چهارمین نشست "صدای صحنه" برگزار می شود

به گزارش سایت خبری تئاتر: خوانش سه نمایشنامه از مجموعه "داستان های ناتمام" توسط هنرمندان گروه نمایش "مثلث" به سرپرستی زری کریمی آغازگر این نشست بود و در بخشی دیگر نیز این اثر مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

بهزاد صدیقی نمایشنامه نویس و منتقد تئاتر در آغاز نقد و بررسی "داستان های ناتمام" و در معرفی این اثر گفت: "داستان های ناتمام" دهمین کتاب از مجموعه نمایشنامه های "ایران این روزها" منتشر شده از سوی نشر افراز در بهمن ماه سال 1392 است. "داستان های ناتمام" تا آنجا که من اطلاع دارم، آخرین مجموعه نمایشنامه ای است که استاد اسماعیل خلج نوشته و البته 2 سال پیش در سالن چهارسوی تئاتر شهر اجرا شده و مورد استقبال مخاطبین نیز قرار گرفته است.

او در ادامه افزود: فکر می کنم همه حاضرین با سبقه و تجربیات ارزنده استاد خلج در حوزه نمایشنامه نویسی آشنایی کامل دارند. "حالت چطوره مش رحیم؟" و "گلدونه خانم" که از اولین نمایشنامه های او هستند که در دهه 50 در تئاتر شهر و بعد از آن هم مجددا در سال 1380 روی صحنه رفته اند، از آثار تاثیرگذار دوره خود و در حوزه ادبیات نمایشی است و بسیاری از نمایش نامه نویسان درس های زیادی از این دو اثر و دیگر نمایشنامه های استاد گرفته اند. به گمان من در میان کسانی که در حوزه نمایشنامه نویسی فعالیت می کنند، چه از نسل جدید و چه نسل های قدیم کمتر کسی را می توان سراغ گرفت که از آثار اسماعیل خلج، مستقیم یا غیرمستقیم تاثیر نگرفته باشد.

صدیقی در پایان سخنانش اظهار کرد: آن چه که می شود به عنوان شاخصه سبک نمایشنامه نویسی استاد خلج مطرح کرد، ساده و باورپذیر بودن است که بدون هیچ پیرایه و به دور از مغلق گویی و با دقت و روان بودن در دیالوگ نویسی و شخصیت پردازی در نمایشنامه هایی اینجایی و اکنونی بروز پیدا می کند. او در آثارش بیشتر به آدم های طبقه متوسط و زیر متوسط شهری می پردازد که در تمام نمایشنامه های او قابل شناسایی است و به راحتی می تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند؛ نمایشنامه هایی که در ظاهر بسیار ساده می نمایند اما این ساده نویسی، با دقت و درایتی  که کار هرکسی نمی تواند باشد، در سایه پشتکار و کوشش استاد خلج به مشخصه آثار او تبدیل می شود. "داستان های ناتمام" نمایشنامه هایی هستند که در هر جغرافیا و توسط هرگروه به راحتی و بدون اینکه به عوامل صحنه ای خاصی متکی باشد، می تواند اجرا شود. 

اسماعیل خلج در بخش بعدی این نشست در پاسخ به سوال صدیقی در خصوص چگونگی شکل گیری "داستان های ناتمام" گفت: این مجموعه که عنوانش هم به نوعی دارای ایهام است، در واقع هم به طور کلی می تواند ناتمام باشد و هم یک یک اپیزودهایش. همچنین تعداد این داستان ها هم می تواند خیلی بیشتر از این چندتایی باشد که در کتاب آمده؛ در واقع هر تعداد از این داستان ها را که بتوانیم تصور کنیم در پارک ها و مکان هایی که مردم در آن ها پراکنده هستند، وجود دارد. به هرحال هر آدمی خودش یک داستان است و بیهوده است که بعضی از نویسنده های ما دنبال داستان می گردند؛ کافی است یک نفر بنشیند و داستانش را برایمان تعریف کند و ما تنها آن را بنویسیم. ما در این جامعه  زندگی می کنیم که تاثیراتمان به هر حال از همین اجتماع است و شخصیت هایی که می بینیم با هر ناآرامی که می بینیم مقابله می کند و این کنش و واکنش همیشه وجود داشته است . در حقیقت آزادی این است که در جامعه ای که در آن زندگی می کنیم، به دیگری ناآرامی ندهیم و بتوانیم به یک آزادی جمعی دست پیدا کنیم.

