چارسو پرس: به لطف آثاری مانند «قصههایی از سردابه» (Tales From the Crypt) در سال ۱۹۷۳، «نمایش مورمور» (Creepshow) در سال ۱۹۸۲، «ترفند درمان» (Trick ‘r Treat) در سال ۲۰۰۷ و فیلم «وی/اچ/اس» (V/H/S) در سال ۲۰۱۲، هواداران فیلم آنتولوژی یا همان اپیزودیک، اغلب این گونه فیلمها را به ژانر وحشت مرتبط میدانند. اما هیچ رابطه بهخصوصی بین فیلمهای آنتولوژی و ژانر وحشت وجود ندارد. تقریباً برای هر ژانری فیلم آنتولوژی داریم یا میتوانیم داشته باشیم. از فیلمهایی در ژانر وسترن و علمی-تخیلی گرفته تا جناییهای نئو نوآر و فیلمهای انیمیشنی موزیکال.
معمولاً فیلمهای آنتولوژی از سه یا بیش از سه بخش تشکیل شدهاند و ممکن است مدت زمان زیادی داشته باشند. این دو مورد درباره فیلمهایی که در فهرست حاضر شدهاند نیز صدق میکند. تمام فیلمهای این فهرست یا اسامی شناخته شدهای دارند و یا چهرههای مشهوری جلوی دوربین یا در پشت صحنه آنها نقشآفرینی کردهاند؛ البته در برخی موارد، هر دو مورد هم دربارهی آنها صادق است.
۱. هر کس سینمای خودش (To Each His Own Cinema)
- سال تولید: ۲۰۰۷
- تهیهکننده: ژیل ژاکوب
- کارگردان: ریموند دپاردون، عباس کیارستمی، کن لوچ، دیوید لینچ، یوسف شاهین، ژانگ ییمو، تاکشی کیتانو
- بازیگران: ایزابل ادجانی، آنوک آیمی، جورج بابلوانی
- ژانر: درام، کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
فیلم «هر کس سینمای خودش» که سال ۲۰۰۷ انتشار یافت با فاصله با هر فیلم آنتولوژی دیگری متفاوت است؛ چرا که شامل فیلمهای کوتاه تعداد زیادی از خلاقترین کارگردانهای دنیا میشود. از این کارگردانهای خلاق و سرشناس، میتوان به عباس کیارستمی، برادران کوئن، دیوید لینچ، گاس ون سنت و دیوید کراننبرگ اشاره کرد که چهار تن از آنها بهترین کارگردانان زمان خود در آمریکا به شمار میآیند و عباس کیارستمی هم که یکی از نامهای خوشآوازه سینمای ایران است. اما علاوه بر این کارگردانها، آلخاندرو گوزالس ایناریتو، فیلمساز مکزیکی، جین کمپیون، مایکل چیمینو، رومن پولانسکی و حتی وونگ کار-وای نیز در «هر کس سینمای خودش» با فیلم کوتاه خود حضور دارند.
هر کدام از کارگردانهای فیلم آنتولوژی «هر کس سینمای خودش» نبوغ درخشانشان را در بخشهای مربوطه خود به نمایش گذاشتند؛ هر کدام از بخشهای این فیلم با مجموعهای از بازیگران متفاوت داستان خود را جلو میبرد و با مخاطبان ارتباط خوبی برقرار میکنند. فیلم آنتولوژی «هر کس سینمای خودش» تقریباً برای همه جنبههای فیلمسازی به طور گسترده مورد تحسین قرار گرفت. اما مانند بسیاری از فیلمهای مشابه آنتولوژی ، «هر کس سینمای خودش» نیز برای مخاطب عام ناشناخته باقی مانده است. امیدواریم با معرفی این فیلم در این فهرست، علاقهمندان هر چه زودتر این فیلم را تماشا کنند.
۲. تمام چیزهایی که همیشه میخواستید درباره رابطه بدانید (اما از پرسیدن آن هراس داشتید)
- سال تولید: ۱۹۷۲
- کارگردان: وودی آلن
- بازیگران: وودی آلن، جان کاراداین، لوئیس لسر، تونی رندال، لین ردگریو، برت رینولدز
- ژانر: کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۸ از ۱۰۰
فیلم آنتولوژی «تمام چیزهایی که همیشه میخواستید درباره رابطه بدانید (اما از پرسیدن آن هراس داشتید)» یکی از اولین آثار وودی آلن، نویسنده و کارگردان مشهور، به شمار میآید که سال ۱۹۷۲ منتشر شد. شاید محبوبترین فیلم آنتولوژی آلن تا به امروز همین فیلم باشد. تنها عنصری که فیلمهای کوتاه این آنتولوژی را به هم متصل میکند، مضمون آنها، رابطه، است. وودی آلن در این فیلم تلاش میکند با ۷ فیلم کوتاه به ۷ پرسش درباره رابطه پاسخ بدهد.
