چارسو پرس: نمایش «قلعه انسانات» کار مشترک ایران و ایتالیا به کارگردانی علی شمس و با بازی دو بازیگر ایتالیایی و یک بازیگر ایرانی دو اجرا در چهارمین روز از سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر داشت. در اولین اجرای این اثر معاون هنری وزیر ارشاد، سفیر ایتالیا و جمعی از تئاتر نیز به عنوان میهمانان ویژه حضور داشتند.
علی شمس نویسنده و کارگردان نمایش «قلعه انسانات» در گفت و گو با سایت خبری تئاتر درباره نمایشنامه این اثر توضیح داد: «مضمون اصلی نمایشنامه، یک نوع تبارشناسی تاریخی بین ظالم و مظلوم بود. پدیده جنگ یک مفهوم کاملاً انسانی است ولی بر مجموع و برنمون کار من نبود. موقعی که می‌خواستم این کار را بنویسم داشتم به این فکر می‌کردم که وقتی چیزها را از اندازه واقعی‌شان خارج کنیم و در موقعیت‌های دیگر قرار دهیم رفتار، کنش‌مندی و هستی‌شان را دچار تغییر کرده‌ایم».
او تاکید کرد: «ما پدیده جنگ را بررسی نمی‌کنیم. تاثیر پدیده جنگ را بررسی می‌کنیم آن هم نه به شکل کلی و جهانی. البته مفاهیم و نشانه ها وجود دارند ولی کارکردهایشان تقلیل پیدا کرده و محدود شده به رفتارشناسی دو آدم و تاثیری که قبل و بعد از بروز این پدیده گرفته‌اند».
نمایش «قلعه انسانات» با روایت‌هایی به زبان ایتالیایی، فارسی و عربی به صورت دیالوگ‌هایی بین دو بازیگر ایتالیایی و صحبت‌هایی توسط بازیگر ایرانی اجرا می‌شوند. دو شخصیت اصلی نمایشنامه پسرخاله‌هایی هستند که در هجوم مغول‌ها یکی‌شان زبان و مادرش را از دست داده و دیگری به قاتل بدل شده. در میانه نمایش اما جای این دو شخصیت تغییر می‌کند. شخصیت سوم هم در حالی که پشت به مخاطبان روی صندلی نشسته و متون را به فارسی می‌خواند، به بیان ذهنیات شخصیت اول که زبان ندارد و نمی‌تواند صحبت کند می‌پردازد. بنابراین در طول نمایش بالانویس‌هایی به زبان فارسی داریم که برای ترجمه دیالوگ‌های ایتالیایی بازیگرهای نمایش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در بخشی از نمایشنامه در توضیح دلیل استفاده از زبان ایتالیایی به عنوان تبصره‌ای گفته شد: «تنها دلیل استفاده از زبان ایتالیایی این است که علی شمس، در ایتالیا زندگی می‌کند. بدیهی است که اگر کارگردان در ساکن کشور فرانسه بود، زبان دوم این نمایش از ایتالیایی به فرانسه تغییر پیدا می‌کرد».
اما به هر حال زبان ایتالیایی نسبت به زبان‌های دیگر کمی خشن‌تر است و به نظر می‌آید، به عنوان ابزاری که تناسب بیشتری با مضمون اصلی نمایش (خشونت و تاثیرات جنگ) دارد، مورد استفاده قرار گرفته است. علی شمس درباره اهمیت استفاده از زبان ایتالیایی در پیشبرد نمایشنامه گفت: « به هر جال این ایده‌ای بود که باید یک زبان میهمان داشته باشد. به خاطر این که یکی از شخصیت‌های نمایش، زبانش برگشته و به یک زبان دیگر دارد صحبت می‌کند. اما باور ندارد که به زبان دیگری حرف می‌زند. من در ایتالیا زندگی می‌کنم و انتخاب این زبان برای نمایش یک توفیق اجباری بود! البته حق با شماست. زبان ایتالیایی زبان خشنی است مخصوصاً به واسطه تکرار واژهایی مثل "ر"».
کارگردان نمایش «قلعه انسانات» سپس درباره حضور ایران در سطح بین‌المللی گفت: «به لحاظ خلاقیت و نظام‌مندی فکر برای تولید یک پروسه، در حد بین المللی چیزی کم نداریم. اما مشکل ما در مدیریت و عدم احترام به هنرمندان است. بهتر است مدیران و مسئولان در مورد خیل عظیم نیروی انسانی که در این مملکت وجود دارند، تجدید نظر کنند. چیزی که این نسل می‌خواهند، اعتماد و احترام است».
شمس همچنین با اشاره به این که سالن تماشاخانه باران انتخاب او نبوده و ترجیح می‌داده در سالن کوچکتری این کار را اجرا کند، گفت: «من سالن سایه را می‌خواستم. به ظرفیت نمایشم آشنا بودم. چه کنم که جشنواره با هزار و یک مشکل رو به رو بود. تازه سالن حافظ را به من داده بودند. من قبول نکردم و این سالن را که مناسب‌تر بود اختصاص دادند».
در «قلعه انسانات» اشاره به عنصر «در» در نمایشنامه‌های امیررضا کوهستانی و دیالوگ‌های بازیگر ایتالیایی که به زبان عربی ادا شدند، خنده و واکنش تماشاگران را به دنبال داشت.
علی شمس فارغ التحصیل کارشناسی و کارشناسی ارشد تئاتر را در ایتالیا است و در سال‌های 2002 و 2003 نمایشنامه دالخوتاینامک را براساس داستان رستم و اسفندیار و براساس متدهای زارزارین و آئین‌های روایی سیسیلی و تعزیه تولید و در ایتالیا به صورت تور اجرا کرده است. در آن تئاتر، همه بازیگران ایتالیایی بوده‌اند و آن اثر نقطه آغازی برای این اجرای مشترک بوده است.
