چارسو پرس: کارنامه‌ی حرفه‌ای ریدلی اسکات به عنوان یک کارگردان همزمان مملو از فیلم‌های عالی و فیلم‌هایی است که نقص‌های قابل توجه‌ای دارند. بنابراین وقتی از هواداران سینمای ریدلی اسکات بپرسید کدام فیلم این کارگردان، بهترین فیلم اوست، پاسخ‌های متفاوتی دریافت خواهید کرد. با وجود قابل بحث بودن این پاسخ، یکی از فیلم‌های اسکات که باقی فیلم‌ها باید با آن رقابت کنند، همان فیلمی است که تعداد زیادی از هواداران به بهترین بودنش اعتقاد دارند: فیلم «بیگانه» (Alien) که در سال ۱۹۷۹در ژانر علمی-تخیلی وحشت منتشر شد.
«بیگانه» درست مانند نام تک‌کلمه‌ای خود، یک فیلم علمی-تخیلی وحشت است که طرح داستانی بسیار ساده‌ای دارد؛ پس از رها شدن یک بیگانه خطرناک در یک سفینه فضایی، خدمه آن سفینه باید برای بقا وارد یک نبرد بی‌رحمانه شوند. اما همین داستان ساده، یکی از بهترین فیلم‌های ژانر علمی-تخیلی وحشت را به وجود آورده.
«بیگانه» یکی از آن فیلم‌هایی است که شخصیت‌های خود را درون یک محیط محدود (سفینه فضایی) دربرابر دشمنی غریب و قدرتمند قرار می‌دهد. با وجود اینکه ریدلی اسکات با «بیگانه» این ایده را ابداع نکرد، اما موفق شد تا حد زیادی ایده را بی‌نقص اجرا کند. به این ترتیب، به راحتی می‌توان تأثیر «بیگانه» ریدلی اسکات را بر روی فیلم‌های دیگر این ژانر مشاهده کرد؛ فیلم‌هایی با داستان‌های علمی-تخیلی و وحشت که با تنش‌های فراوان و سکانس‌های پرتعلیق و هشداردهنده مخاطب خود را به وجد می‌آورند.
۱۰ مورد از بهترین فیلم‌هایی که ایده آن‌ها مشابه ایده «بیگانه» است و از فیلم اسکات الهام گرفته‌اند در فهرست پیش رو معرفی شده‌اند. با وجود اینکه تعداد کمی از این فیلم‌ها می‌توانند در حد و اندازه «بیگانه» به حساب بیایند، اما برای کسانی که عاشق ژانر علمی-تخیلی وحشت شده‌اند، یک فیلم علمی-تخیلی شبیه بیگانه همان لذت «بیگانه» را خواهد داشت.
۱. افق رویداد (Event Horizon)
- سال تولید: ۱۹۹۷
- کارگردان: پل دبلیو. اس. اندرسون
- بازیگران: لارنس فیشبرن، سام نیل، کاتلین کویینلان، جولی ریچاردسون، جیسون ایساکس، ریچارد تی جونز، جک نوثورتی
- امتیاز راتن تومیتوز: ۳۴ از ۱۰۰
بدون شک فیلم «افق رویداد» ایراداتی دارد، اما هواداران ژانر علمی-تخیلی وحشت را راضی خواهد کرد. داستان فیلم در دهه ۲۰۴۰ به وقوع می‌پیوندد و درباره خدمه سفینه‌ای است که برای یافتن یک سفینه مشهور که هفت سال پیش ناپدید شده، به فضا سفر می‌کنند. فیلم «افق رویداد» آهسته و پیوسته پیش می‌رود و حقیقت را درباره ناپدید شدن سفینه فضایی و وحشت‌های موجود در آن آشکار می‌کند. هرچه فیلم جلوتر می‌رود، همه‌چیز به تدریج مضطرب‌کننده‌تر می‌شود.
