چارسو پرس: فیلم‌های کمدی سیاسی این فرصت را در اختیار فیلم‌سازان قرار می‌دهند تا نگاهی انتقادی اما هجوآمیز به جهان سیاست داشته باشند و فسادها و ضعف‌های نهفته در بدنه‌ی ساختارهای حکومتی را از زوایای تازه‌ای بررسی کنند. از «دکتر استرنج» تا «انقلاب قلابی»، این آثار فارغ از اینکه بامزه هستند کماکان می‌توانند برداشتی تاثیرگذار از پیچیدگی‌های سیاست ارائه دهند و شما را به فکر فرو ببرند.
از آنجایی که صنعت فیلم برخی کشورها به دولت و نظام سیاسی حاکم وابسته است، فرصت نقد ایدئولوژی‌های سیاسی آن کشور از هنرمندان گرفته می‌شود اما صرف‌نظر از هر دیدگاهی که نسبت به نظام حاکم بر آمریکا دارید، استودیوهای هالیوودی تا حد زیادی مستقل هستند و از بودجهی دولتی استفاده نمی‌کنند، در نتیجه آزادی بیشتری دارند و فیلم‌های کمدی سیاسی این مقاله محصول همان آزادی است.
۱۰- انتخابات (Election)
- سال انتشار: ۱۹۹۹
- کارگردان: الکساندر پین
- بازیگران: متیو برودریک، ریس ویترسپون، کریس کلاین، جسیکا کمبل، مالی هاگن، کالین کمپ، مت مالوی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۲ از ۱۰۰
الکساندر پین کارنامهی هنری‌اش را با کمدی سیاه هجوآمیز «همشهری راث» (۱۹۹۶) آغاز کرد که تاثیرات سیاسی‌سازی سقط جنین را بررسی می‌کند. فیلم به موفقیت ویژه‌ای نرسید اما این فرصت را در اختیار پین قرار داد تا یک پروژه‌ی سینمایی بحث‌برانگیز دیگر را جلوی دوربین ببرد. «انتخابات» هم یک کمدی سیاه است که فرازونشیب‌ها و فساد بالقوه در سیاست را در ابعاد کوچک‌تری عرضه می‌کند. جیم مک‌آلیستر (متیو برودریک) معلم تاریخ محبوب مدرسه است که با دانش‌آموزی به نام تریسی فلیک (ریس ویترسپون) به مشکل برمی‌خورد زیرا متوجه شده است که دخترک برای رسیدن به اهدافش، از روش‌های غیراخلاقی و ناجوانمردانه استفاده می‌کند.
هنگامی که تریسی نامزد ریاست شورای دانش‌آموزی مدرسه می‌شود، جیم تصمیم می‌گیرد تا جلوی او ایستادگی کند، بنابراین یکی از دانش‌آموزان ورزشکار محبوب مدرسه، پل (کریس کلاین) را راضی می‌کند تا اعلام نامزدی کند و به رقیب جدی تریسی تبدیل شود. هنگامی که تریسی از حقیقت آگاهی پیدا می‌کند، یک جنگ سیاسی تعلیق‌آمیز میان او و جیم شکل می‌گیرد که هر کدام می‌خواهند با اتکا به روش‌های مختلف به هدف خود برسند. الکساندر پین از محیط مدرسه به عنوان نمادی برای ساختارهای سیاسی-دولتی استفاده کرده است و به مضامینی همچون نرینگی سمی، ترس از به قدرت رسیدن زنان و اهمیت قدرت در عصر مدرن می‌پردازد. مجله‌ی امپایر انتخابات را در فهرست ۵۰۰ فیلم برتر تاریخ و مجله‌ی براوو آن را در فهرست ۱۰۰ فیلم کمدی برتر قرار داده است.
۹- انقلابی قلابی (Bananas)
- سال انتشار: ۱۹۷۱
- کارگردان: وودی آلن
- بازیگران: وودی آلن، لوئیز لسر، کارلوس مونتالبان، ناتی آباسکال، راجر گریمسبی، دان دانفی، اکسل آندرسون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۳ از ۱۰۰
یک ادای دین شیرین به کمدی‌های دهه‌ی ۳۰ میلادی (به‌ویژه آثار برادران مارکس)، «انقلابی قلابی» (یا همان «موزها»)، یک فیلم پرهرج‌ومرج سیاسی با عناصر اسلپ استیک است که در آن وودی آلن نقش فیلدینگ را بازی می‌کند، یک کارگر یقه‌آبی که شغلش امتحان کردن محصولات جدید است و به یک فعال اجتماعی به نام نانسی (لوئیز لسر) علاقه دارد. او برای اینکه قلب دخترک را به‌دست بیاورد، تصمیم می‌گیرد تا به شهر خیالی پرآشوب سن مارکوس سفر کند و آنجا ناخواسته با اعضای مقاومت ملاقات می‌کند و در نهایت به رهبر یک شورش سیاسی بزرگ تبدیل می‌شود!
