پایگاه خبری تئاتر: نابودی لباس و دکور گروه‌های نمایش در تئاتر ایران اتفاق تازه‌ای نیست و این روند طی سال‌های متمادی ادامه داشته است. در آخرین نمونه، دکور نمایش «آنتیگونه» و «ددالوس و ایکاروس» به کارگردانی همایون غنی‌زاده و نمایش «ویتسک» به کارگردانی رضا ثروتی که مبلغی حدود صد میلیون تومان برای ساخت آن‌ها هزینه شده بود از بین رفت. همواره بخش زیادی از بودجه حمایتی تئاتر کشور صرف طراحی لباس و دکور آثار می‌شود و از پس از اجرا مانند نمونه‌های عنوان شده از بین می‌رود. برای برطرف شدن این معظل نظر هنرمندانی همچون ایرج راد، دکتر مسعود دلخواه و داریوش مودبیان را جویا شدیم که در ادامه می‌آید.
مسعود دلخواه: مسئله پیچیده نیست، خواست عمومی نیاز دارد
به گزارش خبرنگار ایلنا، مسعود دلخواه کارگردان و مدرس تئاتر در این رابطه اظهار کرد: بنا به تجربه می‌توانم عنوان کنم تا امروز سالن‌ها و پلاتوهای نمایش ۱۰دانشگاه در ایالات متحده و ۱۰دانشگاه اروپایی را از نزدیک دیده‌ام، نکته قابل توجه این است که تازه درباره تئاتر دانشگاهی صحبت می‌کنیم نه جریان تئاتر حرفه‌ای کشور‌ها. تمام این سالن‌ها از آرشیو لباس و انبار دکور بسیار منظم بهره می‌برند که موجب می‌شود صرفه‌جویی زیادی در اختصاص منابع مالی برای خلق یک اثر نمایشی اتفاق بیفتد. کیفیت آرشیو لباس سالن‌های نمایش دانشجویی در کشورهای آلمان، هلند، انگلیس و آمریکا هیچ چیز کمتر از آرشیو لباس تالار وحدت ندارد، چه بسا تمیز‌تر و منظم‌تر هم نگهداری می‌شود.
این مدرس دانشگاه به بازدید خود از محل حفظ لوازم صحنه، لباس و دکور دانشگاهی در کشور آلمان اشاره کرد و ادامه داد: هر سال ده‌ها نمایش در کشور ما اجرا می‌شود اما تمام دکور‌ها، لباس‌های طراحی شده و لوازم صحنه بعد از اتمام کار از بین می‌رود. همین اواخر شنیدم دکور نمایشی که ساخت آن ۴۰میلیون تومان برای گروه هزینه داشته خرد شده و از بین رفته، این اتفاق در حالی رخ داد که گروه تصمیم دارد چندماه دیگر نمایش خود را در کشوری خارجی اجرا کند.
وی با اشاره به اینکه همین نمونه را می‌توان به عنوان مشتی از خروار به حساب آورد؛ تصریح گرد: از دید هنری، فرهنگی و اقتصادی هم که درنظر بگیریم ادامه این روند منطقی نسیت و اگر نگاه دینی به مسئله داشته باشیم از بین بردن این میزان پارچه، چوب و آهن حدر دادن نعمت و اصراف است چون مواد به کار رفته در دکورهای قدیمی حداقل برای ساخت دکورهای جدید کاربرد دارد.
دلخواه درخصوص پیشنهاد خود برای برطرف شدن این معضل اظهار کرد: پیش از مطرح شدن هرگونه پیشنهاد باید خواست جدی عمومی وجود داشته باشد. اگر افراد در مطرح کردن این خواست جدی باشند راه حل هم قطعا پیدا می‌شود، چراکه در اختیار نداشتن محلی برای حفظ و نگهداری لباس و دکور گروه‌های نمایشی مسئله پیچیده‌ای نیست.
وی در پایان گفت: تنها کافی است مسئولان تئاتر کشور به خصوص هنرمندان و طراحان دکور نشست مشورتی در این زمینه برگزار کنند تا راه حل مناسبی پیدا شود. راه حل هر مسئله‌ای در خودش است و همواره می‌توان به نتیجه دلخواه دست یافت.