داستان این فیلم طرح منحصر به فردی دارد که با اجرای بازیگرانی مانند جین وایلدر، لین ردگریو و البته خود وودی آلن تکمیل شده است. بازیگران ذکر شده به ترتیب نقش پزشک، ملکه و دلقک دربار را بازی میکنند. این فیلم از کتابی با همین نام (انتشار یافته در سال ۱۹۶۹) نوشته دیوید روبن اقتباس شده. «تمام چیزهایی که همیشه میخواستید درباره رابطه بدانید (اما از پرسدین آن هراس داشتید)» مورد تحسین منتقدان قرار گرفت، آنها نقاط قوت فیلم را دیالوگهای طنز کوبنده و شوخطبعی دائم آن دانستند و کمدی رضایتبخش آن را ستایش کردند. اگرچه با گذر زمان ارزش برخی از عناصر فیلم کاهش یافته، اما تماشای این فیلم آنتولوژی برای دوستداران این گونه از فیلمها ضرورت دارد.
۳. فیلم کنتاکی فراید (The Kentucky Fried Movie)
- سال تولید: ۱۹۷۷
- کارگردان: جان لندیس
- بازیگران: بیل بیکسبی، جرج لازنبی، ایوان سی. کیم، تونی دو، دونالد ساترلند، هنری گیبسون، دیوید زاکر، جری زاکر، جیم آبراهامز، نیل تامپسون
- ژانر: کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۳ از ۱۰۰
با وجود نویسندگان طنزنویس قهاری که پشت فیلمنامه این آنتولوژی قرار دارند، «فیلم کنتاکی فراید» که سال ۱۹۷۷ منتشر شد، به یکی از خندهدارترین فیلمهای آنتولوژی تبدیل شده است. این فیلم به دست جان لندیس کارگردانی شده که یکی دیگر از اسطورههای کمدی است. لندیس یک سال پس از «فیلم کنتاکی فراید»، در سال ۱۹۷۸ فیلم مشهور خود، «خانه حیوانات» (Animal House) را ساخت. موفقیت فیلم «خانه حیوانات» منجر به ساخت فیلمهای بلند بعدی او شد. اگرچه «فیلم کنتاکی فراید» نیز در زمان خود با موفقیت بزرگی روبهرو شد و شهرت خوبی برای سازندگان خود به ارمغان آورد.
علاوه بر لندیس، سهگانه زاکر، آبراهامز و زاکر با موفقیت «فیلم کنتاکی فراید» حرفه خود را به سطح تازهای بردند. اگرچه فیلم آنتولوژی «فیلم کنتاکی فراید» بهترین فیلم این فهرست نیست، اما بدون شک این آنتولوژی بیشترین قهقههها را از جانب بینندگان دریافت میکند. منتقدان از کیفیت «فیلم کنتاکی فراید» تعریف و تمجید کردند و هواداران پس از اکران فیلم، در گروههای پرشمار گرد هم آمدند و در سینماهای محل زندگی خود به تماشای آن نشستند. پس از گذشت این همه سال، این فیلم آنتولوژی هنوز هم اسم و رسمی برای خود دارد، که البته کاملاً محق آن است.
۴. رویاها (Dreams)
- سال تولید: ۱۹۹۰
- کارگردان: آکیرا کوروساوا
- بازیگران: آکیرا تروئو، چیشو ریو، مارتین اسکورسیزی، میتسونوری ایساکی
- ژانر: درام
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۶۸ از ۱۰۰
به احتمال زیاد آکیرا کوروساوا مشهورترین فیلمساز ژاپنی است. او با تولید فیلم «رویاها» در سال ۱۹۹۰ با قدرت به عرصه فیلمهای آنتولوژی قدم گذاشت. طبق گزارشها این آنتولوژی که شامل ۸ فیلم کوتاه میشود، از رویاهای واقعی این کارگردان الهام گرفته شده. بخشهای مختلف فیلم «رویاها» شخصیتهای متفاوتی را به تصویر میکشند؛ شخصیتهایی مانند یک دانشجوی هنر یا گروهی از کوهنوردان. هر قسمت از فیلم دارای تمام ویژگیهای منحصر به فرد آثار آکوروساوا است که دقیقاً به خاطر همانها هم محبوب شده.
فیلمبرداری و برداشتهای قابل توجه، تاکتیکهای تخصصی مسدود کردن، انتخابهای جذاب در ادیت فیلم (مانند افکتهای مختلف و استفاده از طیفهای رنگی)، باعث شد تک تک فیلمهای کوتاه فیلم آنتولوژی «رویاها» امضای شخصی کوروساوا را داشته باشند. این اولین پروژه آکیرا کوروساوا در بیش از ۴ دهه فعالیت بود که به دست خودش نوشته شده بود. هر کسی که آثار این کارگردان ژاپنی را دنبال کرده باشد، از شخصی بودن داستانهای این آنتولوژی میتواند به این امر مهم پی ببرد. این خلاقیت و تخیل محض است که در گوشه و کنار فیلم آنتولوژی «رویاها» به چشم میخورد و بیننده را در زیباییهای چشمنواز خود غرق میکند. به طور کلی قلمرو فیلمهای آنتولوژی به لطف وجود «رویاها»، غنیتر شده است.
