چارسو پرس: درحالی روز گذشته پوستر سی و پنجمین جشنواره فیلم کودک در شهر اصفهان رونمایی شد که بررسی تعداد فیلم‌های تولید شده در ژانر کودک و نوجوان نشان میدهد علی‌رغم برگزاری جشنواره‌های مختلف با این سوژه در کلان صنعت سینمایی کشورمان یا همان هنر هفتم ایران سهم کودک و نوجوان طی یک دهه گذشته تنها کمی بیشتر از 7 درصد از کل تولیدات است.
در این زمینه بررسی آمار تولیدفیلم‌های مختلف نشان میدهد که عصرطلایی ژانر کودک و نوجوان در صنعت سینمایی ایران اواخر دهه 60 شمسی و اوایل دهه هفتاد بوده است و بعد از آن فراز و فرودهایی در این نوع از فیلم سینمایی ایجاد شد که برخی منتقدان آن را برای آینده سینمای کودک و نوجوان نگران کننده ارزیابی کرده است که شاهد مثال آن هم آمارهای رسمی ثبت شده از سهم این گروه سنی از کل فیلم‌های تولیدی شده در یک دهه اخیر است.
به صورتی که بررسی ژانرهای مختلف در تولید سینمای ایران از ابتدای دهه 90 شمسی تا سال 1401 نشان میدهد که مجموعاً 910 فیلم با ژانرهای متفاوتی توسط فعالان عرصه هنر هفتم ایران تولید شده و آمارها نشان میدهد سهم کودک و نوجوان از این تعداد تنها 7.14 درصد یعنی 65 اثرمرتبط با این گروه سنی است، که از این تعداد فیلم گروه سنی یاد شده 15 اثر هم جزو انیمیشن قرار گرفته است.
این درحالی است که بسیاری از منتقدان سینما براین باورند که علاوه بر اهمیت بنیادین سینمای کودک و نوجوان در بخش آموزش نسل آینده؛ گردش مالی قابل توجه این ژانر نیز دلیلی است که می‌طلبد دست‌اندکاران و سیاستگذاران این عرصه توجه ویژه به آن داشته باشند، چون درصورت شکل‌گیری زنجیره تولید و بازاریابی اصولی برای فیلم‌هایی با ژانر کودک قطعاً این نوع فیلم ارمغانی قابل توجه برای گیشه‌ها به همراه دارد، چون نباید فراموش کنیم که کودکان درکنار خانواده برای دیدن فیلم به سینما می‌روند و خبری از تک فروشی بلیت نیست.
شاهد مثال اهمیت اقتصادی ژانر کودک نیز زمانی نمایان می‌شود که بررسی میزان فروش ژانرهای مختلف در همین دوره نشان میدهد، فیلم با ژانر کودک و نوجوان با 1335 میلیارد ریال مجموع عملکرد گیشه در جایگاه چهارم فروش پس از ژانرهای کمدی، درام و اجتماعی قرار گرفته که حکایت از همان پتانسیل بسیار بالای اقتصادی فیلم کودک و نوجوان درصورت برنامه‌ریزی صحیح برای آن از سوی مسئولان است.
اجتماعی شدن کودکان با سینما
مرضیه برومند، کارگردان شناخته شده در زمینه فیلم کودک و نوجوان به مناسبت فرا رسیدن سی و پنجمین جشنواره فیلم کودک گفت: این یک واقعیت است که بچه‌ها نیاز به فیلم دیدن و سینما رفتن دارند. درست است که الان همه در خانه‌های‌شان فیلم و سریال می‌بینند اما سینما رفتن، «آیین باهم تجربه کردن» است. فضایی برای با هم خندیدن، گریه کردن و با هم داد زدن و هیجان‌گروهی. در واقع سینما به نزدیک شدن بچه‌ها به هم کمک می‌کند و جای این تجربه مشترک را هیچ چیزی نمی‌تواند پرکند.
کارگردان فیلم «شهر موش‌ها» با اشاره به این نکته که سینمای کودک نیازمند حمایت است، ادامه داد: مخاطبان سینمای کودک، تنها سه تا چهار ماه در سال در اختیار خانواده‌ها هستند که در حال حاضر با توجه به وضعیت اقتصادی، اولین چیزی که از سبد خانوار حذف می‌شود، سینماست پس ما باید آگاهانه عمل کنیم تا رابطه بین مخاطبان کودک و نوجوان با سینما قطع نشود.
