نماینده باید از کشوری که فاند می‌دهد، معرفی شود. این فاندها نیز معمولا در ارتباط با تولید فیلم بلند اختصاص می‌یابند. من پنج فیلم آخر خود را به شیوه تولید مشترک ساخته‌ام و تهیه‌کننگان فیلمنامه‌های آن‌ها را دوست داشتند. برای مثال فاند تلویزیون فرانسه را برای فیلم «شاهد» دریافت کردم.
کارگردان فیلم «سایلنت» با اشاره به برخی از فیلم‌های خوب دهه ۹۰ بیان کرد: متاسفانه سوتفاهمی در سال‌های اخیر وجود دارد مبنی بر اینکه فیلم‌های خوب سیاه‌نمایی می‌کنند. شاید تا دوره‌ای که سینمای ایران هنوز جایگاهی در دنیا نداشت، این ایده قابل قبول بود اما در حال حاضر فیلم‌های خوب لزوما فیلم‌های صرفا مضمونی نیستند. بلکه به ساختارشان نیز توجه می‌شود. اتفاقا به نظرم اکنون شرایط برعکس شده است. فیلم‌های کوتاه ایرانی مطرح در سطح بین‌المللی بیشتر ساختارمندند. برای مثال «ارتودنسی» محمدرضا میقانی که امسال برای بخش فیلم‌های کوتاه جشنواره کن انتخاب شده است هیچ موضوع تلخ اجتماعی را مطرح نمی‌کند. در عین حال فیلم بسیار خوبی است و فرم و ساختار آن به دیده شدنش کمک کرده است. فیلم‌های دیگری هم می‌وان مثال زد. مثل «حیوان» برادران ارک، «زرد خالدار» باران سرمد، «تاریکی» سعید جعفریان و فیلم های بسیار دیگری که هم فیلم‌های خوبی به نظر من از نظر ساختاری و هم از نظر مساله‌ای که مطرح می‌کنند، هستند.
وی درباره جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران نیر توضیح داد: جشنواره فیلم کوتاه تهران از قدیمی‌ترین و معتبرترین جشنواره‌های ایران است و در حال حاضر فیلم‌ها با کیفیت بالایی در آن نمایش داده می‌شوند اما برای حضور فیلمسازان و تهیه‌کنندگان غیرایرانی باید در این رویداد بیشتر تلاش شود. این فرصت کمک می‌کند فیلمسازان ایرانی با بازارهای جهانی بیشتر آشنا شوند و به اعتبار جشنواره افزوده شود.
عسگری در پایان برای نحوه پخش فیلم به فیلمسازان فیلم کوتاه توصیه کرد: در جشنواره‌های معتبر خارجی همه فیلم‌های ثبت‌نام کرده دیده و مرور می‌شوند. مهم است فیلمساز زبان انگلیسی را بلد باشد و قوانین جشنواره را دقیق بخواند، رده‌بندی جشنواره را بشناسد و فستیوال‌های خوب را برای ارسال فیلم خود انتخاب کند و جشنواره‌های معتبرتر را در اولویت قرار دهد. بهترین راه پیشنهادی من ثبت‌نام کردن فیلم توسط خودشان در جشنواره‌هاست اما برای فیلم‌های بلند نیاز به پخش کننده بین‌المللی حس می‌شود.