۵. خاطرات (Memories)
- سال تولید: ۱۹۹۵
- تهیهکننده: آتسوشی سوگیتا، فومیو سامجیما، یوشیماسا میزوئو
- کارگردان: کوجی موریموتو، تنسای اوکامورا، کاتسوهیرو اوتومو
- بازیگران: میچیو هازاما، یو هایاشی، کیتون یامادا
- ژانر: فانتزی، علمی-تخیلی، انیمه
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۲ از ۱۰۰ (امتیاز مخاطبان)
فیلم آنتولوژی «خاطرات» از ذهن کاتسوهیرو اوتومو نشأت گرفت و در سال ۱۹۹۵ با همکاری ۳ کارگردان مختلف و با کنار هم قرار گرفتن ۳ داستان متفاوت منتشر شد. این فیلم آنتولوژی با داستانی به نام «رز مغناطیسی» (Magnetic Rose) آغاز میشود. فیلم کوتاه «رز مغناطیسی» را کوجی موریموتو با فیلمنامهای نوشته ساتوشی کان کارگردانی کرده. در ادامه بخش تنسای اوکامورا به نام «بمب بدبو» (Stink Bomb) قرار دارد که خود شخص کاتسوهیرو اوتومو فیلمنامه آن را نوشته. آخرین قسمت آنتولوژی نیز «Cannon Fodder» نام دارد که هم فیلمنامه و هم کارگردانی آن به عهده کاتسوهیرو اوتومو بوده که با برانگیختن تحسین منتقدان گل سر سبد «خاطرات» به حساب میآید.
از زاویه دیدهای به خوبی اجرا شده گرفته تا نماهای بزرگ و کلوزآپهای مکرر، جاگیری دوربین در فیلم آنتولوژی «خاطرات» به خودی خود کار را ارزشمند و قابل تحسین کرده است. این تاکتیکهای درخشان فیلمسازی در پشت صحنه «خاطرات»، باعث شده روایت ۳ داستان جذاب فیلم نیز روانتر و گیراتر شود. مسلماً منتقدان بر سر اینکه کدام یک از قسمتهای فیلم کیفیت بالاتر و داستان جذابتری دارد، اختلاف نظر دارند، همانطور که بینندگان نیز داشتهاند و خواهند داشت. اما این حقیقت که داستانهای این آنتولوژی چنین رقابت تنگاتنگی با یکدیگر دارند، تنها نشاندهنده خارقالعاده بودن فیلم است.
۶. داستانهای نیویورکی (New York Stories)
- سال تولید: ۱۹۸۹
- کارگردان: وودی آلن، مارتین اسکورسیزی، فرانسیس فورد کاپولا
- بازیگران: لری دیوید، می کوئستل، میا فارو، هیتر مککامب، تالیا شیار، دان نوولو، جولی کاونر، پاتریک اونیل، وودی آلن، آدرین برودی، کریس الیوت، مارتین اسکورسیزی، ریچارد پرایس
- ژانر: کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
مارتین اسکورسیزی، فرانسیس فورد کاپولا و وودی آلن قطعاً بهترین کارگردانان سینما هستند که در شهر نیویورک به دنیا آمدهاند. در فیلم آنتولوژی «داستانهای نیویورکی» که سال ۱۹۸۹ انتشار یافت این ۳ کارگردان بزرگ با هم متحد شدند تا به زادگاه خود ادای دین کنند. بخش اول فیلم نوشته ریچارد پرایس و با کارگردانی اسکورسیزی، «درسهای زندگی» (Life Lessons) نام دارد. بخش دوم فیلم، «زندگی بدون زویی» (Life Without Zoë) را فرانسیس فورد کاپولا کارگردانی کرده که فیلمنامه آن را نیز با همکاری با دختر خود، سوفیا نوشته. در بخش پایانی فیلم نیز فیلم کوتاه «ویرانههای اودیپ» (Oedipus Wrecks) را داریم که وودی آلن هم فیلمنامه آن را نوشته و هم در مقام کارگردان و بازیگر نقش اصلی آن ظاهر شده است.
داستانهای اسکورسیزی و آلن عموماً مورد تحسین صاحب نظران صنعت فیلم قرار گرفتند. با این وجود اغلب هواداران و منتقدان نتوانستند با فیلم کوتاه کاپولا ارتباط برقرار کنند. این فیلم کوتاه داستانی درباره یک دختر ۱۲ ساله بود که در یک هتل زندگی میکرد. به هر حال کلیت فیلم آنتولوژی «داستانهای نیویورکی» معرکه و فوقالعاده است و نارضایتی از قسمتی که فرانسیس فورد کاپولا آن را کارگردانی کرده، لطمهای به فیلم نمیزند. آنتولوژی «داستانهای نیویورکی» بینقص و کامل نیست، اما از آن فیلمهای آنتولوژی است که ارزش بحث و گفتوگو دارد.
۷. شهر گناه: بانویی برای کشتن (Sin City: A Dame to Kill For)
- سال تولید: ۲۰۱۴
- تهیهکننده: سرگی بسپالوف، ارون کوفمن
- کارگردان: فرانک میلر، رابرت رودریگز
- بازیگران: جسیکا آلبا، بروس ویلیس، میکی رورک، جیمی کینگ، جوزف گوردون – لویت، اوا گرین، رزاریو داوسون، جاش برولین، لیدی گاگا، ری لیوتا
- ژانر: اکشن، جنایی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۴۳ از ۱۰۰
فیلم آنتولوژی «شهر گناه: بانویی برای کشتن» که سال ۲۰۱۴ منتشر شد، درست مانند قسمت قبلی، «شهر گناه»، به دست دو کارگردان خلاق، رابرت رودریگز و فرانک میلر ساخته شده است. در این فیلم چهرههای آشنای فیلم قبلی را در کنار بازیگران جدید میبینیم که همه در کنار هم در بخشهای مختلف فیلم به ایفای نقش میپردازند. یکی از این چهرههای جدید کسی نیست جز جوزف گوردون لویت که در کنار بازیگرانی همچون جسیکا آلبا، بروس ویلیس و روزاریو داوسون از فیلم قبلی قرار میگیرد. در تمام مدت همه این بازیگرها به شیوهای کاملاً کاریزماتیک نقش خود را اجرا میکنند. این اجراهای جذاب و چشمگیر به بهترین نحو ممکن با ویژگیهای منحصر به فرد فیلم و کارگردانی همخوانی پیدا کرده و یک تجربه عالی برای مخاطب به همراه میآورد.