همانند دیگر ساخته‌های وودی آلن از آن دوران، انقلابی قلابی از دیالوگ‌های هوشمندانه، کمدی اسلپ استیک و لوده‌بازی‌های منحصربه‌فرد آلن بهره می‌برد. مشهورترین سکانس فیلم، شاید همان ترور آغازین باشد، جایی که مجری مشهور، هاوارد کوسل نقش خودش را برعهده دارد و ترور مذکور را همانند یک مسابقه‌ی ورزشی گزارش می‌کند. انقلابی قلابی هم در فهرست ۱۰۰ فیلم کمدی برتر مجله‌ی براوو و همچنین ۱۰۰ فیلم کمدی برتر بنیاد فیلم آمریکا قرار گرفته است.
۸- درود بر قهرمان فاتح (Hail the Conquering Hero)
- سال انتشار: ۱۹۴۴
- کارگردان: پرستون استرجیس
- بازیگران: ادی براکن، الا رینز، ریموند والبرن، ویلیام دمارست، فرانکلین پاننگبورن، الیزابت پترسون، جورجیا کین
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰
پرستون استرجیس پس از ساخت چهار فیلم کمدی موفق و درخشان، «درود بر قهرمان فاتح» را ساخت که آن‌هم فوق‌العاده از آب درآمد. این فیلم که تلفیقی از کمدی اسکروبال و هجو سیاسی است، قصهی سربازی به نام وودرو (ادی براکن) را روایت می‌کند. او که پدرش هم سرباز ارتش بود و در جریان جنگ جهانی دوم کشته شد، به میدان جنگ قدم می‌گذارد اما کمتر از یک ماه، مرخصی پزشکی دریافت می‌کند و از ارتش خارج می‌شود. وودرو به جای بازگشت به خانه، به شهر سن دیگو می‌رود، شاغل می‌شود و همزمان قصه‌هایی دروغین از جنگ می‌نویسد و آن‌ها را برای مادرش می‌فرستد تا او را خوشحال کند. وودرو اما نمی‌داند که مادرش این قصه‌ها را برای همه‌ی اهالی شهر تعریف کرده است.
هنگامی که پسرک به خانه بازمی‌گردد، متوجه می‌شود که دروغ‌هایش را همه شنیده‌اند و مردم شهر فکر می‌کنند او یک قهرمان بزرگ است. محبوبیت بالای وودرو در ادامه باعث می‌شود تا نامزد ریاست شهرداری هم شود! درود بر قهرمان فاتح برای فیلم‌نامه‌ی طعنه‌آمیز و هوشمندانه‌اش و پرداختن به موضوعاتی همچون پرستش قهرمانان دروغ مورد تحسین قرار گرفت. فیلم برای برداشت متفاوتی که از قهرمان‌پروری و سیاست‌های دوران جنگ جهانی دوم عرضه می‌کند، سال ۲۰۱۵ در فهرست ملی ثبت فیلم قرار گرفت (تنها آثاری که تاثیرگذاری فرهنگی و تاریخی بالایی داشته‌اند در این فهرستِ کتابخانه ملی کنگره آمریکا قرار می‌گیرند).
۷- چشم و گوش بسته (Born Yesterday)
- سال انتشار: ۱۹۵۰
- کارگردان: جرج کیوکر
- بازیگران: جودی هالیدی، برودریک کرافورد، ویلیام هولدن، هاوارد سنت. جان، فرانک اوتو، لری اولیور
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۷ از ۱۰۰
«چشم و گوش بسته» یک فیلم کمدی عاشقانه با درون‌مایه‌ی سیاسی است که بر اساس نمایشنامه‌ای به همین نام اثر گارسون کنین ساخته شده است. هری براک (برودریک کرافورد) تاجر فاسدی است که همراه با نامزدش، بیلی (جودی هالیدی) به واشنگتن دی سی سفر کرده تا یکی از نمایندگان مجلس ایالات متحده را بخرد و آنجا متوجه می‌شود که بیلی اصلا رفتارهای درست اجتماعی را بلد نیست. براک در ادامه خبرنگاری به نام پل (ویلیام هولدن) را استخدام می‌کند تا به دخترک رفتارهای درست را آموزش دهد. همزمان با رشد شعور اجتماعی بیلی، درک و آگاهی او از فساد هری براک و دولتمردان افزایش پیدا می‌کند.