برومند عنوان کرد: باید محصولات مخصوص کودکان و نوجوان امروز را به گونه‌ای تولید کنیم که ضمن سرگرم‌کنندگی، محتوایش هم کنترل شده باشد. از همین رو بهترین شیوه، روزآمدی ضوابط موجود در سینمای کودک برای مخاطبی است که نسبت به نسل گذشته، تغییر کرده است و با موضوعات متفاوت‌تری ارتباط برقرار می‌کند.
کارگردان فیلم «مربای شیرین» تأکید کرد: باید مراقب زبان و ادبیات کودک بود و در فیلم‌های مناسب این مخاطب، از کلمات زشت که در برخی فیلم‌ها شنیده می‌شود، دوری کرد. بچه‌ها را باید با ابزار فیلم و سینما، با زندگی سالم خانوادگی، دوستی در مدرسه و محله آشنا کرد و به آنها آموخت که با یکدیگر بودن بهتر از تنهایی است.
رئیس خانه سینما افزود: سینما در هر کشوری برای جذب حداکثری مخاطب، نیازمند گونه‌های مختلف سینمایی است که یکی از آنها سینمای کودک است. سینمای کودک و خانواده می‌توانند در کنار یکدیگر رشد کنند. ما باید کاری کنیم که سینمای خانواده، جدی گرفته شود. سینمایی که اعضای خانواده با یکدیگر در سالن سینما فیلم ببینند و از دیدن فیلم لذت ببرند.
کارگردان «الو الو من جوجوام» در ادامه گفت: خوشبختانه فیلم‌هایم تماشاگرانی از همه سنین داشته است. من کارهای بسیاری ساخته‌ام که برخی از آنها نیز مخاطب بزرگسال دارند اما همیشه در همه آثارم یک بچه حضور دارد، به بچه‌ها تعلق خاطر بسیاری دارم چراکه کودک و نوجوان یکی از اعضای اصلی خانواده محسوب می‌شوند و تمرکز آثار من نیز بیشتر بر بستر خانواده و شهر استوار بوده است.
واقعیت آماری ژانر کودک در هنر هفتم ایران
حالا اگر از اظهار نظر رئیس خانه سینما و کارگردان باسابقه ژانر کودک بگذریم بد نیست برای رسیدن به واقعیت جایگاه این گروه سنی در هنر هفتم کشورمان سری به دودوتای آماری ژانر کودک و نوجوان از ابتدای دهه 90 شمسی تا سال گذشته بزنیم تا دریابیم که واقعیت آماری این گروه سنی در سینمای ایران چیست و آیا واقعا آنطور که دیگران به ژانر کودک و نوجوان اهمیت می‌دهند ما نیز در این زمینه فعال بوده‌ایم یا خیر؟
در این زمینه بررسی آمارها نشان میدهد در دوره مورد نظر مجموعاً 910 عنوان فیلم توسط تولیدکنندگان تولید و روانه بازار شده است که درصدر آنها ژانر درام با 217 عنوان یعنی سهمی معادل 23.84 درصد قرار گرفته و در پی آن ژانر اجتماعی با سهم 22.08 درصدی یعنی 201 عنوان جایگاه دوم را به خود اختصاص داده تا کمدی‌ها هم با سهم 16.81 درصدی معادل 153 عنوان سومین رتبه را در اختیار داشته باشند.
این درحالی است که ژانر مستند با 93 عنوان تولید در دوره مورد نظر و سهم 10.32 درصدی چهارمین رتبه را در اختیار دارد و در پی آن تازه نوبت به کودک و نوجوان با تولید 65 فیلم سهمی معادل 7.14 درصد در اختیار دارند و رمانتیک‌ها نیز دارای سهم 4.94 درصدی معادل 45 اثر جایگاه پنجم به خود اختصاص داده‌اند و درام جنگی نیز رتبه پنجم را با 43 فیلم و سهم 4.72 درصدی در اختیار دارد.
از سوی دیگر رتبه هشتم تولید فیلم در دوره مورد نظر به ژانر معمایی با تولید 24 فیلم یعنی سعمی معادل 2.41 اثر رسید تا به این ترتیب ژانرهای جنایی، دلهره‌آور، تاریخی، بیوگرافیک، ماجراجویی، وحشت، فانتزی و ورزشی مجموعاً با سهم 6.09 درصدی به ترتیب رتبه‌های نهم تا شانزدهم را در اختیار گیرند.
به این ترتیب با یک بررسی سرانگشتی می‌بینیم که کمی بیشتر از 73 درصد از مجموع آثار تولید شده در این دوره زمانی مربوط به ژانرهای درام، اجتماعی، کمدی و مستند است و 27 درصد باقی مانده نیز به ترتیب در اختیار ژانرهای کودک و نوجوان، رمانتیک، جنگی، معمایی، جنایی، دلهره‌آور، تاریخی، بیوگرافی، ماجراجویی، وحشت، فانتزی و ورزشی است.