این فیلم اپیزودیک برخی از بهترین و جذابترین جلوههای بصری ممکن را دارد، با پالت رنگی که با دقت انتخاب شده، شاتهای منحصر به فرد و جلوههای ویژهای که کاملاً با دنیای جرم و جنایت «شهر گناه» مطابقت دارند. فارغ از اینکه هر یک از بخشهای فیلم «شهر گناه: بانویی برای کشتن» در کنار یکدیگر معنای دیگری پیدا میکنند و جهان واحد «شهر گناه» را گستردهتر میکنند، اما هر کدام از آنها به طور جداگانه نیز ارزشمند است. هر کدام از این فیلمهای کوتاه از کیفیت روایی بسیار بالایی برخوردار هستند و به ماهرانهترین شیوه ممکن با زمان محدودی که در اختیار دارند، داستان خود را جلو میبرند. اگرچه «شهر گناه: بانویی برای کشتن» تحسینبرانگیزترین فیلم آنتولوژی نیست که تاکنون ساخته شده، اما بدون شک شایسته تعریف و تمجیدهایی که از آن میشود هست.
۸. تاریخ جهان: قسمت ۱ (History of the World: Part 1)
- سال تولید: ۱۹۸۱
- کارگردان: مل بروکس
- بازیگران: مل بروکس، دام دیلوئیس، مدلین کان، هاروی کورمن، کلوریس لیچمن، ماری مارگارت هیومز، فریتس فلد
- ژانر: کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۶۳ از ۱۰۰
کارگردان مل بروکس از طریق مجموعهای از داستانها، سرگذشت بشریت را در «تاریخچه جهان: قسمت ۱» ساخته سال ۱۹۸۱ شرح میدهد. وقتی صحبت از دست انداختن و تقلید تمسخرآمیز به میان میآید، مل بروکس همیشه حرف اول را میزند. در این فیلم آنتولوژی نیز این کارگردان چیرهدست به خوبی از پس تمسخر ژانر حماسی برمیآید. بروکس که نویسندگی و کارگردانی این فیلم را به عهده داشته و صاحب امتیاز تولید آن است، تسلط خود روی کمدی و روایت را به رخ مخاطب میکشد. جالب اینجاست که مل بروکس در «تاریخ جهان: قسمت ۱» نقش ۵ شخصیت متفاوت را بازی کرده و در کنار تعداد خیرهکنندهای از بازیگران مشهور، به شیوه متقاعدکنندهای ظاهر شده.
منتقدان روی چندان خوشی به فیلم آنتولوژی «تاریخ جهان: قسمت ۱» نشان ندادند و از آن تعریف و تمجید نکردند، اما برعکس تمام بینندگان عاشق فیلم شدند. این همان پروژهای است که نوجوانان پس از نمایش اولیه آن، در خارج از سالنهای سینماهای محل زندگی خود با شور و شوق درباره آن بحث میکردند و سر آنکه کدام صحنه فیلم خندهدارتر بوده، اختلاف نظر داشتند. اکنون پس از گذشت سالها، نام «تاریخ جهان: قسمت ۱» همچنان اعتبار و ارزش زیادی دارد و عده زیادی آن را در میان خندهدارترین فیلمهای دهه خود قرار میدهند.
۹. پاریس دوستت دارم (Paris, je t’aime)
- سال تولید: ۲۰۰۶
- کارگردان: برادران کوئن، الکساندر پین، آلفونسو کوارون، وس کریون، تام تیکور، والتر سالس، گاس ون سنت، گاریندر چادا، سیلوین شومه، دانیهلا توماش، یولاند مورو
- بازیگران: نیک نولته، باب هاسکینز، ناتالی پورتمن، میراندا ریچاردسون، ویلیام دفو، مگی جیلنهال، آلایژا وود
- ژانر: عاشقانه، کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۶ از ۱۰۰
وقتی از فیلمهای اپیزودیک غیرترسناک صحبت میکنیم، تقریباً فیلمی معروفتر از «پاریس دوستت دارم» محصول سال ۲۰۰۶ وجود ندارد. «پاریس دوستت دارم» یکی از فیلمهایی است که تعداد قابل توجهی از کارگردانان با استعداد و خلاق را گرد هم آورده. چهرههای شناخته شده آمریکایی مانند گاس ون سنت و الکساندر پین به احتمال زیاد مخاطبان حرفهایتر را به راحتی مجاب میکند فیلم را تماشا کنند. اما آنها تنها کارگردانان این آنتولوژی نیستند. جوئل و ایتان کوئن (برادران کوئن) به همراه وس کریون نیز در این مجموعه نقش داشتهاند. قطعاً فیلمسازان سرشناس فرانسوی نیز در «پاریس دوستت دارم» حضور دارند؛ کسانی مانند ژرار دوپاردیو و سیلوین شومه. آلفونسو کوارون نیز یکی از بخشهای فیلم را کارگردانی کرده است. و البته بدیهی است که تمام داستانهای این آنتولوژی در شهر عشاق، پاریس، به وقوع میپیوندند.