فیلم «افق رویداد» خشونت بی‌پرده را با محیط و جلوه‌های مضطرب‌کننده و حتی المان‌های ژانر وحشت مذهبی ترکیب می‌کند تا بیشترین تأثیر ممکن را روی بیننده بگذارد و تا حد امکان مخاطب خود را مضطرب کند. هرچند حالا که سال‌ها از انتشار «افق رویداد» می‌گذرد، واضح است که باقی جنبه‌های فیلم چنگی به دل نمی‌زنند و یکی از مهم‌ترین دلایل این بدنامی هم دخالت آشکار استودیو در تولید آن بود، با این وجود برخی از عناصر برجسته‌تر آن با گذر زمان، هنوز درخشان به شمار می‌آیند و از «افق رویداد» یک فیلم علمی-تخیلی وحشت می‌سازند که هنوز ارزش دارد به تماشای آن نشست و همراه با شخصیت‌ها در اعماق فضا به کاوش پرداخت.
۲. موجود (The Thing)
- سال تولید: ۱۹۸۲
- کارگردان: جان کارپنتر
- بازیگران: کرت راسل، ویلفورد بریملی، تی. کی. کارتر، کیث دیوید، دیوید کلنون، نوربرت وایسر
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۵ از ۱۰۰
هیچ فیلم ترسناکی با درجه R پیدا نمی‌کنید که از «موجود» بهتر باشد. اگرچه «موجود» به جای آنکه در فضا رخ بدهد، روی سیاره زمین به وقوع می‌پیوندد، اما بدون شک یکی از فیلم‌های کلاسیک ژانر علمی-تخیلی وحشت است که می‌تواند با «بیگانه» ریدلی اسکات که تنها ۳ سال قبل از آن منتشر شده بود، برابری کند. ایده اصلی «موجود» نیز مانند «بیگانه» ساده و مؤثر است. در فیلم «موجود» گروهی از شخصیت‌ها را می‌بینیم که به دست موجودی ناشناخته و مرگبار که توانایی تغییر شکل را دارد و از فضا به زمین آمده، کشته می‌شوند.
محیط قطب جنوب نقش فضا را برای فیلم «موجود» بازی می‌کند، چرا که درست مانند فضا، انزوا را به شخصیت‌های فیلم تحمیل می‌کند و آن‌ها را در شرایط مشابهی قرار می‌دهد. به خصوص که با توجه به هوای سرد و معیوب شدن ارتباطات با جهان بیرون، آن‌ها راهی برای فرار از این موجود مرگبار ندارند.
جان کارپنتر، کارگردان «موجود»، یکی از کارگردان‌های نامدار ژانر وحشت است که آثار ماندگار و ارزشمند زیادی در این ژانر تولید کرده که تعدادی از آن‌ها علمی-تخیلی وحشت به شمار می‌آیند. «موجود» فیلمی است که از ابتدا تا انتها تنش در آن موج می‌زند، مهارت کارپنتر را به رخ می‌کشد و موسیقی متن دلهره‌آور ساخته انیو موریکونه را دارد. درمجموع «موجود» یک فیلم علمی-تخیلی وحشت بسیار تأثیرگذار و میخ‌کوب کننده است.
۳. آرواره‌ها (Jaws)
- سال تولید: ۱۹۷۵
- کارگردان: استیون اسپیلبرگ
- بازیگران: روی شایدر، رابرت شاو، ریچارد درایفس، لورین گری، مورای همیلتون
- امتیاز راتن تومیتوز: ۹۷ از ۱۰۰
ممکن است باقی فیلم‌هایی که در فهرست آورده شده‌اند از «بیگانه» ریدلی اسکات الهام گرفته باشند، اما از آنجایی که «آرواره‌ها» زودتر از «بیگانه» منتشر شده، برعکس این موضوع می‌تواند درباره‌اش صادق باشد. «آرواره‌ها» علمی-تخیلی نیست، اما دقیقاً مشابه فیلم‌های ژانر علمی-تخیلی وحشت ساخته شده و روایت مشابهی دارد. درست مانند «بیگانه»، فیلم «آرواره‌ها» نیز پرده آخر پرتنشی دارد و شخصیت‌هایش را مجبور می‌کند برای بقا دربرابر هیولایی مرگبار بجنگند.