داریوش مودبیان: تا استقرار گروه‌های حرفه‌ای با این معضل مواجه هستیم
داریوش مودبیان نویسنده، مترجم و کارگردان با بیان این مطلب که آنچه توسط گروه‌های نمایشی به عنوان لباس و دکور فراهم می‌آید بسیار کاربردی است و باید حفظ شود، بیان کرد: ما در گذشته محل‌هایی مانند " جامعه باربد " در تهران یا " تئاتر سپاهان " در اصفهان را داشتیم که همگی انبار نگهداری دکور و لباس داشتند. آن زمان نمایش‌هایی داشتیم که به صورت رپرتوآر در سال‌های متفاوت روی صحنه می‌رفتند که گروه‌ها با تعمیر و بازسازی دکور خود این آثار را مثلا پانزده سال اجرا می‌کردند.
وی ادامه داد: این نکته را هم از فرنگی‌ها یاد گرفتیم، شما اگر به شکسپیر کمپانی یا جایی مانند کنسروآتوار هنرهای دراماتیک پاریس رجوع کنید می‌بینید در کنار تالار‌ها محل‌هایی برای حراست از دکور و لباس نمایش‌های خلق شده وجود دارد که همچنان حفظ می‌شوند. البته اداره تئاتر در گذشته چنین رویکردی داشت اما بعد‌ها با غفلت و فراموشی مواجه شد.
این کارگردان با تاکید بر لزوم تشکیل گروه تئاتر به معنای واقعی عنوان کرد: امروز چیزی به عنوان گروه مستقر تئاتر در کشور ما تعریف ندارد. ما حتی پیش از نگارش نمایش‌نامه برای خلق نمایش روی صحنه و به کارگیری بازیگران و دیگر عوامل، اتفاقا به گروه‌هایی با پیشینه علمی و دانشگاهی نیاز داریم. تا وقتی چنین امکانی به وجود نیاید این طرح عملیاتی نخواهد شد.
کارگردان نمایش «قرارداد با مرگ» ضمن اشاره به اینکه در مواردی ناچار شده برای خارج کردن دکور از سالن و تخریب آن پول بپردازد، گفت: در اداره برنامه‌های تئاتر انبار و کارگاه دکوری وجود داشت که امروز حتی مجموعه تئاترشهر به عنوان یک محل جدی و قطب نمایشی در کشور از چنین امکانی بی‌بهره مانده و بسیاری از انبار‌ها به سالن نمایش تبدیل شده است. در گذشته زیر تالار وحدت هم انبار لباس بسیار بزرگی داشتیم که نمی‌دانم امروز در چه شرایطی قرار دارد، ما می‌توانیم از محل‌های موجود بار دیگر مثل گذشته بهره ببریم.
وی عملکرد سالن‌های نمایشی را مشابه کارکرد گاراژ! دانست و اظهار کرد: مسئولان سالن را برای مدت زمان مشخصی در اختیار هنرمندان قرار می‌دهند و همان شب پایانی اجرا گروه بعدی انتظار می‌کشد تا شما محل را تخلیه کنید و آن‌ها ساخت و نصب دکور را آغاز کنند. یعنی سالن هیچ هویتی ندارد و تنها به سرعت پر و خالی می‌شود، در یک مورد مسئولان می‌گفتند شما باید شبانه به سرعت دکور نمایش خود را از سالن خارج کنید، چون اگر کارگردان بعد بیاید و وسایل را اینجا ببیند بسیار عصبانی خواهد شد. پس ناچار شدیم پول بدهیم تا کارگر‌ها دکور را بار خاور کنند و برای نابود کردن با خود ببرند!
مودبیان بر لزوم آموختن از تجربه پیشینیان و کشورهای دیگر در زمینه حفظ و حراست از تولیدات گروه‌های نمایش تاکید کرد و گفت: باید گروه‌های مستقر تئاتری را سامان بدهیم. امروز دانشگاه‌ها و مدرسه‌های تئاتری ما از سالن اجرای نمایش بی‌بهره هستند چه برسد به در اختیار داشتن محلی به عنوان انبار دکور و لباس، هنرجویان حتی صحنه را از نزدیک نمی‌بینند. اندیشه گروهی باید شکل بگیرد؛ در چنین شرایطی است که اجرای رپرتوآری آثار در دستور کار قرار می‌گیرد و هنگامی شما بدانید محلی برای چندسال در اختیارتان قرار دارد قطعا در حفظ و نگهداری آن می‌کوشید و دلسوزانه رفتار می‌کنید.
