پایگاه خبری تئاتر: پوسترهای سینمایی از مهم‌ترین اقلام تبلیغاتی و معرفی فیلم‌های سینمایی هستند. کسانی که در صنعت سینما فعالیت می‌کنند، می‌دانند که طراحی یک پوستر خوب برای فیلم سینمایی به چه اندازه مهم و حیاتی است. پوسترها اتفاقات یک قصه سینمایی را در تصویری تک‌بعدی فریز می‌کنند و حتی پوستر خوب می‌تواند مخاطبان زیادی را به سالن‌های سینمای بکشاند.
چرا پوستر مهم است؟
پوسترها دیگر جایشان روی دیوار یا در سالن‌های سینمایی نیست. آنها حالا از میان صفحات دنیای مجازی رخ‌نمایی می‌کنند. قواعد دنیای پوستر مبتنی‌بر تصویر و عکس است و هر تصویری می‌تواند بیش از هزار کلمه مفهوم را منتقل کند. در تصاویر کنار هم چیده شده، نمادها هستند که به یک اثر تصویری معنا می‌دهند و مهم‌ترین عنصر برای طراحی پوستر فیلم‌ها هستند. تاثیرگذارترین پوسترهای فیلم‌ها، نمادین هستند و درونمایه اخلاقی و نمایشی فیلم را نشان می‌دهند، بدون اینکه به گفتن متوسل شوند. آنها از تصویرسازی استفاده می‌کنند. حالا این تصویرسازی می‌تواند کلوزآپ بازیگر وحشت‌زده یا پوتین رزمنده فیلم باشد یا یک گرافیک ساده. این روش می‌تواند تاثیرگذاری، جلب‌توجه و علاقه‌مندی را یکباره ایجاد کند.
البته گاهی نمادگرایی در پوستر نمی‌تواند گویای محتوای یک فیلم باشد برای همین باید به موارد دیگر برای طراحی فکر کرد، مثلا فکر کنید یک فیلم درامی جدی یا هیجان‌انگیز است که نمی‌توان با نمادگرایی آن را توضیح داد. در این حالت استفاده از تصویری که ایده‌ای درباره داستان فیلم به بیننده بدهد، بهترین فکری است که می‌تواند اجرایی شود. بسیاری از بهترین پوسترهای مدرن فیلم، از تصاویری استفاده می‌کنند که بیننده را در وسط یکی از صحنه‌های فیلم قرار می‌دهند که کشش و انگیزه زیادی برای دیدن فیلم در بیننده ایجاد کند. تصاویری که در آن یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم، درحال حل کردن یک مشکل بزرگ است و وقتی مخاطب به پوستر نگاه می‌کند، احساس می‌کند نیاز دارد فیلم را ببیند تا بفهمد چه اتفاقی افتاده است.
پوستر جنجالی جشنواره فیلم فجر
کارکرد نمادین پوستر فقط متعلق به آثار سینمایی نیست و مسئولان رویدادهای مهم برای معرفی مراسم‌هایشان از پوسترها بهره می‌برند. امسال چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر است، دوره‌ای که می‌تواند نشانه بلوغ سینمای ایران باشد. همیشه یک هفته مانده به برگزاری این رویداد فرهنگی پوستر جشنواره رونمایی می‌شد اما امسال در آستانه جشنواره و یک روز مانده به اینکه فیلم‌ها نمایش داده شوند بالاخره این پوستر رونمایی شد و حاشیه‌های زیادی به‌همراه داشت. طراحی پوستر چهلمین جشنواره فیلم فجر را محمد اسحاقیان برعهده داشته است.
از یک هفته قبل از شروع جشنواره بحث بر سر پوستر این دوره مطرح شد و درنهایت چیزی که نشان داده شد، با انتقادهای زیادی در فضای رسانه‌ای مواجه شد. اگرچه این دوره از جشنواره در شرایط خاص ناشی از شیوع کرونا برگزار می‌شود اما اتفاق‌هایی که در بعضی بخش‌های آن رخ می‌دهد، قابل‌تامل است، مثل آنچه به پوستر جشنواره مربوط می‌شود، چون انتظار می‌رفت پوستری برای دوره چهلم طراحی شود که هم شکوه مدنظر مدیران را داشته باشد و هم بسیاری از انتقادهای دوره‌های قبل را به‌دنبال نداشته باشد.