هیولای «آرواره‌ها» یک کوسه است. کوسه‌ای چنان بزرگ و مرگبار که در طول فیلم ممکن است به بیگانه یا فرازمینی بودن آن کوسه شک کنید. «آرواره‌ها» بدون اینکه جای شک و تردیدی برای کسی باقی بگذارد، به بهترین فیلم تریلر استیون اسپیلبرگ تبدیل شد. جالب آنجاست که اسپیلبرگ قبل از آنکه ۳۰ ساله بشود این فیلم را کارگردانی کرد. با وجود اینکه دهه‌ها از انتشار «آرواره‌ها» می‌گذرد، اما این فیلم فیلم علمی-تخیلی شبیه بیگانه همچنان یکی از بهترین فیلم‌های ترسناک با محوریت یک هیولای غیرانسانی باقی مانده.
۴. نابودی (Annihilation)
- سال تولید: ۲۰۱۸
- کارگردان: الکس گارلند
- بازیگران: ناتالی پورتمن، جنیفر جیسن لی، اسکار آیزاک، جینا رادریگز، تسا تامپسون، تووا نووتنی
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۸ از ۱۰۰
چند سال قبل از آنکه الکس گارلند فیلم ترسناک و مناقشه‌برانگیز «مردان» (Men) را کارگردانی کند، دو ژانر علمی-تخیلی و وحشت را با هم ترکیب کرد تا فیلم «نابودی» را برای سینما به ارمغان بیاورد. «نابودی» فیلمی است که شکاف بین «مردان» و اولین فیلم گارلند، «فرا ماشین» (Ex Machina) را پر می‌کند. با وجود اینکه «فرا ماشین» نیز فیلم بسیار پرتنشی به شمار می‌آید، اما قطعاً در ژانر علمی-تخیلی قرار می‌گیرد و هیچ ویژگی ترسناکی ندارد که حتی علمی-تخیلی وحشت به حساب بیاید.
داستان فیلم «نابودی» گروهی از زنان را دنبال می‌کند که طی یک سفر خطرناک وارد منطقه‌ای عجیب و غریب و ماورایی شده و در طول مسیر با انواع و اقسام مناظر و موجودات فرازمینی روبه‌رو می‌شوند. فیلم به آرامی تنش ایجاد می‌کند و درنهایت تبدیل به فیلمی می‌شود که تمام و کمال درباره مبارزه‌ای مأیوس‌کننده برای بقا است. چیزی که «نابودی» را نسبت به باقی فیلم‌هایی که قصد ترکیب علمی-تخیلی و وحشت (چه کلاسیک‌ها و چه فیلم‌های جدیدتر) را داشته‌اند، متمایز می‌کند، افزودن یک عنصر سورئال به داستان است.
۵. نزول (The Descent)
- سال تولید: ۲۰۰۵
- کارگردان: نیل مارشال
- بازیگران: شانا مک‌دونالد، ناتالی مندوزا، الکس رید، ساسکیا مولدر، می‌آنا بورینگ، الیور میلبرن
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۷ از ۱۰۰
در کنار «آرواره‌ها»، فیلم «نزول» نیز یکی دیگر از فیلم‌های غیر علمی-تخیلی فهرست است که ارزش معرفی شدن را دارد، به خصوص که دقیقاً همان حس و حالی را به بیننده منتقل می‌کند که «بیگانه». «نزول» که سال ۲۰۰۵ منتشر شده، یکی از کلاسیک‌های ژانر وحشت است که داستان تکان‌دهنده‌ای دارد. داستان فیلم درباره زنی است که پس از تجربه یک تراژدی بزرگ، با تعدادی از دوستان خود به سفر می‌رود. در طول همین سفر است که آن‌ها تصمیم می‌گیرند وارد یک غار عمیق و تاریک بشوند.
سفری که از ابتدا برای فرار کردن از اندوه و درد فراوانی که گریبان شخصیت اصلی فیلم را گرفته آغاز می‌شود، خیلی زود به بدترین کابوس ممکن تبدیل می‌شود. موجودات عجیب و غریب غارنشین به گروه حمله می‌کنند و با تعقیب آن‌ها درون محیط خفه‌کننده و تاریک غار، چنان وحشتی ایجاد می‌کنند که به خودی خود برای کشتن شخصیت‌های فیلم کافی به نظر می‌رسد.