فیلم «پاریس دوستت دارم» ۲۲ داستان را شامل میشود که پشت سر هم روایت میشوند، به همین دلیل فضای اندکی برای توسعه شخصیتهای هر داستان وجود دارد. اما هنگامی که فیلم به پایان میرسد، ظرافت ناب طرح اصلی داستانها به چشم میآید و با لحن ملموسی که ایجاد شده، تا مدتها پس از تماشای فیلم، داستانها در ذهن شما باقی میمانند. در هر گوشه از تولید این فیلم و تک تک عناصر پشت صحنه، از فیلمنامهها گرفته تا تکنیکهای منحصر به فرد هر کارگردان، دست به دست هم دادهاند تا یکی از مهمترین فیلمهای اپیزودیک ساخته شود، فیلمی که پس از سالها هنوز به طرز شگفتانگیزی مهم، ضروری و تماشایی است.
۱۰. آشفتگی (Kaos)
- سال تولید: ۱۹۸۴
- کارگردان: برادران تاویانی
- بازیگران: مارگاریتا لوسانو، اومرو آنتونوتی، کلاودیو بیگالی، چیچو اینگراسیا، فرانکو فرانچی، ماسیمو بونتی، بیاجو بارونه، رجینا بیانکی
- ژانر: درام، کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
نقطه اشتراک داستانهای فیلم «آشفتگی» نیز مانند بسیاری از فیلمهای اپیزودیکلوکیشن است. «آشفتگی» که سال ۱۹۸۴ منتشر شد شامل ۴ داستان میشود که در عین داشتن استقلال از یکدیگر، همه آنها در شهر سیسیلی ایتالیا به وقوع میپیوندند. این ۴ داستان درباره یک کلاغ، انسانها (یک صاحبخانه، رعیتها و مادری که دلتنگ پسران خود شده) و حتی یک گرگینه هستند. شایان ذکر است که «آشفتگی» یکی از طولانیترین فیلمهای آنتولوژی است؛ هر یک از بخشهای این فیلم حول و حوش ۴۰ دقیقه طول دارند. البته ناگفته نماند که فیلم شامل یک مؤخره نیز میشود.
اما تجربه ۳ ساعته فیلم آنتولوژی «آشفتگی» از آن تجربههای فراموش نشدنی و تکرار نشدنی است؛ که اگر غیر از این بود امتیاز ۱۰۰ از ۱۰۰ را از جانب منتقدان سایت راتن تومیتوز دریافت نمیکرد. البته این فیلم تنها بین منتقدان محبوبیت پیدا نکرد و محبوبیت آن، کاملاً به حق، بین مخاطبان نیز طنینانداز شد. «آشفتگی» را باید در مقام کلاس درس فیلمنامهنویسی، فیلمبرداری و بازیگری در نظر گرفت. با وجود اینکه طولانی بودن فیلم ممکن است مخاطب امروزی را دچار تردید کند، این فیلم چیزهای زیادی برای ارائه دارد، به ویژه برای مخاطبان حرفهایتر سینما. بنابراین اگر دنبال یک فیلم اپیزودیک معرکه و پرنکته برای تماشا میگردید، «آشفتگی» را از دست ندهید.
۱۱. هوی متال (Heavy Metal)
- سال تولید: ۱۹۸۱
- کارگردان: جرالد پاترتن
- بازیگران: هاروی آتکین، ال وکسمن، کارولین سمپل، دان فرانکس
- ژانر: انیمیشن، فانتزی، ماجراجویی، علمی-تخیلی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۶۶ از ۱۰۰
انیمیشن علمی-تخیلی «هوی متال» سال ۱۹۸۱ از روی داستانهای مجلهای با همین نام اقتباس شد و با سکانس آغازین جذاب و هیجانانگیز خود که یک حادثه درگیرکننده را به تصویر میکشد، از همان لحظه اول عیار خود را به بینندگان ثابت کرد. این انیمیشن اپیزودیک از طریق بخش آغازین خود هر ۸ داستان خود را به یکدیگر متصل میکند و منطق روایی آنها را مشخص میکند. هر کدام از این ۸ داستان در دنیاهای آیندهنگرانه با تکنولوژیهای پیشرفته یا فانتزی سنگین (high-fantasy) به وقوع میپیوندند و نقطه اشتراک آنها یک گوی کریستالی جادویی به نام لاک-نار است. از ویژگیهای خاص «هوی متال» میتوان به خشونت زیاد آن، که از قضا با زیباییشناسی منحصر به فردی به تصویر کشیده شده، و صحنههای بزرگسالانه متعددش اشاره کرد.