وی با بیان اینکه استفاده از تجربه دیگر کشور‌ها در این زمینه می‌تواند به شکل جدی مورد نظر باشد، اضافه کرد: آفرینش نمایش همچنان در تمام کشور‌ها از حمایت دولتی برخوردار است و اگر جریان تئاتر آمریکا را به عنوان سردمدار خصوصی سازی در نظر بگیرید خواهید دید دولت همچنان از خلق آثار حمایت می‌کند.
این هنرمند در پایان بیان کرد: مسئله اختصاص محلی برای نگهداری دکور گروه‌ها بعد از اجرا اصلا مسئله پیچیده و غیرقابل حل نیست. اما تا زمانی که طرح استقرار گروه‌های نمایش در تالار‌ها وجود نداشته باشد در بر همین پاشنه خواهد چرخید و لزومی برای اختصاص محل انبار دکور احساس نمی‌شود.
ایرج راد: باید برای کوتاه مدت فکر جدی کنیم
ایرج راد، مدیرعامل خانه تئاتر در ارتباط با اهمیت تفکیک گروه‌های نمایشی موجود برای ایجاد ضرورت در حراست از لباس‌ها و ایجاد انبار دکور، اظهار کرد: چندی قبل در خصوص لزوم تقسیم‌بندی حرفه‌ای گروهای نمایش صحبت کردم که نیاز است به منظور دست یافتن به یک جریان هنری تاثیرگذار مورد توجه قرار بگیرد. آرشیو لباس و انبار دکور هم هنگامی معنا پیدا می‌کند که تعریف مشخصی از سالن نمایش وجود داشته باشد و در اختیار گروه‌ها قرار بگیرد.
وی با تاکید بر اینکه وجود چنین امکاناتی شرایط اجرای چندباره و رپرتوآر آثار را فراهم می‌کند، ادامه داد: به هرحال تا زمانی که به این تعاریف دست پیدا کنیم نیازمند ایجاد محل‌هایی برای آرشیو لباس و نگهداری دکور‌ها هستیم، چون هزینه هنگفتی صرف طراحی و دوخت لباس و دکور گروه‌ها می‌شود و اصلا صحیح نیست آن‌ها را از بین ببریم.
این هنرمند به از میان رفتن دکور چند نمایش طی هفته‌های اخیر اشاره کرد و اظهار داشت: برای اینکه دیگر شاهد چنین مشکلاتی نباشیم حتما باید محل‌هایی پیش‌بینی شود تا مورد استفاده گروه‌ها قرار بگیرد. همچنین می‌توانیم از آنچه از گذشته فراهم شده بهره بگیریم و ظرفیت‌های بیشتری را فعال کنیم. به عنوان نمونه آرشیو لباس تالار رودکی یک آرشیو بسیار بزرگ و کامل بود که از لباس‌های اپرا گرفته تا دیگر اجرا‌ها را در خود حفظ می‌کرد و دست گروه‌ها را برای انتخاب باز می‌گذاشت، می‌توانیم از این ظرفیت بهتر استفاده کنیم.
راد در انتها بر استفاده بهینه از آنچه برای اجرای صحنه‌ای آثار نمایشی خلق می‌شود تاکید کرد و گفت: حتی اگر دکور برای گروه قابل استفاده نباشد مواد قابل تبدیلی دارد که می‌توان از آن‌ها برای ساخت دکورهای جدید بهره گرفت و در هزینه‌ها صرفه جویی کرد. در حالی که بخش زیادی از بودجه تئاتر کشور صرف ساخت دکور‌ها می‌شود استفاده درستی صورت نمی‌گیرد و گروه‌ها ناچار می‌شوند دکور را از بین ببرند. نمی‌دانم امروز آرشیو لباس زیر معاونت هنری در چه شرایطی قرار دارد، این محل می‌تواند برای کوتاه مدت یک راه حل باشد. برای دکور هم نیازهایی وجود دارد که می‌توان طی مذاکره با شهرداری تهران و دیگر نهادهای زمین یا محلی را به این منظور فراهم کرد تا برنامه‌ای جدی تدوین شود.
با توجه به تغییرات صورت گرفته در معاونت هنری وزارت ارشاد جا دارد مسئولان به این بخش توجه ویژه کنند و با در نظر گرفتن محلی برای آرشیو لباس‌ها(که فضا و ظرفیت آن موجود است) و حفظ و نگهداری دکور آثار نمایشی، صرفه‌جویی قابل توجهی در استفاده از منابع مالی موجود داشته باشند که سود آن قطعا به نفع هنرمندان و مدیران معاونت هنری و مرکزهنرهای نمایشی خواهد بود.
منبع: خبرگزاری ایلنا