پوسترهایی خالی از خلاقیت
در سینمای ایران هم پوستر از دیرباز اهمیت زیادی داشته است، بهزاد خورشیدی گرافیست و طراح پوستر سینما که سال‌هاست در این عرصه فعالیت می‌کند، در گفت‌وگویی که با برنا داشته در این مورد می‌گوید: «طی 10 سال اخیر پوستر در سینمای ایران نسبت به گذشته شکل و شمایلی متفاوت‌تر و بهتر پیدا کرده و با اضافه شدن فناوری دیجیتالی و ابزارهای پیشرفته به‌لحاظ بصری آثار جذاب‌تری هم خلق شده است. البته لازم است به این نکته هم اشاره کنم که صحبت من شامل همه پوسترهایی که درحال‌حاضر برای فیلم‌های سینمای ایران طراحی می‌شود نیست! چراکه همچنان مانند سال‌های قبل با مجموعه بسیار زیادی از آثار خام‌دستانه و ضعیف هم مواجه هستیم! درواقع هر آنچه با اندیشه و تفکر درست خلق شود می‌تواند بر مخاطب تاثیری بیشتر و بهتر داشته باشد. اصولا گرافیست‌های حرفه‌ای این‌گونه‌اند، طراحی با مداد و قلم را می‌دانند و کامپیوتر و ابزارهای دیجیتالی تنها در جهت صیقل دادن به آثارشان به‌کار می‌آید. متاسفانه امروزه بسیاری از گرافیست‌ها این توانایی را ندارند و تنها با کامپیوتر و ابزارهای دیجیتال می‌توانند کار کنند. طی سال‌های اخیر طراحان خوب و جوان بسیاری هم به این حرفه آمده‌اند اما همچنان تعداد آثار ضعیف و بی‌هویت بسیار زیاد است و در افکار عموم مردم هنوز هم به تعریف و تفکیک جامعی از یک پوستر خوب هنرمندانه با اثری تجاری نرسیده‌اند و گاهی سفارش‌دهنده یا کارگردان یک فیلم تصورش بر این است که با چیدمان چند عکس و تایپوگرافی، پوستری خاص و هنرمندانه‌ای خلق کرده‌اند؛ درصورتی‌که قطعا یک پوستر خوب از یک سفارش‌دهنده خوب و آگاه به هویت بصری پدید می‌آید.»
خورشیدی معتقد است پوستر می‌تواند مخاطب را به دیدن فیلم ترغیب کند؛ چراکه تعریف اولیه پوستر بر اثرگذاری بر مخاطب استوار است و در ادامه می‌گوید: «با پررنگ‌تر شدن فضای مجازی خوشبین بودیم که نسخه‌های بیشتری از پوسترها در ابعاد وسیع‌تری منتشر می‌شوند و در دسترس عموم قرار می‌گیرد اما متاسفانه به‌تبع این اتفاق تعداد کارهای خام‌دستانه و سطحی بسیار بیشتر شده‌اند، زیرا کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها سعی دارند با کمترین هزینه پوستر فیلم را تولید کنند و در اغلب این پوسترهای بدترکیب نه پرسپکتیو و هارمونی رنگ رعایت شده و نه اصلا چیزی به نام طراحی مشاهده می‌شود، فقط کله‌هایی هستند که به‌شکلی بدقواره کنار هم کلاژ شده‌اند و نام این‌گونه پوسترها هم پوستر تجاری است، دریغ از درصدی هوش و خلاقیت.»
کارهای سطحی و کپی
عمده انتقادها به طراحی پوستر این است که گویا طراحان و گرافیست‌ها علی‌رغم پیشرفت‌های تکنولوژیک، هیچ وقتی را برای طراحی پوستر نمی‌گذارند و دیده شده که طراحی پوستر اصلا ربطی به فیلم ندارد. همه اینها مواردی است که باید در طراحی پوستر فیلم‌ها به آنها توجه کرد.
محمد روح‌الامین نامی آشنا در طراحی پوستر فیلم است. او معتقد است که ما در طراحی پوستر راهی طولانی در پیش داریم و در این باره می‌گوید: «اظهارنظر درباره وضعیت طراحی پوستر در نگاهی کلی و یکپارچه نمی‌تواند اظهارنظری دقیق باشد. طراحی پوستر فیلم در کشور ما به‌جز موارد انگشت‌شمار، وضعیت بیمارگونه‌ای دارد و این وضعیت نیاز به درمان دارد و باید نگاهی کارشناسی و دقیقی به آن شود. از این بابت می‌توان وضعیت طراحی پوستر را بیمار دانست که در گذشته اگر قرار بود کسی وارد این عرصه شود و پوستر طراحی کند باید دوره‌هایی از هنرهای کلاسیک را می‌گذراند و خوشنویسی، تصویرسازی، نقاشی و... را می‌آموخت ولی امروز فاجعه‌ای چون فتوشاپ به این حرفه وارد شده و طراحان تنها با دیدن چند ویدئو در یوتیوب و بعد تسلط نسبی به فتوشاپ و تماشای سطحی کارهای موفق شروع به طراحی می‌کنند و کافی است شما به یکی از عوامل اصلی در سینما ارتباط داشته باشید و بعد کار شروع می‌شود. باکمال تاسف دیگر نیازی نیست حتی بر هنرهای پیش‌نیاز این کار تسلط داشته باشید.»