با وجود اینکه منتقدان آنتولوژی «هوی متال» را ستایش میکردند، اما همزمان به عناصر بدوی فیلم اعتراض داشتند. باید به این نکته که «هوی متال» در ابتدای دهه ۸۰ میلادی منتشر شد دقت داشت؛ ارزش این انیمیشن آنتولوژی به پیشرو بودن و خلق یک اثر کاملاً منحصر به فرد و متفاوت با جریان اصلی آن دهه است. به طور کلی، تا به امروز «هوی متال» موفق شده جزء بهترین فیلمهای انیمیشنی اپیزودیک باقی بماند. درست مانند باقی فیلمهای اپیزودیک، «هوی متال» نیز سازندگان توانایی دارد؛ مجموعهای از ستارهها در این پروژه مشارکت داشتهاند، از بازیگرهای مشهور گرفته تا کارگردانان با استعداد و خلاق. اما آنچه «هوی متال» را آنقدر خاص و تکرار نشدنی میکند، حضور چشمگیر بهترین گروههای موسیقی و نوازندگان موسیقی متال است: از « Black Sabbath »، « Blue Öyster Cult » و « Cheap Trick » گرفته تا « Journey »، « Devo »، « Nazareth » و « Stevie Nicks ». هر کدام از این نامها بخشی از فرهنگ موسیقی متال را به دوش میکشند و با حضور در انیمیشن آنتولوژی «هوی متال» باعث شدهاند این فیلم به یک فیلم کالت کلاسیک تبدیل شود که هنوز در بین هواداران محبوب است.
۱۲. قهوه و سیگارها (Coffee and Cigarettes)
- سال تولید: ۲۰۰۳
- کارگردان: جیم جارموش
- بازیگران: روبرتو بنینی، استیون رایت، جوئی لی، سینکه لی، استیو بوشمی، ایگی پاپ، تام ویتس، جوزف ریگانو، وینی ولا، کیت بلانشت، مگ وایت، جک وایت، استیو کوگان، بیل مری، ویلیام رایس
- ژانر: کمدی، درام
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۶۴ از ۱۰۰
اگر بگوییم جیم جارموش بزرگترین کارگردان فیلمهای اپیزودیک است، پر بیراه نگفتهایم. معروفترین و مطرحترین اثر این کارگردان، فیلم آنتولوژی «قهوه و سیگارها» محصول سال ۲۰۰۳ است. همانطور که در اغلب فیلمهای آنتولوژی این فهرست دیدهاید، معمولاً هر بخش از یک فیلم اپیزودیک به دست یک کارگردان متفاوت ساخته میشود، اما جیم جارموش همه فیلمهای آنتولوژی خود را به تنهایی میسازد. فیلم «قهوه و سیگارها» شامل ۱۱ بخش میشود که همه آنها حول یک جفت شخصیت متفاوت که مشغول نوشیدن قهوه یا کشیدن سیگار هستند، میچرخند. این شخصیتهای سیگاری و معتادهای کافئین، همگی به دست بازیگران محبوب و مستعد به تصویر کشیده میشوند. همین امر هم باعث شده در کنار کارگردانی درجه یک جارموش، کیفیت «قهوه و سیگارها» به اوج خود برسد.
اگر بخواهیم به تمام بازیگران محبوب و سرشناس این فیلم اپیزودیک اشاره کنیم، فهرستی بیپایان ایجاد خواهد شد؛ اما از میان آنها میتوان از کیت بلانشت، آلفرد مولینا، جک و مگ وایت نام برد. اما نمیتوان نام ایگی پاپ، تام ویتس یا آیزاک دی بانکوله و روبرتو بنینی را جا گذاشت. جارموش بهترین گروه بازیگران را انتخاب کرد تا با اجرای بینقص خود به ایدههای او برای «قهوه و سیگارها» جان ببخشند. میتوان گفت فیلم آنتولوژی «قهوه و سیگارها» با وجود ایگی پاپ، استیو بوشمی و بیل مری، بهترین گروه بازیگران را در تاریخ فیلمهای آنتولوژی در اختیار داشته است.
۱۳. تصنیف باستر اسکراگز (The Ballad of Buster Scruggs)
- سال تولید: ۲۰۱۸
- کارگردان: برادران کوئن
- بازیگران: تیم بلیک نلسون، لیام نیسون، جیمز فرانکو، زویی کازان، تاین دالی، تام ویتس، جانجو اونیل
- ژانر: وسترن
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۹ از ۱۰۰
در فیلم اپیزودیک «تصنیف باستر اسکراگز» ساخته سال ۲۰۱۸، تیم بلیک نلسون نقش باستر اسکراگز، شخصیتی که نام فیلم از آن گرفته شده را بازی میکند. این فیلم شامل ۶ بخش مستقل میشود که اولین بخش به خود باستر اسکراگز اختصاص دارد. داستان باستر داستان طنزآمیزی است، درست مانند داستان بعدی که نقش پروتاگونیست آن را جیمز فرانکو بازی کرده. با وجود دو بخش کمدی و طنزآمیز اولیه، از آغاز بخش سوم فیلم تا پایان پروژه کلی، داستانهای «تصنیف باستر اسکراگز» تلخی شدیدی دارند. در طول فیلم بازیگران مشهور بهترین چکمهها و شلوارهای جین آبی خود را به تن میکنند تا این آنتولوژی وسترن را به یک فیلم معروف و تحسین شده که محبوب منتقدان است، تبدیل کنند.
