چارسو پرس: این منتقد، نویسنده و پژوهشگر سینما گفت: رسول ملاقلی‌پور پیشگام در سینمای انسان‌شناسانه دفاع مقدس بود و نخستین فیلم انسان‌شناسانه او فیلم «پرواز در شب» بود. تمام آثار جنگی با هر ایدئولوژی رنگ حماسی دارند، چون جنگ‌ها جوهره وجود انسان را می‌شناساند که در حالت عادی شناخت این جوهره امکان‌پذیر نیست.
نخستین برنامه «سینما پرتره» عصر روز گذشته سه‌شنبه ۴ مرداد ماه با حضور اکبر نبوی منتقد، نویسنده و پژوهشگر سینما و امیررضا نوری‌پرتو به عنوان دبیر جلسه، با تحلیل «سیر اندیشه سینمایی رسول ملاقلی‌پور» و نمایش فیلم سینمایی «پرواز در شب» در ساختمان شماره ۳ بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد.
در شروع نشست امیررضا نوری‌پرتو با تشریح روند برگزاری این نشست‌ها گفت: در اولین نشست به سراغ زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور رفتیم. برخی فیلم‌های او درام‌های اجتماعی بود، اما به جنگ و پس از جنگ نیز پرداخته بود. در این مجموعه نشست‌ها سیر اندیشه و دگرگونی فیلمسازان را بررسی خواهیم کرد.
وی ادامه داد: کارنامه سینمایی ملاقلی‌پور زمان طولانی را در بر می‌گیرد که بیش از ۲۵ سال بوده است. در این جلسه بیشتر به فیلمسازی او در دهه شصت می‌پردازیم.
نوری‌پرتو بیان کرد: او یک فیلمساز در ژانر دفاع مقدس بود که کار خود را با فیلم «نینوا» آغاز کرد، سپس «بلمی به سوی ساحل» و «پرواز در شب» را ساخت. فیلم «افق» کمی متفاوت‌تر بود و به نوعی سینمای حادثه‌ای جنگی بود.
در ادامه این نشست اکبر نبوی منتقد، نویسنده و پژوهشگر سینما و از افراد نزدیک به مرحوم ملاقلی‌پور با تشریح اندیشه این سینماگر در سینما عنوان کرد: رسول ملاقلی‌پور به معنای درست کلمه هنرمند بود. او جوشش هنری داشت و این جوشش او را هدایت می‌کرد. هنرمند باید جوشش و سلوک داشته باشد؛ رسول ملاقلی‌پور اینگونه بود و من این حرف را بر اساس آثار و دوستی که با او داشتم، می‌زنم. او با سوژه‌هایش زندگی می‌کرد.
وی ادامه داد: هنر، ترجمه موقعیت‌های انسانی است و هنرمند باید آن را تجربه کند. رسول ملاقلی‌پور با خودش خیلی صادق بود،شاید در مواجهه با موقعیت‌های بد اجتماعی انسان تندی بود، اما با خود در صلح بود. رسول پیشگام در سینمای انسان‌شناسانه دفاع مقدس بود و نخستین فیلم انسان‌شناسانه او «پرواز در شب» بود. تمام آثار جنگی با هر ایدئولوژی رنگ حماسی دارند، چون جنگ‌ها جوهره وجود انسان را می‌شناساند که در حالت عادی شناخت این جوهره امکان‌پذیر نیست.
نبوی افزود: او در سینمای اجتماعی دفاع مقدس هم حرف‌هایی داشته و آن را بیان کرده است. انسان موضوع رسول ملاقلی‌پور بود و همیشه در فیلم‌ها به انسان پرداخته است. نگاه او به انسان یک نگاه توحیدی بوده است.
این نویسنده و پژوهشگر سینما گفت: در سینمای امریکا می‌بینیم که فیلمسازان و تفکر حاکم بر هالیوود، اساس و گشتاپو را از مردم آلمان جدا کردند و فیلم‌هایی که بعد از جنگ جهانی ساخته شد به نحوی فقط اشاره به اس اس و گشتاپو داشت. ما هم همین موضع و دیدگاه را در فیلمسازی در ژانر دفاع مقدس درباره کشور عراق داشتیم و حساب مردم عراق از رژیم بعث صدام در فیلم‌های ما جداست.
وی ادامه داد: رسول ملاقلی‌پور در سال ۶۵ به این موضوع رسیده بود و همه ارتش عراق را بعثی نمی‌دانست. برخی معتقد بودند که چرا باید ترس را در ژانر دفاع مقدس به تصویر بکشیم، اما رسول ملاقلی‌پور خیلی هوشمندانه این ترس را به تصویر کشیده است، او انسان را لایه‌لایه می‌داند و در فیلم‌هایش ساحت‌های گوناگون انسانی را به تصویر کشیده است.