این درحالی است که در میان کل آثار تولیدی اگر به بررسی تعداد تولیدات گروه سنی کودک و نوجوان به صورت مشخص توجه داشته باشیم با آمارهای نگران کننده‌ای روبرو می‌شویم که حکایت از بی توجهی به این نوع ژانر سینمایی که به گفته منتقدان اتفاقاً قابلیت جذب مخاطب و البته درآمد زایی بالایی هم دارد که می‌تواند رونقی در گیشه‌ها باشد، دارد.
به این ترتیب که از ابتدای سال 1391 شمسی تا شهریور ماه سال جاری مجموعاً تعداد 64 عنوان فیلم مشخصاً در ژانر کودک و نوجوان اکران شده که اگر این تعداد فیلم را به کل فیلم‌های اکران شده تقسیم کنیم به سهم یک چهاردهمی کودک و نوجوان در کل فیلم‌های اکران شده، خواهیم رسید.
نکته جالب توجه اینجاست که در میان تعداد آثار اکران شده ژانر کودک و نوجوان نام 15 فیلم انیمیشن نیز دیده می‌شود که از میان این تعداد انیمیشن که همگی اکران خارجی را نیز تجربه کرده‌اند 9 اثر توانسته‌اند نظر مخاطبان و البته منتقدان خارجی را هم به خود جلب کرده و جوایزی دریافت کنند.
از سوی دیگر فارغ از اینکه این تعداد اکران فیلم برای گروه سنی کودک و نوجوان می‌تواند برای این بخش از هنر هفتم ایران نگران کننده باشد یا خیر میزان گردش مالی قابل توجه در این ژانر است که می‌تواند برای به حرکت درآوردن چرخ صنعت سینمای ایران اثرگذاری بالایی داشته باشد و به گفته منتقدان بهتر است در این زمینه مسئولان مربوطه برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهند تا به این ترتیب با استفاده از گیشه پررونق فیلم‌های گروه سنی یاد شده به‌خصوص در بخش انیمیشن‌ها تحولی در زنجیره تولید نیز ایجاد شود.
معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در ساخت «بچه زرنگ» سهیم بوده، تأکید کرد، باید حمایت‌ها شروع شود؛ اگر ما فکر کنیم و به این برسیم که انیمیشن صنعت است، مطمئناً از خیلی صنایعی که سرمایه‌گذاری‌های سنگین کردیم بازده خوبی داشته باشد، ضمن اینکه در فرهنگ و ایدئولوژی‌مان می‌توان به همین واسطه صادر کرد.
محمدرضا کریمی‌صارمی معتقد است انیمیشن صنعتی است که یکی از نگرانی‌ها نسبت به آن، مهاجرت انیماتورهایش بوده؛ این دغدغه در چند سال اخیر، ظهور و بروزِ بیشتری پیدا کرده است. همان‌گونه که کریمی صارمی هم معتقد است باید در این مسیر حمایت‌ها بیشتر شود؛ به گفته او، آن چیزی که نیاز است حمایت‌ها در حوزه پخش است. اگر در این حوزه خوب عمل کنیم انیمیشن را از این به بعد جدّی بگیرند وضعیت بهتر خواهد شد.
کریمی‌صارمی براین باور است که فیلم‌های کودک در سینمای جهان، جزو پرفروش‌ترین‌ها به شمار می‌رود. در سینمای ایران هم این فروش به چشم می‌خورد که تعداد زیادی از آنها فیلم کودک است، اما شرایط اکران باید برای آن فراهم شود. صحبت از 2600 سالن نمایش است که در کشورهای خارجی اکران می‌شود اما در کشورمان تعداد سالن‌های نمایش برای فیلم‌های کودک، محدود است. ما بیشترین سالن‌ها را به فیلم بزرگسال اختصاص می‌دهیم و واقعاً لازم است در این حوزه، تصمیم‌گیرندگان و سیاستگذاران به طور ویژه فیلم کودک را ببینند.
معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تاکید کرد: در این مسیر باید هماهنگی با آموزش و پرورش هم شکل بگیرد. با شوراهای صدور مجوز و نمایش این هماهنگی به وجود آید و مسیر سیاستگذاری در این راستا، با اشراف بهتری به حوزه کودک و نوجوان پیش برود که جریان جدیدی را در سینمای ایران ایجاد کند. وقتی آموزش و پرورش به میدان بیاید حتماً گیشه رونق بهتری پیدا می‌کند. چرا که در بسیاری از شهرها، بچه‌ها خودشان به تنهایی نمی‌توانند به سینما بروند و باید برنامه‌ریزی شود یا خانواده و یا مدارس، دانش‌آموزان را به سینماها ببرند.