چشم و گوش بسته پنج نامزدی اسکار به‌دست آورد و جودی هالیدی جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن را به خانه برد. فیلم در فهرست بهترین کمدی‌های تاریخ بنیاد فیلم آمریکا حضور دارد و برای برداشتی که از فساد سیاسی ارائه می‌دهد، در فهرست ملی ثبت فیلم نیز قرار گرفته است (سال ۲۰۱۲). فیلم یک نسخه‌ی بازسازی هم دارد که سال ۱۹۹۳ به کارگردانی لوئیس مندوکی و با بازی ملانی گریفیث، جان گودمن و دان جانسون روی پرده رفت اما اثر ضعیفی است و ارزش تماشای بالایی ندارد.
۶- سوپ اردک (Duck Soup)
- سال انتشار: ۱۹۳۳
- کارگردان: لئو مک‌کری
- بازیگران: گروچو مارکس، هارپو مارکس، چیکو مارکس، زپو مارکس، لئونید کینسکی، ادموند بریس، لوئیس کلاسر هیل
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
«سوپ اردک» یکی از بهترین فیلم‌های دهه‌ی ۳۰ میلادی و یکی از شاهکارهای کمدی سیاسی برادران مارکس در نظر گرفته می‌شود. به کارگردانی لئو مک‌کری، فیلم قصهی روفوس تی فایرفلای (گروچو مارکس) را روایت می‌کند که به عنوان دیکتاتور جدید کشور خیالی فریدونیا انتخاب شده است. هنگامی که کشورهای رقیب از انتخاب فایرفلای آگاه می‌شوند، دو جاسوس را به فریدونیا می‌فرستند تا فایرفلای را از بین ببرند.
سوپ اردک آخرین فیلمی است که در آن هر پنج برادر خانواده‌ی مارکس حضور دارند (زپو مارکس پس از آن از دنیای بازیگری خداحافظی کرد تا به سراغ دیگر علاقه‌مندی‌هایش برود). سوپ اردک در دوران اکران به توفیقی نرسید و در مقایسه با آثار پیشین برادران مارکس، یک شکست تجاری محسوب می‌شد. منتقدان هم واکنش مثبتی به آن نشان ندادند و آن را یک عقب‌گرد برای برادران می‌دانستند. در گذر زمان اما دیدگاه‌ها نسبت به فیلم تغییر پیدا کرد و حالا یک کمدی کلاسیک شاخص در نظر گرفته می‌شود و در فهرست ملی ثبت فیلم نیز قرار گرفته است (سال ۱۹۹۰).
۵- بودن یا نبودن (To Be or Not to Be)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: ارنست لوبیچ
- بازیگران: کارول لمبارد، جک بنی، رابرت استاک، لیونل اتویل، الک کریگ، هلموت دانتینه، استنلی ریجز، ماد ایبرن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
«بودن یا نبودن» یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های دهه‌ی ۴۰ میلادی است که از عناصر اسکروبال و سیاسی بهره می‌برد و ایده‌های آن بی‌گمان از زمانه‌اش جلوتر بود. قصه در دورانی اتفاق می‌افتد که نازی‌ها لهستان را تسخیر کرده‌اند. گروهی از بازیگران تئاتر در ادامه تصمیم می‌گیرند تا مهارت‌های بازیگری خود را به کار بگیرند تا بتوانند نازی‌ها را فریب دهند و البته یک جاسوس نازی را هم پیدا کنند. ساخته‌ی ارنست لوبیچ در نقطه‌ی اوج جنگ جهانی دوم به نمایش درآمد و مطابق انتظار، بسیاری از مخاطبان به آن واکنش مثبتی نشان ندادند.
مشابه دیگر فیلم‌های کمدی سیاسی این مقاله، بودن یا نبودن هم اثر جالب‌توجهی است که حالا جایگاه ویژه‌ای در این زیرژانر دارد. در دهه‌ی ۴۰ میلادی، فیلم‌های متعددی با محوریت جنگ ساخته شد که اکثرشان نازی‌ها را به‌عنوان یک قدرت بزرگ و خطرناک به تصویر می‌کشند. بودن یا نبودن اما به مسیر متفاوتی می‌رود و رایش سوم را به سُخره می‌گیرد و ضعف‌های ایدئولوژی‌های آن را به نمایش می‌گذارد. این فیلم هم سزاوارانه در فهرست ۱۰۰ فیلم کمدی برتر بنیاد فیلم آمریکا قرار گرفته است.