وی ورود فتوشاپ را یک عامل برای این می‌داند که تخصص در این حوزه از بین رفته و در این باره تاکید می‌کند: «این فاجعه تقریبا از اوایل دهه 1370 با ورود فتوشاپ به این عرصه آغاز شد و فتوشاپ به‌جای یک ابزار به یک اصل و عنصر تعیین‌کننده تبدیل شد و درحالی‌که در گذشته طراح با ابزارهایی چون رنگ، گواش، قلم‌مو و... مواجه بود، امروز همه اینها کنار رفته و تنها طراحی با عکسی که عکاس فیلم گرفته به ساده‌ترین شکل در فتوشاپ صورت می‌گیرد و به‌جرات می‌توان گفت که 80 درصد طراحان ما نه تحصیلاتی لازم در این زمینه را دارند و نه تجربه کافی.»
این طراح و گرافیست، پوستر را نماینده تبلیغاتی فیلم می‌داند و می‌گوید: «از نگاه من پوستر می‌تواند نماینده تبلیغاتی فیلم باشد و صاحب اثر اگر بخواهد عنصری هنری نمایندگی فروشش را برعهده داشته باشد، پوستر می‌تواند بهترین گزینه باشد. در طراحی پوستر یک اثر لازم است طبیعت و اقتضائات فیلم را بررسی و با در نظر گرفتن استانداردهای یک اثر هنری و توجه به مارکت فیلم پوستر را طراحی کنیم. در اکثر پوسترهایی که این روزها شاهدش هستیم، تنها یک جنبه از اثر مدنظر است و آثار یا فقط اصطلاحا هنری هستند یا به‌شکل ناشیانه و سطحی، تنها به مارکت و فروش اثر فکر می‌شود. اما به نظر من شکل درست طراحی این است که به نقطه‌ای همرس در بین این دو مساله برسیم و بنده همیشه در آثاری که خلق کرده‌ام چنین هدفی داشته‌ام، اینکه موفق بودم یا خیر، آن جای گفت‌وگوست. در سال‌های اخیر توجه به چنین موضوعاتی را در آثار شاهد نبودم و بیش از هر چیز نوعی تقلید دیده می‌شود که عموما کپی است یا ملغمه‌ای از تصاویر رنگارنگ است. اگر بخواهیم به آثار با کیفیت و خوب گذشته رجوع کنیم، به‌نظر من در بین آثار دهه‌های 40 و 50 و برخی آثار دهه 60 می‌توان پوسترهای قابل‌توجهی پیدا کرد. در آن سال‌ها اساتیدی چون مرتضی ممیز طراحی پوستر این آثار را برعهده داشتند اما در آن زمان هم مثل امروز طراحی‌ها معطوف به سلیقه مخاطب عام و خاص بود که البته در آن دوره اتفاقات درست می‌افتاد، یعنی طراح هنری کار خودش را بلد بود و ادای کاری را در نمی‌آورد و متاسفانه امروزه اتفاقی به‌عنوان پوستر فیلم می‌افتد که اگر پوستر هم باشد و طراح خوبی را ساخته باشد اما به‌هیچ‌وجه پوستر فیلم نیست و پیامش برای جلب مخاطب و نمایندگی تبلیغی یک فیلم سینمایی نیست. در آن سال‌ها طراح پوسترهای عامه‌پسند هم مسلط به تصویرسازی استاندارد و ترکیب‌بندی متناسب با آن شکل از کار بودند و اساتیدی چون محمدعلی حدت و محمدعلی باطنی دست‌به‌قلم بودند و به‌معنای واقعی می‌شد آنها را هنرمند دانست. استاد علی خسروی از نوابغ این حرفه و جزء کسانی بود که خاطرات بی‌مانندی از کارهایش داریم، این افراد پیش از ظهور فتوشاپ توانایی‌های بسیاری کسب کردند که واقعا روی مقوا کار می‌کردند و دست‌به‌قلم می‌بردند اما امروز با پیشرفت تکنولوژی به‌نظر می‌رسد کمتر کسی حوصله یاد گرفتن نقاشی، خوشنویسی و طراحی را دارد؛ چراکه به‌وسیله فتوشاپ بدون کمترین درک از طراحی پوستر فیلم می‌توان اثری خلق کرد که متاسفانه مورد توجه تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها هم قرار می‌گیرد. اگر به این طراحان بگوییم فتوشاپ را کنار بگذارند، نه‌تنها قادر به طراحی پوستر نیستند بلکه حتی نحوه دست گرفتن قلم‌مو را هم بلد نیستند، البته امروز ابزارها تغییر کرده‌اند اما مراد بنده از ابزار دقیقا چیزی است که ما به‌وسیله آن ایده‌ای خلاقه و توانایی‌های تکنیکی خود را اجرا می‌کنیم، نه اینکه ابزار امکانات خودش را جلوتر از فهم‌مان به‌ما تحمیل کند.»
///.
منبع: روزنامه فرهیختگان
نویسنده: عاطفه جعفری