این فیلم اپیزودیک که به دست جوئل و ایتان کوئن نویسندگی و کارگردانی شده، سرشار از نبوغ است. هر بار که شخصیتهای فیلم با هم دیالوگ رد و بدل میکنند میتوان عمق این نبوغ را مشاهده کرد، به خصوص که بازیگران فیلم با نهایت دقت و ظرافت دیالوگها را ادا میکنند. بازیگرانی مانند لیام نیسون، تام ویتس، زوئی کازان و برندن گلیسون تنها تعدادی از جمع هنرپیشههایی هستند که در نقش شخصیتهای عجیب و غریب فیلم «تصنیف باستر اسکراگز» میدرخشند. یکی دیگر از ویژگیهای خوب این آنتولوژی ریتم بینقص آن است که باعث میشود تک تک داستانهای فیلم فارغ از زمان اندکی که در اختیار دارند، به بهترین شکل ممکن روایت شوند. فیلم آنتولوژی «تصنیف باستر اسکراگز» یک تجربه منحصر به فرد و روان است که بالاتر از توقع مخاطب ظاهر میشود؛ به طور خلاصه، تنها برادران کوئن توانایی ساخت چنین فیلمی را دارند.
۱۴. فانتازیا (Fantasia)
- سال تولید: ۱۹۴۰
- کارگردان: ساموئل آرمسترانگ
- بازیگران: لئوپولد استوکوفسکی، دیمز تیلور
- ژانر: انیمیشن، ماجراجویی، فانتزی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۹۵ از ۱۰۰
اگرچه این انیمیشن فانتزی و موزیکال دیزنی که سال ۱۹۴۰ منتشر شد مملو از اختلاف نظر و بحث و جدل شده، اما نمیتوان انکار کرد که این انیمیشن اپیزودیک از ۸ داستان به شدت خوش ساخت تشکیل شده که تا به امروز ارزش هنری خود را حفظ کردهاند. طرح داستانی «فانتازیا» بسیار معروف است و در پس زمینه هر کدام از داستانها، موسیقی کلاسیک پخش میشود. لئوپولد استوکوفسکی موفق شد با «فانتازیا» یکی از معروفترین موسیقیهای متن انیمیشنها را خلق کند. گذشته از همه اینها صحنه آغازین خود فیلم، صحنهای به یاد ماندنی است که در میان جامعه سازندگان انیمیشن و تاریخ این حوزه، بسیار محترم دانسته میشود.
بخشهای مختلف این انیمیشن اپیزودیک با سکانسهایی کوتاه و لایو اکشن از ارکستری که در حال نواختن موسیقی فیلم است، از یکدیگر جدا میشوند. این موسیقی گوشنواز چنان لحن ملموسی در طول فیلم ایجاد میکند که تا پایان فیلم ذرهای از قدرتش کاسته نمیشود. سبک و سیاق و هویت بصری انیمیشن نیز تا به امروز پابرجا مانده. و البته نباید فراموش کرد که فارغ از ساختار و ژانر، انیمیشن آنتولوژی «فانتازیا» یکی از معروفترین فیلمهایی است که تا به حال ساخته شده. حتی امروز نیز «فانتازیا» از دید منتقدان اثری قابل توجه و موجه است.
۱۵. من کوبا هستم (I Am Cuba)
- سال تولید: ۱۹۶۴
- کارگردان: میخائیل کالاتازوف
- بازیگران: سالوادور وود، سرهیو کوریهری، خوسه گالیاردو، رائول گارسیا
- ژانر: درام، اجتماعی، سیاسی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
فیلم اپیزودیک «من کوبا هستم» ساخته سال ۱۹۶۴ شاید بحث برانگیزترین فیلمی باشد که در این فهرست حاضر شده. این درام سیاسی که میخائیل کالاتازوف آن را کارگردانی کرده، محصول مشترک کوبا و اتحاد جماهیر شوروی بود. این فیلم آنتولوژی هم در کشور کوبا و هم در شوروی سابق با استقبال ضعیف منتقدان و صاحب نظران مواجه شد. از نظر اکرانهای بینالمللی نیز «من کوبا هستم» تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۲، اقبالی نداشت و توجه کسی را جلب نکرد. با وجود آنکه امروزه این فیلم همچنان در میان فیلمهای اپیزودیک اعتبار خاصی پیدا نکرده، اما بسیاری از هواداران آن از تماشای دوباره آن لذت میبرند.
از آنجایی که اتحاد جماهیر شوروی در تولید این فیلم نقش داشت و از آن برای تبلیغ ایدئولوژی خود استفاده میکرد، بیش از ۱۰۰۰ نفر از ارتش شوروی در تولید آن نقش داشتهاند. این کمک شامل تهیه دوربینهای فوقالعاده قوی و مادون قرمز هم شده که به همین خاطر فیلم آنتولوژی «من کوبا هستم» دارای صحنههای بسیار زیبا و برداشتهای طولانی افسونگری است. از نظر فیلمسازی، این فیلم یکی از روشمندترین پروژهها در نوع خود به شمار میآید.
۱۶. توکیو! (Tokyo)
- سال تولید: ۲۰۰۸
- تهیهکننده: میچیکو یوشیتاکه
- کارگردان: میشل گوندری، لئوس کاراکس، بونگ جون هو
- بازیگران: آیاکو فوجیتانی، ریو کاسه، دونی لوان، ژان فرانسوا بالمر، ترویوکی کاگاوا، یو آئویی، آیومی ایتو
- ژانر: درام، فانتزی، کمدی
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
فیلم «توکیو» محصول سال ۲۰۰۸ از ۳ بخش تشکیل شده و کارگردانی این ۳ بخش به عهده ۳ فیلمساز غیرژاپنی بوده: میشل گوندری و لئوس کاراکس از فرانسه که با بونگ جون هو از کره جنوبی همراه شده بودند جمع کارگردانهای این فیلم آنتولوژی را شکل دادهاند. بدیهی است که نقطه اشتراک این ۳ داستان شهر توکیو است، که البته هر ۳ فیلم کوتاه نیز واقعاً در این کلانشهر ژاپنی فیلمبرداری شدهاند. اگر دوست دارید برخی از عجیبترین شخصیتها و نقاط عطف داستانی را مشاهده کنید، باید هر چه سریعتر به تماشای «توکیو!» بنشینید. کسانی که با این ۳ کارگردان و آثارشان به اندازه کافی آشنایی دارند میدانند کارگردانهای نامبرده چقدر در به تصویر کشیدن داستانهای ابزورد و پوچگرا تخصص دارند.