۴- آقای اسمیت به واشینگتن می‌رود (Mr. Smith Goes to Washington)
- سال انتشار: ۱۹۳۹
- کارگردان: فرانک کاپرا
- بازیگران: جین آرتور، جیمز استوارت، کلود رینس، یوجین پلت، ان کرنوال، فرد تونز، بایرون فولگر، ارویل آلدرسون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۷ از ۱۰۰
یکی دیگر از بهترین فیلم‌های کمدی سیاسی تاریخ، قصهی «آقای اسمیت به واشینگتن می‌رود» پیرامون جف اسمیت (جیمز استوارت) اتفاق می‌افتد، مرد جوانی که اخیرا به یک سناتور آمریکایی تبدیل شده است و حالا باید با یک سیستم سیاسی فاسد مبارزه کند. فیلم با الهام از رویدادهای زندگی برتون کی ویلر ساخته شده است، سناتور سابق عضو حزب دموکرات ایالات متحده که با وارن جی هاردینگ (رئیس جمهور وقت) در جنگ بود. هاردینگ اگرچه رئیس‌جمهور محبوبی به حساب می‌آمد اما بعد از مرگش مشخص شد که سیاستمدار فاسدی بوده است.
با توجه به ایده‌ی فیلم، بدیهی بود که به آن هم اعتراض شود. در وهله‌ی اول، مجلس نمایندگان ایالات متحده فیلم را به ضدآمریکایی بودن و حمایت از کمونیسم متهم و آن را یک فاجعه توصیف کرد. با این حال، آقای اسمیت به واشینگتن می‌رود به فیلم محبوب منتقدان و مخاطبان تبدیل شد و در پایان سال، ۱۱ نامزدی جایزه‌ی اسکار هم به‌دست آورد. این ساخته‌ی فرانک کاپرا، از نخستین آثاری بود که در فهرست ملی ثبت فیلم قرار گرفت (۱۹۸۹) و از نظر تاثیرگذاری فرهنگی و تاریخی فیلم مهمی است.
۳- حضور (Being There)
- سال انتشار: ۱۹۷۹
- کارگردان: هال اشبی
- بازیگران: پیتر سلرز، شرلی مک‌لین، جک واردن، ملوین داگلاس، ریچارد دیسارت، جک واردن، ریچارد بیسهارت
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰
«حضور» از آن فیلم‌های کمدی سیاه هجوآمیزی است که نه‌تنها از جنبه‌ی سیاسی می‌توان به آن پرداخت بلکه از بُعد فلسفی یا جامعه‌شناختی هم حرف‌هایی برای گفتن دارد. چَنس (پیتر سلرز) همه‌ی زندگی‌اش را از جامعه دور بوده و در یک خانه‌ی مجلل، باغبانی کرده است. او چیزی از جهان نمی‌داند و معدود اطلاعات خود را از تلویزیون به‌دست آورده است. هنگامی که صاحب‌خانه از جهان می‌رود، این مرد میانسال راهی ندارد و برای نخستین بار به خیابان‌های واشینگتن قدم می‌گذارد. او اما همانند اسمش خوش‌شانس است و خیلی‌زود به مشاور یک سرمایه‌دار ثروتمند تبدیل می‌شود که از دوستان و همکاران رئیس‌جمهور است. مرد سرمایه‌دار و رئیس‌جمهور هر دو در ادامه از ایده‌ها و مشاوره‌های چنس استفاده می‌کنند.
حضور پیام‌های واضحی در مورد جاه‌طلبی، طمع‌ورزی، سیاست و غرور دارد. در نهایت اما این سوال برای شما ایجاد خواهد شد که آیا چنس چیزی بیشتر از یک احمق خوش‌شانس است؟ شاید هر بیننده‌ای به یک جواب متفاوت برسد اما در کنار فکر کردن به سوالات مطرح شده در فیلم، نقش‌آفرینی درخشان پیتر سلرز را نباید از دست بدهید (بعضی از منتقدان چنس را بهترین نقش‌آفرینی کارنامهی هنری سلرز می‌دانند). ساخته‌ی تحسین‌برانگیز هال اشبی هم در فهرست ملی ثبت فیلم قرار گرفته (۲۰۱۵) و از سوی بنیاد فیلم آمریکا به‌عنوان یکی از برترین کمدی‌های تاریخ انتخاب شده است.
