چارسو پرس: فیلم سینمایی «آه سرد» به کارگردانی ناهید عزیزی صدیق و تهیه‌کنندگی رضا محقق به تازگی از گروه هنر و تجربه در سینماهای کشور اکران شده است.
این فیلم سینمایی برای اولین بار در چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. «آه سرد» فیلمی جاده‌ای است و ماجرای آن از این قرار است که بها و بهرام در جاده‌ای همراه و همسفر شده‌اند بی‌آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. بها در فکر انتقام است تا به رنج‌هایش پایان دهد.
به بهانه اکران «آه سرد» با کارگردان این اثر گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
ایده ساخت فیلم «آه سرد» چگونه شکل گرفت؟
سال‌هاست که در زمینه فیلمنامه‌نویسی فعالیت دارم و برای یک فیلمنامه‌نویس ایده‌پردازی و فکر کردن به ایده‌های مختلف به شکلی مداوم همیشه همراه ما وجود دارد. ایده اولیه ساخت این فیلم در واقع همراهی یک پسر با پدری بود که جرمی مرتکب شده است و در واقع برای اولین بار اینگونه فکر کردم که اگر پسری به سراغ پدرش برود که پس از بیست سال به دلیل جرمی از زندان آزاد شده چه اتفاقی بین آن دو رخ می‌دهد.
از آنجا که ژانر جاده‌ای از ژانرهای مورد علاقه من است ترجیح دادم فیلمنامه را در قالب چنین ژانری بنویسم و همراهی پدر و پسر را در یک مسیر دنبال کنم. پس از رسیدن به این ساختار به جرمی که پدر مرتکب شده فکر کردم و به این نتیجه رسیدم که اگر جرم پدر نتیجه تأثیرگذاری در زندگی پسر داشته باشد قطعاً می‌تواند موقعیت جذابتری خلق کند و به موضوع قتل خانوادگی رسیدم و این ایده شکل گرفت که ما پسری را در این فیلم داریم که از جرم پدرش آسیب دیده است.
وقتی شروع به نوشتن فیلمنامه کردم به نظرم آمد که پرداختن به این موضوع نیازمند پژوهش است و به همین دلیل به سراغ پرونده‌های مشابه رفتم و با افراد مرتبط صحبت کردم و شناختی با این موضوع پیدا کردم و حتی با موارد عجیبی روبرو شدم اما آنچه که به عنوان یک فیلمنامه‌نویس برای من اهمیت داشت این بود که چطور می‌شود از زاویه دید دیگری به این موضوع نگاه کرد.
چرا قتل خانوادگی را برای جرم پدر انتخاب کردید؟
قتل خانوادگی با قتل‌های دیگر تفاوت دارد، مقتول عزیزانی دارد که با عزیزان قاتل مشترک است و در واقع کسی باید مجازات شود هم یکی از عزیزان همان خانواده مقتول است و به همین دلیل شرایط عجیب و پیچیده‌ای پس از این اتفاق دردناک پدید می‌آید که آدم‌های زیادی را درگیر خود می‌کند.
همیشه به خانواده‌هایی که درگیر این ماجرا می‌شدند فکر می‌کردم و برایم سوال بود که چه بلایی بر سر افراد این خانواده می‌آید و اعضای خانواده و دوستان مقتول و قاتل در چه وضعیتی قرار می‌گیرند. برخی اتفاقات آنقدر ابعاد وسیعی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد که افراد زیادی درگیر آن می‌شوند و می‌توان گفت که تبعاتش تمام‌نشدنی است و طبق آنچه که من تحقیق کرده‌ام به نظرم تا امروز کمتر فیلم با این موضوع ساخته شده است.
در فیلم «آه سرد» کاراکتر اصلی به سنی رسیده که ۲۰ سال از ماجرای قتل گذشته و هنوز آن ماجرا برایش تمام نشده است.
در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد که سینما و رسانه بیش از گذشته به این موضوع توجه دارند. آیا این توجه می‌تواند برآمده از یک موج رسانه‌ای باشد؟
نظر من با شما مخالف است. با یکی از وکلایی که در پروسه تحقیقاتم از مشاوره‌های ایشان استفاده کردم، صحبتی داشتم که ایشان می‌گفتند اتفاقاً بازتاب‌ها نسبت به آنچه در واقعیت رخ می‌دهد بسیار کمتر است. طبق آمار تازه‌ای که از این اتفاق وجود دارد سالانه بین ۳۷۵ تا ۴۰۰ قتل خانوادگی یا ناموسی در کشورمان رخ می‌دهد و اتفاقاً آنچه که در رسانه می‌بینیم بسیار کمتر از میزان واقعی این اتفاق است.
در بسیاری موارد از آنجا که شاکی پرونده‌ها اعضای یک خانواده هستند بدون هیچ سر و صدایی پرونده بسته می‌شود و هیچکس متوجه آن نمی‌شود. بنابراین آنچه که در رسانه‌ها اعلام می‌شود یا میزان فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند اصلاً در قیاس با واقعیت زیاد نیستند.