به گفته صارمی در دنیا فیلم یکی از ابزارهای بسیار مناسب در تعلیم و تربیت است. مطمئن باشید سینمای کودک و نوجوان ما می‌تواند ابزار بسیار خوبی برای تنوع‌بخشی و شادی و نشاط محیط تعلیم و تربیت باشد. ضمن اینکه فیلم‌هایی که در سینمای کودک ما ساخته می‌شود بیشتر دولتی‌اند. از این جهت در محتوا با خیال راحت‌تر بچه‌هایمان را ببریم ببینند و نگرانی نداشته باشیم. تشویق کنیم مراکز آموزشی را به سینما بروند و فیلم ببینند. آموزش و پرورش و بقیه مراکزی که به این جریان مرتبط‌اند باید جریانی را راه بیندازند که فرهنگ دسته جمعی فیلم دیدن که ارزشمند است، جا بیفتد. دانش‌آموزان گروهی فیلم ببینند و درباره آن تحلیل داشته باشند.
اظهار نظر معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در حالی مطرح می‌شود که میزان بررسی میزان فروش ژانر کودک و نوجوان در دهه گذشته نسبت به سایر ژانرها می‌تواند گواهی براین مدعا باشد که اگر توجه ویژه به کودک و نوجوان در محصولات سینمایی باشیم قطعا افزایش درآمد آن می‌تواند تولید را هم تقویت کرده و در نهایت صنعت سینمایی را رونق قابل توجه دهد، چون این ژانر در دوره مورد نظر درآمدی معادل 1335 میلیارد ریال گردش مالی را تجربه کرده تا نسبت به سایرژانرها جایگاه سوم پس از کمدی، درام و اجتماعی داشته باشد.
محمدرضا صابری سخنگوی انجمن سینماداران کشور در این زمینه به خبرنگار تسنیم گفت: بررسی عملکرد فیلم‌های کودک و نوجوان بخصوص انیمیشن‌ها در سال گذشته نشان میدهد که باید نسبت به ساخت و تولید در سینمای کودک توجه جدی کنیم. سینمای کودک و نوجوان سینمای پرمخاطبی است.
صابری همچنین تاکید کرد: به خاطر دارم که افتتاح سینما کوروش تهران با اکران فیلم مدرسه موش‌ها بود که یک افتتاحیه تاریخی در نوع خود بود. اما متأسفانه برای ساخت و تولید فیلم کودک و نوجوان کم‌کاری شده است که امیدوارم نهادهای مرتبط دولتی مانند بنیاد سینمایی فارابی به این موضوع توجه جدی کنند. امروز انیمیشن‌سازان کشور ما با خلاقیت و با داشتن ابزار و تکنولوژی روز فیلم‌های خوبی ساخته‌اند که نشان‌دهنده قدرت و قابلیت آنان است.
سخنگوی انجمن سینماداران کشور همچنین معتقد است اگر تهیه‌کننده‌ای در صنعت انیمیشن امروز ورود کند به نظر من ضرر نخواهد کرد که به سود هم خواهد رسید. برای همین بخش خصوصی هم مانند بخش دولتی می‌تواند در این زمینه ورود کند و به سود خوبی در صنعت پویانمایی کشور برسد.
به این ترتیب با درنظر گرفتن واقعیت آماری ژانر کودک و در آستانه آغاز جشنواره فیلم کودک و نوجوان در نصف جهان لازم است مدنظر داشته باشیم که فیلم‌های کودک و نوجوان اگرچه هزینه زیادی برای ساخت ندارند، اما در انتهای زنجیره تولید تا بازار یعنی هنگام فروش اتفاق خوبی را رقم می‌زنند زیرا هر کودکی که بخواهد فیلمی را تماشا کند، باید همراه با خانواده یا حداقل یکی از والدین خود روی صندلی سالن سینما بنشیند و این یعنی در کنار هر بلیت 1 تا 2 بلیت دیگر به حساب گیشه پول واریز خواهد کرد. البته سینمای انیمیشن هزینه بالایی برای تولید دارد، اما از سویی همین اعداد و ارقام نشان می‌دهند که سود آنها بهتر از فیلم‌های رئال کودک و نوجوان است.
///.
منبع: خبرگزاری تسنیم