۲- دکتر استرنجلاو (Dr. Strangelove)
- سال انتشار: ۱۹۶۴
- کارگردان: استنلی کوبریک
- بازیگران: پیتر سلرز، جرج سی. اسکات، استرلینگ هایدن، کینن وین، اسلیم پیکنز، شین ریمر
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۸ از ۱۰۰
«دکتر استرنجلاو یا: چگونه یادگرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم» شاید یکی از ترسناک‌ترین فیلم‌های کمدی سیاسی تاریخ باشد که در داغ‌ترین روزهای جنگ سرد تولید و اکران شد. قصه با تصمیم دیوانه‌وار و احمقانه‌ی ژنرال جک دی ریپر (استرلینگ هایدن) آغاز می‌شود که دستور حمله‌ی هسته‌ای به جماهیر شوروی را صادر کرده است. سپس رئیس‌جمهور و دیگر اعضای کابینه‌اش وارد میدان می‌شوند تا شرایط را پیش از آن‌که بدتر نشده است مدیریت کنند و جلوی یک جنگ هسته‌ای تمام‌عیار میان آمریکا و شوروی را بگیرند.
درباره‌ی این شاهکار استنلی کوبریک نمی‌تواند حرف‌های تازه‌ای زد، آن را در فهرست بهترین کمدی‌ها و بهترین فیلم‌های تاریخ پیدا می‌کنید اما دلیل اصلی ویژه بودن فیلم است که برداشت آن از سیاست و جنگ نه‌تنها منسوخ نشده بلکه در دهه‌های اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است. دکتر استرنجلاو از آن آثاری است که همه‌ی دوستداران سینما باید حداقل یک بار تماشا کنند و بنیاد فیلم آمریکا هم آن را به‌عنوان سومین کمدی برتر تاریخ انتخاب کرده است.
۱- دیکتاتور بزرگ (The Great Dictator)
- سال انتشار: ۱۹۴۰
- کارگردان: چارلی چاپلین
- بازیگران: چارلی چاپلین، پولت گادرد، جک اوکی، جان دیویدسون، کارتر دهیون، اِدی دان
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۲ از ۱۰۰
دقیقا یک سال پس از آغاز جنگ جهانی دوم و حمله‌ی آلمان به لهستان، چارلی چاپلین با «دیکتاتور بزرگ» برداشتی کمیک از آدولف هیتلر ارائه داد. در این اثر کمدی سیاسی تکرارنشدنی، چاپلین فاشیسم و قتل‌عام یهودیان را نقد می‌کند و هیتلر و موسولینی را شجاعانه مورد تمسخر قرار می‌دهد. دیکتاتور بزرگ از معدود فیلم‌هایی بود که در دوران حیات هیتلر علیه او ساخته شد. حتی گفته می‌شود که چاپلین فیلم را به‌عنوان هدیه برای هیتلر فرستاد تا آن را تماشا کند. آلبرت اشپر که از دوستان نزدیک هیتلر بود، بعدها این شایعات را تکذیب کرد اما شاهدان دیگری می‌گویند که هیلتر حداقل دو بار دیکتاتور بزرگ را تماشا کرده است. مطابق انتظار، هیتلر نمایش فیلم را در آلمان و دیگر کشورهای تحت‌سلطه‌ی نازی‌ها ممنوع کرد.
چاپلین نقش دو شخصیت متضاد را ایفا می‌کند، دیکتاتور بی‌رحم و جاه‌طلبی به نام هینکل که به‌تازگی به قدرت رسیده است و یک آرایشگر یهودی نگون‌بخت که در جریان سقوط هواپیما، حافظه‌اش را از دست می‌دهد و از نظر ظاهری، شباهت انکارناپذیری به هینکل دارد. مهارت‌های بازیگری چارلی چاپلین بر کسی پوشیده نیست و او اینجا یکی از بهترین نقش‌آفرینی‌های کارنامهی هنری‌اش را به نمایش می‌گذارد. همان‌طور که منتقد مشهور، راجر ایبرت می‌گوید، «دیکتاتور بزرگ جدی‌ترین، انسانی‌ترین و تراژیک‌ترین ساخته‌ی چاپلین است» و البته از آن فیلم‌های کمدی سیاسی بی‌نظیری که جایگاه والایی در تاریخ سینما دارد و همانند دکتر استرنج، هر سینمادوستی باید آن را تماشا کند.
///.