آنچه که در «آه سرد» روایت می‌شود چقدر تأثیرگرفته از اتفاقات واقعی است که در تحقیقاتتان به آن‌ها رسیدید؟
قصه «آه سرد» برگرفته از یک داستان واقعی نیست اما نمونه‌های مشابه آن را می‌توان در جامعه دید. زمانی که در اواخر مرحله پس تولید این فیلم بودیم من با مورد مشابهی مواجه شدم که پدر خانواده مادر را به قتل رسانده بود و این خانواده صاحب فرزند پسری بود که تنها پنج سال داشت و حالا پدر باید به زندان می‌رفت و احتمالاً زمانی که پسر جوان است از زندان آزاد خواهد شد. این قصه به قصه «آه سرد» بسیار نزدیک است.
چرا جاده، زمستان و فضای برفی را برای روایت این قصه انتخاب کردید؟
در نسخه اولیه که فیلمنامه «آه سرد» را نوشته بودم به این شرایط محیطی فکر نکرده بودم اما از یک جایی به بعد احساس کردم فضای فیلم، سرد است و شاید این فضای سرد و بی روح بهتر است در زمستان باشد و محیط پوشیده از برف به قرار گرفتن مخاطب در فضای فیلم کمک می‌کند. به نظر من محیطی که انتخاب شده به فضاسازی فیلم کمک کرده است.
چرا به هویت اجتماعی کاراکترهای فیلم نپرداختید و شخصیت‌ها از این منظر چندان معرفی نمی‌شوند؟
عدم پرداختن به این موضوع کاملاً تعمدی بود. وقتی ما از قتل‌های خانوادگی صحبت می‌کنیم ذهن ما معمولاً به سمت مناطقی می‌رود که بافت سنتی دارند و تصور می‌کنیم که این اتفاقات فقط در این مناطق رخ می‌دهد. شاید بتوان گفت که در این مناطق چنین اتفاقی بیشتر رخ می‌دهد اما در همین استان تهران هم چنین فجایعی رقم خورده و هیچکس نمی‌تواند آن را به یک نقطه جغرافیایی یا یک قشر خاص محدود کند و حتی ممکن است در قشر تحصیلکرده و روشنفکر هم چنین اتفاقی رخ دهد.
به همین دلیل من از پرداختن به جایگاه اجتماعی کاراکترها پرهیز کردم تا آن‌ها را به یک منطقه یا قشر یا حتی طبقه خاص محدود نکنم.
آیا سینما می‌تواند با پرداختن به چنین موضوعی در کم‌رنگ شدن آن تأثیرگذار باشد؟
سینمایی که ایده‌آل من است سینمایی است که به طرح موضوع می‌پردازد و دانش من مربوط به خودِ سینما است و تلاش می‌کنم به مسائل نزدیک شوم اما نمی‌توانم اشراف کامل به موضوعات داشته باشم اما طرح مسائل توسط سینما می‌تواند توجه اذهان را به سمت و سوی یک مسئله جلب کند ولی آسیب‌شناسی و حل یک معضل کار فیلمساز نیست.
من نیز به عنوان یک فیلمساز نمی‌توانم اقدامی فراتر از این داشته باشم و در «آه سرد» فقط سعی کردم که نگاه تازه‌ای به مسئله قتل‌های خانوادگی داشته باشم. چندین سال است که با چنین موضوعی در جامعه‌مان روبرو هستیم و هر بار که اتفاقی این چنین رخ می‌دهد و رسانه‌ای می‌شود روان جامعه آسیب می‌بیند و ما برای رفع این معضلات نیازمند بسترسازی فرهنگی هستیم.
من به عنوان یک زن در این جامعه زندگی کرده‌ام و طعم خیلی از مشکلات و مسائلی که زنان ایرانی با آن درگیر هستند را چشیده‌ام و درک کرده‌ام اما طبیعی است که مسائلی اینچنین نیز در فیلمم پر رنگ باشد.
در فیلم‌هایی که به موضوع خشونت علیه زنان یا قتل‌های ناموسی می‌پردازند معمولاً شاهد یک موضع‌گیری یا خشمی نسبت به مردان هستیم اما در «آه سرد» این خشم وجود ندارد و سعی داشتید بی‌طرف به مسئله نگاه کنید.
بدونِ اینکه فردیت انسان‌ها را نادیده بگیرم، من اعتقاد دارم که افراد محصول جامعه‌شان هستند. مسائل اجتماعی قطعاً در وقوع جرم‌ها موثر هستند و انسان را نمی‌توان از فرهنگ و جامعه‌اش جدا کرد و بسترهایی که در آن رشد کرده را نادیده گرفت. من به عنوان یک فیلمساز نمی‌توانم مسائل فرهنگی و اجتماعی را کنار بگذارم و آدم‌ها را قضاوت کنم و به همین دلیل بدون موضع‌گیری به این مسئله اجتماعی پرداختم و سعی کردم پرداختی منصفانه با دقت بر مسائل مختلف داشته باشم.
منبع: ایلنا