حساب کسانی که از ابتدا ترس از تاریکی دارند جداست، اما اگر شما از تاریکی نمی‌ترسید، تجربه تماشای «نزول» ممکن است این ترس را به جان‌تان بیندازد. تاریکی مداومی که در «نزول» وجود دارد، به معنای این است که هر لحظه، هیولاهای فیلم می‌توانند شخصیت‌ها را شکار کنند.
به محض اینکه اتفاقات بد فیلم شروع می‌شوند، «نزول» دیگر اجازه نفس کشیدن به مخاطب نمی‌دهد. لحظه به لحظه فیلم دلهره‌آور، ترسناک و مضطرب‌کننده است. با این حال، اگرچه تماشای «نزول» آسان نیست، اما نمی‌توان کیفیت و اثرگذاری فیلم را انکار کرد. «نزول» در مقام یک فیلم ژانر وحشت که شخصیت‌های خود را در موقعیت‌های باورنکردنی قرار می‌دهد و آن‌ها را به طور مداوم با وحشت خالص مواجه می‌کند، آن هم درون محیطی به شدت محدود، یکی از بهترین نمونه‌های مشابه «بیگانه» به شمار می‌آید.
۶. آفتاب (Sunshine)
- سال تولید: ۲۰۰۷
- کارگردان: دنی بویل
- بازیگران: کیلین مورفی، کریس ایوانز، رز بیرن، میشل یئو، کلیف کرتیس، تروی گاریتی، هیرویوکی سانادا، بندیکت وانگ، مارک استرانگ
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
کیلین مورفی فراتر از همکاری‌های متعددش با کریستوفر نولان، کارگردان مشهور، و سریال تلویزیونی «پیکی بلایندرز» (Peaky Blinders)، شاید بیشتر به خاطر بازی در نقش اصلی فیلم «۲۸ روز بعد» (۲۸ Days Later) شناخته می‌شود. «۲۸ روز بعد» محصول سال ۲۰۰۲، یک فیلم کلاسیک در ژانر زامبی بود که در دوران خودش، و در اوج محبوبیت ژانر زامبی، حسابی پرطرفدار شد.
فیلمنامه «۲۸ روز بعد» را الکس گارلند نوشته و دنی بویل آن را کارگردانی کرده بود. این نویسنده و کارگردان در سال ۲۰۰۷ برای فیلم «آفتاب» دوباره به هم پیوستند تا یک فیلم علمی-تخیلی و تریلر دیگر با بازی کیلین مورفی در نقش شخصیت اصلی تولید کنند.
فیلم «آفتاب» داستان مأموریت خطرناک گروهی از فضانوردان برای احیای خورشید را روایت می‌کند. در این فیلم علمی-تخیلی شبیه بیگانه، خورشید در حال مرگ است و اگر گروه مذکور در احیای خورشید موفق نشوند، نتیجه پایان یافتن هر گونه زندگی روی زمین خواهد بود. نمی‌توان «آفتاب» را دقیقاً یک فیلم در ژانر وحشت تلقی کرد، اما بدون شک یک فیلم علمی-تخیلی بسیار پرتنش با چاشنی تریلر روان‌شناختی و درام قوی است. درمجموع از تماشای «آفتاب» پشیمان نخواهید شد. علاوه بر همه این‌ها، چه چیزی می‌تواند از نجات جهان و نه تنها بشریت، بلکه حیات روی سیاره، خطر بزرگ‌تری باشد؟
۷. حیات (Life)
- سال تولید: ۲۰۱۷
- کارگردان: دنیل اسپینوزا
- بازیگران: جیک جیلنهال، ربکا فرگوسن، رایان رینولدز، هیرویوکی سانادا
- امتیاز راتن تومیتوز: ۶۸ از ۱۰۰
«حیات» نیز مشابه «افق رویداد» نقص‌هایی دارد و نمی‌توان آن را یک فیلم علمی-تخیلی وحشت عالی خطاب کرد، با این وجود «حیات» تا حد زیادی از «بیگانه» و فیلم‌های مشابه که مربوط به انزوا در اعماق فضا می‌شوند الهام گرفته.
محیط فیلم ایستگاه فضایی بین‌المللی است و فیلم شخصیت‌های محدودی دارد. هنگامی که شخصیت‌های «حیات» شروع به بررسی آنچه اولین شواهد وجود حیات فرازمینی قلمداد می‌شود، می‌کنند، فاجعه‌های متعددی رخ می‌دهد که روایت داستان بیش از هر چیزی روی آن‌ها متمرکز است.
