چارسو پرس: اسامی گروه‌های شرکت کننده در بخش بینالملل سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر روز گذشته – 29 دی ماه – از سوی ستاد خبری این رویداد در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت. فهرست بلند بالایی که برخلاف عرف حرفه‌ای و البته عنوان این بخش (بینالملل) قسمت عمده آن به واسطه گروه‌های شرکت کننده در دیگر بخش‌های جشنواره شکل گرفته است.
با کمی تامل در فهرست گروه‌های شرکت کننده می‌توان به ترکیبی از اجراهایی پی برد که همین حالا در سالن‌ها روی صحنه هستند و به طور طبیعی اتفاق جدیدی محسوب نمی‌شوند. ازجمله این نمایش‌ها می‌توان به «هم هوایی» نوشته مهین صدری و کارگردانی افسانه ماهیان اشاره کرد که تا امروز حدود بیش از 30 شب در موسسه فارسی زبانان «اکو» روی صحنه رفته است.
همچنین می‌توان به نمایش‌های «خرمگس»، «بیرون پشت در»، «خانه‌واده»، «دیده بانان»، «قصر»، «مرگ فروشنده»، «بالاخره این زندگی مال کیه»، «الیور تویست»، «تهران- رم- آمستردام- لندن» و «صدای آهسته برف» اشاره کرد که اجراهای عمومی خود را به تازگی پشت سر گذاشته‌اند.
به این ترتیب 11 نمایش از فهرست 25 تایی اعلام شده قبلا روی صحنه رفته و قطعا برای مخاطب جشنواره (جز آن گروه از تماشاگران که دیدن این نمایش‌ها را از دست داده‌اند) جذابیتی ندارد.
از میان 14 نمایش دیگر حاضر در بخش بینالملل جشنواره تئاتر فجر نمایش‌های «اقیانوس آرام» از مشهد و « چند روایت نامعتبر، ندیدنی» از یاسوج در میان رقابت کنندگان حاضر هستند.
طبق اعلام دبیرخانه چهار نمایش «کامنت»، «ووwow»، «من»، «فقط به خاطر من» و «ساعت بیست» نیز سهم بخش «تازه‌های تئاتر ایران» است که اگر از جمع 12 گروه ایرانی باقی‌مانده کنار گذاشته شوند به عدد 7 نمایش از مجموع 25 گروه اعلام شده خواهیم رسید.
بنابراین با حذف گروه‌های ایرانی قبلا به صحنه رفته و تازه‌های تئاتر؛ نمایش‌های خارجی حاضر در این بخش را می‌توان در «پرواز بر فراز شهر» محصول ارمنستان، «بازار» کاری از کشور عمان، «فراموشی» نوشته داریوش ربیعی و کارگردانی اسکندر اسکایف از روسیه، «کمپلکس اودیسه» از آلمان و «کتاب‌ها» محصول کشور لهستان خلاصه کرد.
نمایش «قلعه انسانات» نوشته و کار علی شمس؛ محصول مشترک ایران و ایتالیا به این دلیل از فهرست نام‌های اعلام شده در این بخش جدا می‌شوند که این کارگردان جوان و خوش آتیه ماه‌ها پیش از برگزاری جشنواره تئاتر فجر رایزنی برای اجرا در ایران را آغاز کرده بود. بنابراین حضور این نمایش در بخش بینالملل ابتکار رایزنان و مسئولان این بخش محسوب نمی‌شود.
نمایش «باغ البالو» به کارگردانی آتیلا پسیانی نیز به عنوان میهمان در این دوره حضور یافته و احتمالا اجرای عمومی را بعد از اختتامیه جشنواره سی و سوم نیز ادامه خواهد داد.
اما بررسی پنج نمایش باقی مانده نکاتی را آشکار می‌کند:
از میان پنج نمایش باقی مانده در بخش بینالملل سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر تنها از دو نمایش «کمپلکس اودیسه» و «پرواز بر فراز شهر» اطلاعاتی در موتورهای جستجوی فضای مجازی یافت می‌شود و به سختی می‌توان از دیگر آثار (محصول کشورهای عمان، لهستان و روسیه) حضور پررنگی در رسانه‌های بین‌المللی و جشنواره‌های جهانی (باسابقه 33 ساله) دید.