نبوی تصریح کرد: سیری که رسول داشته است، سیر فکری و معرفتی است که حول یک باور چرخیده و صیقل خورده و کانون معرفتی او بسط پیدا کرده است. رسول در فیلم‌های پس از «نینوا» همان رسولی است که «نینوا» را ساخته، اما نگاه معرفتی او فربه شده است. هم فردیت انسان و هم انسان در جمع برای ملاقلی‌پور دارای اهمیت است. او کانال کمیل را به عنوان یک عنصر تالیفی در «سفر به چذابه» تکرار می‌کند، اما این بار به گونه‌ای معرفتی بازگشت داشته است.
وی تصریح کرد: رسول ملاقلی‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا عارف نیستند، اما هنرمند هستند و جهانی فراتر از جهان ماده را می‌بینند و این تفاوت هنرمند با دیگران است.
در ادامه نوری‌پرتو با اشاره به اینکه ملاقلی‌پور جنبه انسانی به کاراکترهای دفاع مقدسی می‌داد، گفت: در فیلم‌های ملاقلی‌پور شاهد یک نگاه ضد جنگ هستیم، وقتی به فیلم‌های او طی ۲۵ سال نگاه می‌کنیم اشاره‌ای به خشونت ویرانگر جنگ و از طرفی نگاه انسانی در فیلم‌هایش دارد. او از دید یک انسان‌دوست به جنگ نگاه می‌کرد. آیا به واقع رگه‌هایی از دیدگاه ضد جنگ را در آثار ملاقلی‌پور شاهدیم؟
نبوی در پاسخ بیان کرد: تمام آثار رسول ملاقلی‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا ضد جنگ هستند. بدون استثنا تمام فیلم‌های خوب دفاع مقدس ما ضد جنگ است، تمام اشعار مربوط به دفاع مقدس ضد جنگ است، تمام آثار هنری و کتاب‌های ما که به دفاع مقدس پرداخته است ضدجنگ است. هر ملتی که دفاع می‌کند، کار ضدجنگ انجام داده است. جنگ آمده که زندگی مردم را مختل کند، ناموس هستی مبتنی بر صلح است و جنگ خلاف ناموس هستی است، به همین دلیل هیچ انسان موحدی جنگ را تقدیس نمی‌کند. برخی افراد آثاری را به عنوان فیلم ضدجنگ مطرح می‌کنند که ضد جنگ نیست بلکه ضد دفاع است و این بد است. دفاع مقدس در نگاه رسول ملاقلی‌پور و دیگر هنرمندان فعال در این عرصه دو وجه دارد وجه توحیدی و وجه دفاع میهنی. هر کس در هر نقطه از دینا از وطن خود دفاع کند دفاع مقدسی انجام داده است.
وی در تفاوت ملاقلی‌پور با دیگر کارگردان‌های مطرح ایرانی گفت: مسعود کیمیایی و رسول ملاقلی‌پور دو کارگردان کنشگر سینمای ایران هستند، نه اینکه مابقی اینگونه نیستند، اما این دو خیلی عریان در سینما کنشگری می‌کنند.
این منتقد سینما در ادامه گفت: فیلم «قارچ سمی» در امتداد فیلم «افق» است، «نسل سوخته» به عنوان یک فیلم اجتماعی خیلی خوب در امتداد فیلم‌های دیگر اوست. از نظر رسول ملاقلی‌پور در یک زمان توپ و تانک بعثی‌ها باعث اختلال در جامعه شده‌اند و یک زمانی فقر باعث این اختلال شده است. او در فیلم‌های پس از جنگ خو به این اختلال اجتماعی اشاره و آن‌ها را روایت می‌کند.
نبوی در پایان با اشاره به این موضوع که اگر رسول ملاقلی‌پور امروز زنده بود و می‌توانست فیلم بسازد، گفت: شاید برای بخشی از مردم و علاقمندان به سینما این نوع سینما، سینمای مطلوبی نیست، اما در همین نسل هم هستند کسانی که این فیلم‌ها را دوست دارند. یقین دارم که اگر رسول امروز حضور داشت یک فیلم تعالی‌یافته از «نجات‌یافتکان» یا «قارچ سمی» می‌ساخت.
براساس این گزارش، نشست‌های «سینما پرتره» از جمله برنامه‌های فرهنگی فارابی با تمرکز بر دانش‌افزایی سینماگران و علاقه‌مندان به سینما است با همکاری دانشگاه سوره در قالب سلسله نشست‌های «سینما پرتره» به بررسی و تحلیل سیر اندیشه کارگردانان بزرگ سینمای ایران و جهان اختصاص خواهد داشت و سه‌شنبه‌ها در ساختمان شماره سه برگزار می‌شود.
انتهای پیام