فیلم «حیات» طبق قانون «اگر چیزی خراب نیست، آن را تعمیر نکن (تغییر نده)» بازی کرده. همان‌طور که از خلاصه داستان مشخص است، ایده اصلی فیلم اصلاً جدید نیست: گروهی از شخصیت‌ها که در فضا گرفتار شده‌اند و راهی برای فرار ندارند، باید با یک موجود بیگانه برای زنده ماندن مبارزه کنند. «حیات» از این ایده آزموده شده استفاده می‌کند تا به یک فیلم موفق متوسط تبدیل شود.
ایده به هیچ وجه ایده جدیدی نیست، فیلم عالی و منحصر به فرد نیست، اما همیشه می‌توان با شخصیت‌هایی که از زمین دور افتاده‌اند و در خطر مرگ قرار دارند یک داستان علمی-تخیلی وحشت و سرگرم‌کننده روایت کرد. بنابراین برای علاقه‌مندان این ژانر، «حیات» حرف‌هایی برای گفتن دارد و تماشای آن خالی از لطف نیست.
۸. مه (The Mist)
- سال تولید: ۲۰۰۷
- کارگردان: فرانک دارابونت
- بازیگران: توماس جین، مارسیا گی هاردن، لوری هولدن، آندره بروگر، توبی جونز، نیتن گمبل، شرمی لی، ویلیام سدلر، جفری دی‌مان
- امتیاز راتن تومیتوز: ۷۳ از ۱۰۰
وقتی صحبت از کارنامه کارگردانی فرانک دارابونت می‌شود، همه بلافاصله درباره فیلم درام کلاسیک او، «رستگاری در شاوشنک» (The Shawshank Redemption) صحبت خواهند کرد، با وجود قابل درک بودن این امر، نباید آثار قابل تحسین دیگر این کارگردان را نادیده گرفت. یکی از این فیلم‌ها، «مه» محصول سال ۲۰۰۷ است.
داستان «مه» درباره گروهی از مردم است که پس از فراگیر شدن مه‌ای عجیب در شهرشان، درون یک سوپرمارکت گرفتار می‌شوند. اما مه تنها مشکل آن‌ها نیست؛ چرا که همراه با مه، موجودات عجیب و غریب بی‌شماری به شهر آمده‌اند که خیلی زود ثابت می‌کنند تهدیدآمیز و کشنده‌اند.
«مه» ایرادهای خودش را دارد؛ دیالوگ‌هایی که گهگاه ضعیف می‌شوند و جلوه‌های ویژه‌ای که چندان خوب به نظر نمی‌رسند، اما خوشبختانه «مه» آن‌قدری خوب هست که بتوان کاستی‌هایش را نادیده گرفت و از تماشایش لذت برد. این فیلم علمی-تخیلی شبیه بیگانه، به طور مداوم ترس را به مخاطب القا می‌کند و با فضاسازی بی‌نظیر خود یک شهر عادی را به هراسناک‌ترین محیط ممکن تبدیل می‌کند. در طول فیلم هر اتفاقی که می‌افتد، زمینه‌ساز پایان داستان است؛ پایانی که یا باعث می‌شود بیننده عاشق فیلم شود، یا او را از «مه» متنفر می‌کند. بدون شک پایان «مه» یکی از ناراحت‌کننده‌ترین پایان‌های فیلم‌های ژانر وحشت در چند دهه اخیر است. در مجموع فیلم «مه» با محیط محدود و منحصر به فرد خود موفق شده داستان شگفت‌انگیزی روایت کند.
۹. جواب منفی (Nope)
- سال تولید: ۲۰۲۲
- کارگردان: جوردن پیل
- بازیگران: دنیل کالویا، کیکه پالمر،استیون ین
- امتیاز راتن تومیتوز: ۸۳ از ۱۰۰
«جواب منفی» یکی از بهترین فیلم‌های ژانر وحشت دهه ۲۰۲۰ است. «جواب منفی» از کلید موفقیت «آرواره‌ها» در یک محیط صحرایی استفاده می‌کند و با یک پیچش داستانی علمی-تخیلی، میخ را به دیوار می‌کوبد. داستان فیلم درباره افراد مختلفی است که هر یک به شیوه مختلفی تحت تأثیر مشاهده یک هواگرد بیگانه یا موجود فرازمینی قرار می‌گیرند. این افراد زمانی می‌فهمند که دیدن آن موجود یا وسیله آن‌ها را در معرض خطر قرار داده که دیگر خیلی دیر شده است.