اما «فلیکس ماتیاس اُت» اجراگر 31 ساله آلمانی با نمایشی به جشنواره تئاتر فجر می‌آید که طبق اطلاعات وبسایت این کمپانیِ کوچک، در سال 2012 تولید شده است. نمایشی تک نفره، بدون کلام و بر پایه فرم بدن که طبق اظهارات ماتیاس اُت قصد دارد در جهت برقراری رابطه بهتر با مخاطب تلاش کند.
نمایش دیگر این بخش «پرواز بر فراز شهر» محصول کشور ارمنستان نام دارد که مهمترین حضور بین‌المللی‌اش به جشنواره کم‌سابقه «World Stage Design» بازمی‌گردد.
جشنواره‌ای کم سن و سال و غیررقابتی که هر چهار سال یک بار فعال می‌شود و نخستین دوره آن سال 2005 در تورنتوی کانادا و سال 2009 در سئول کره جنوبی برگزار شده است. رویدادی که طبق اطلاعات منتشر شده «جشنی برای تجلیل از طراحی صحنه‌های برجسته در زمینه تئاتر، اپرا و حرکات موزون است که به صورت اجراهای عمومی در فضاهای غیرتئاتری انجام می‌شود.»
میهمان بخش بینالملل جشنواره تئاتر فجر در سومین دوره این رویداد در شهر کاردیف انگلستان (ولز) شرکت کرده و نارنیه گریگوریان، کارگردان این نمایش در تنها گفتگوی خود که با سایت «Armen Press» اظهار می‌کند سال 2012 در جشنواره‌ای در کشور کاستاریکا حضور داشته و پس از آن با همین نمایش در جشنواره csi (مرتبط با کشورهای روسی زبان)، جشنواره یورو ویژن و هایفست ارمنستان (که قابل مقایسه با جشنواره تئاتر فجر نیست) شرکت کرده است.
نقبی به یک نشست
خبرگزاری کار ایران چندی قبل با برگزاری نشستی درباره انتخاب آثار نمایشی و جریان داوری‌ها به پوشش اظهار نظرهای سه چهره جوان هنرهای نمایشی(رضا شاهبداغی، ناصر حبیبیان و باقر سروش) پرداخت. حضور گروه‌های خارجی در بخش بینالملل تمامی جشنواره‌های تئاتر فجر ازجمله موارد مطرح شده در این نشست بود که بازخوانی آن در این هنگامه خالی از لطف نیست.
ناصر حبیبیان در ارتباط با حضور گروه‌های بین‌المللی در جشنواره گفته بود: اصلا این بخش‌بندی در جشنواره تئاتر فجر موجب تحقیر فرهنگی است. نکته‌ای که رضا شاهبداغی از آن با عنوان «کاپیتولاسیون» یاد کرد؛ چراکه به اعتقاد او؛ مسئولان طوری رفتار می‌کنند که گویا بخش بینالملل بسیار مهم‌تر از دیگر بخش‌های جشنواره است و گروه‌های ایرانی هم جای اینکه به رقابت در بخش مسابقه جشنواره علاقه‌مند باشند؛ حضور در بخش بینالملل را ترجیح می‌دهند.
حال سوال این است که چه تفاوتی میان نمایش «BLALA» به کارگردانی یاسر خاسب از ایران که سابقه کارگردان جوان آن نشان می‌دهد بر پایه اجرای فرم بازیگران استوار بوده و مانند نمایش‌های «آلمان» و «ارمنستان» از کلام فاصله می‌گیرد وجود داشت. چرا این نمایش از حضور در بخش بینالملل و رقابت بازماند؟ آیا این رویکرد نمایان کننده تبعیض میان هنرمند ایرانی و خارجی نیست؟
سوال پایانی اینکه آیا اصولا می‌توان این بخش را بین‌المللی محسوب کرد تا نشان جهانی بودن جشنواره‌ای باشد که گام در سی و سومین دوره حیات خود گذاشته است؟