او افزود: موقعی که این مجموعه را می نوشتم چندین داستان دیگر را هم در نظر داشتم بنویسم اما به همین تعداد بسنده کردم. پیش از این هم مجموعه هایی از 7 و 8 داستان دیگر را نوشتم که هرکدام از این مجموعه ها را باهم روی صحنه بردم.نوشتن این داستان های کوتاه هم سخت است و هم آسان. کافی است تکلیف نویسنده روشن باشد که چه می خواهد بگوید. در واقع خصلت داستان های کوتاه این است که در عین ایجاز و اختصار بتوانی حرفت را بزنی.

این نمایشنامه نویس پیشکسوت در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: من این داستان ها را از دوروبر خودم نوشتم. از آدم های دورو برم به خصوص در اطراف تئاتر شهر و در محوطه پارک دانشجو که آدم های مختلفی را می شود دید. گمان می کنم این داستان ها برای همه آشنا و ملموس است و اگر داستان ها را دقیقا به این شکلی که می بینید از کسی نشنیده باشم اما از صحبت های آدم های اطرافم آمده اند. آدم های تنهایی که محصول ساختار اجتماعی امروز هستند.

رضا آشفته دیگر منتقد و پژوهشگر حاضر در این نشست نیز در بخش پایانی نقد و بررسی مجموعه "داستان های ناتمام" گفت: صحبت کردن از اسماعیل خلج فرصتی طلایی است برای هر آن کس که بخواهد در نمایشنامه نویسی ایران تامل کند؛ به واسطه اینکه از هر منظری متن های آقای خلج این فرصت را به مخاطب اش می دهد. او از همان جوانی در یک موقعیت درست شروع به قلم زدن می کند و آن موقعیت کارگاه نمایش است که حس و حال تجربی و خلاق بودن، در آن سال ها  خصیصه اصلی اش بود. اسماعیل خلج در آن مجموعه یکی از بارزترین نمونه ها است و می توانیم بزرگترین دست آوردهای این کارگاه را به او نسبت دهیم زیرا او از آن دست هنرمندانی است که خودش را در جامعه پیرامونی پیدا می کند. او شروع می کند به نوشتن درباره حاشیه های تهران مثل قهوه خانه ها که آن را اصل و مبنای آثارش قرار می دهد و در آن بستر و فضا می تواند زبان نمایشی خود را پیدا کند؛ زبانی که برگرفته از آدم های اجتماع است.

 او افزود:  اسماعیل خلج یکی از معدود افرادی است که در نمایشنامه این موفقیت را داشته که در پیوند با اجتماع پیرامونی زبان درست نمایشنامه نویسی را پیدا کرده. زبان او شاید به ظاهر ساده باشد اما در باطن زبانی بسیار قابل تامل است به واسطه اینکه یکی از شاعرانگی های فضای نمایشی ما را او از طریق این زبان توانسته خلق کند. آدم های آثار او با وجود سادگی طوری حرف می زنند که گویی یک شاعر آن ها را واداشته تا در مواجهه با فضای دراماتیک ما را به این سمت ببرند که چیزی فراتر از اجرای یک شعر را بشنویم. تصویرسازی ها، آهنگین بودن و حتی نمادها و نشانه ها در این نثر آنچنان بارز است که می بینیم تفاوت چندانی با عناصر شعر ندارند. با این وجود دیالوگ هایی را می شنویم که دقیقا در کوچه و بازار آن ها را می شنویم و آدم های متن  با توجه به مختصات فرهنگی خودشان است که سخن می گویند اما این پختگی و پالایش  زبانی نویسنده است که مجموعه این گفتارها را به فضایی که متعلق به یک ذهن شاعر است، سمت و سو می دهد.

این منتقد تئاتر در بخش پایانی سخنانش، درباره دیگر ویژگی های متن "داستان های ناتمام" نیز گفت: این مجموعه در کارنامه هنری اسماعیل خلج بازهم یک مثال ساده است و در حالی که با شاهکارهایی که او پیش از انقلاب خلق کرده بسیار متفاوت است؛ اینجا هم نگاه نویی را دنبال می کند. جریانی که به جای پیرنگ به سمت خرده پیرنگ می رود و سعی اش بر این است که بخشی از جهان نمایش و ادبیات را به مخاطب واگذار کند تا ذهن او هم مشارکتی در تکمیل اثر داشته باشد.

بر اساس این گزارش؛ اهدای لوح تقدیر به رسم یادبود حضور در این برنامه و از سوی مدیریت فرهنگی هنری منطقه 8 به استاد اسماعیل خلج، رضا آشفته، همچنین هنرمندان گروه نمایش "مثلث" که خوانش متن "داستان های ناتمام" را در این نشست برعهده داشتند پایان بخش این مراسم بود.