جردن پیل، کارگردان «جواب منفی»، قبل از این فیلم دو فیلم بسیار جذاب دیگر در ژانر وحشت ساخته بود، «برو بیرون» (Get Out) در سال ۲۰۱۷، و «ما» (Us) در سال ۲۰۱۹. او در سال ۲۰۲۲ با «جواب منفی» عناصر علمی-تخیلی را به ترکیب معمول خود اضافه کرد و همزمان وسعت داستان و بودجه فیلم را نسبت به تلاش‌های قبلی خود، افزایش داد.
ممکن است هواداران درباره این موضوع که وسیع‌تر شدن داستان و بودجه بیشتر به خلق یک فیلم بهتر منجر شده یا نه، بحث کنند. این امر بیش از هر چیزی به سلیقه وابسته است. اما فیلم «جواب منفی» به طور انکارناپذیری وحشت‌انگیز ظاهر می‌شود و لحظات واقعاً ترسناکی را ارائه می‌دهد. همین به خودی خود کافی است تا در مقام یک فیلم علمی-تخیلی وحشت، ثابت کند ترکیب عناصر علمی-تخیلی و وحشت می‌تواند به خلق چه آثار تماشایی و جذابی ختم شود.
۱۰. پارادوکس کلاورفیلد (The Cloverfield Paradox)
- سال تولید: ۲۰۱۸
- کارگردان: جولیوس اوناه
- بازیگران: دانیل برول، ایزابت دبیکی، اکسل هنی، گوگو امبتا-را، کریس اودوود، جان اورتیز، دیوید ایلوو، جانگ زئی
- امتیاز راتن تومیتوز: ۲۱ از ۱۰۰
برویم سراغ آخرین فیلم فهرست از فیلم‌های علمی-تخیلی وحشت مشابه «بیگانه» که البته به هیچ عنوان به اندازه «بیگانه» خوب نیست: «پارادوکس کاورفیلد» محصول سال ۲۰۱۸ و به کارگردانی جولیوس اوناه. «پارادوکس کاورفیلد» از آن فیلم‌ها به حساب می‌آید که هیچکس آن‌قدر بدسلیقه نیست که آن را در حد و اندازه بهترین فیلم‌های علمی-تخیلی قرار بدهد. اما به واسطه تأثیر گرفتن آشکار از فیلم‌های ژانر علمی-تخیلی وحشت پیشین، باید در این فهرست حاضر می‌شد.
داستان «پارادوکس کاورفیلد» درباره گروهی از دانشمندان است که در فضا به سر می‌برند و تلاش می‌کنند برای بحران انرژی‌ای که با آن مواجه شده‌اند، یک راه‌حل پیدا کنند. اما این تنها مشکل آن‌ها نخواهد بود، خیلی زود آن‌ها به روی یک کابوس زنده چشم باز خواهند کرد و آن موقع تازه می‌فهمند چقدر در فضای ژرف و سیاه، تنها هستند.
کسانی که دوست دارند موقعیت‌های ترسناک فیلم‌های ژانر وحشت را در فضا تماشا کنند و آن‌قدرها به قوی یا ضعیف بودن فیلم دقت ندارند، از «پارادوکس کلاورفیلد» خوش‌شان خواهد آمد. تا به اینجا تجربه ثابت کرده فیلم‌هایی که درون عنوان خود «کاورفیلد» دارند، فیلم‌های ضعیفی هستند، اما به هر حال این یکی تلاشش را کرده ایده «بیگانه» را مدرن‌تر کند و با این نوآوری به یک دستاورد برسد. واقعاً هم «پارادوکس کلاورفیلد» شباهت‌های انکارناپذیری با «بیگانه» ریدلی اسکات دارد.
///.
منبع: دیجی‌مگ