صاحب نظران صنعت فیلم و مخاطبان هر دو به طور یکسان با داستانهایی که گوندری و کاراکس آنها را کارگردانی کرده بودند، مشکل داشتند. اما اغلب آنها جذب فیلم کوتاه جون هو، کارگردان اهل کره جنوبی شدند. با این وجود هر ۳ فیلم کوتاه اپیزودیک «توکیو!» آنقدر چشمنواز و البته عجیب هستند که هنوز ارزش دیدن داشته باشند، چه بسا که تعداد بسیار اندکی از فیلمهای اپیزودیک واقعاً موفق شدهاند به سطح ظرافت «توکیو!» برسند. فریم نهایی این فیلم اپیزودیک خندهدار، جذاب و تکاندهنده است. صرف نظر از ژانر، «توکیو!» جزء بهترینها به شمار میآید.
۱۷. شهر گناه (Sin City)
- سال تولید: ۲۰۰۵
- تهیهکننده: الیزابت آوهیان
- کارگردان: فرانک میلر، رابرت رودریگز، کوئنتین تارانتینو
- بازیگران: جسیکا آلبا، بنیسیو دل تورو، میکی رورک، کلایو اوون، مکنزی وگا، مایکل مدسن، بریتانی مورفی، آلایژا وود، بروس ویلیس
- ژانر: نئو نوآر، جنایی، اکشن
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
فیلم اپیزودیک «شهر گناه» که سال ۲۰۰۵ اکران شد، به دست رابرت رودریگز و فرانک میلر، از روی مجموعه کمیکی با همین نام نوشته فرانک میلر اقتباس شد. البته ناگفته نماند که کوئنتین تارانتینو، کارگردان مشهور و صاحب سبک نیز در این پروژه به عنوان کارگردان مهمان حضور داشته. شاید بتوان «شهر گناه» را معروفترین فیلم اپیزودیک غیرترسناک دانست. یکی از داستانهای فیلم سفر یک زندانی سابق برای انتقامجویی از چندین نفر را به تصویر میکشد، دیگری درباره یک کارآگاه خصوصی است که در میانه یک جنگ خیابانی میان گنگسترها گرفتار میشود. یکی دیگر از بخشهای فیلم نیز حول یک زن جوان، یک افسر پلیس و یک قاتل زنجیرهای میچرخد. نقش تمام شخصیتهای بخشهای فیلم «شهر گناه» را چهرههای سرشناس و مشهور هالیوود ایفا میکنند.
در «شهر گناه» بازیگرانی همچون بروس ویلیس، جسیکا آلبا، رزاریو داوسون، کلایو اوون و بنیسیو دل تورو بازیهای درخشانی ارائه میدهند. البته اجرای این بازیگرها برای آنکه به نقطه قوت فیلم تبدیل شود، میبایست با سبک منحصر به فرد جلوههای بصری و طراحی صدا، یا حتی هوشمندانهترین فیلمنامه ممکن، رقابت میکرد. فیلم «شهر گناه» به بهترین شیوه ممکن داستانهای خود را روایت میکند و در همان زمان اندک با درگیر کردن بیننده اثرگذاری خود را به رخ میکشد. در مجموع فیلم آنتولوژی «شهر گناه» یکی از بهترینهای این فهرست است.
۱۸. شب روی زمین (Night on Earth)
- سال تولید: ۱۹۹۱
- کارگردان: جیم جارموش
- بازیگران: جنا رولندز، وینونا رایدر، لیزان فالک، آرمین مولر اشتال، جیانکارلو اسپوزیتو، رزی پرز، ایزاک دو بانکوله، بئاتریس دیل، پاسکال انزونی، امیل ابوسلو امبو، روبرتو بنینی،
- ژانر: کمدی، درام
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۷۶ از ۱۰۰
فیلم آنتولوژی «شب روی زمین» ساخته سال ۱۹۹۱ بینش منحصر به فرد جیم جارموش از وضعیت انسان است. «شب روی زمین» ۵ راننده تاکسی در ۵ نقطه متفاوت از کره زمین را دنبال میکند؛ مخاطبان از غرب تا شرق همراه با شخصیتهای به یاد ماندنی آنتولوژی جارموش در سراسر جهان سفر میکنند. این سفر از شهر لس آنجلس آمریکا آغاز میشود. بخش بعدی فیلم در نیویورک و پس از آن، پاریس قرار دارد. ایتالیا و درنهایت هلسینکی مقصدهای بعدی هستند. هر کدام از رانندههای تاکسی شخصیت منحصر به فرد خود را دارند و به بهترین نحو ممکن داستان بخش خود را جلو میبرند.
بهترین دیالوگهایی که میان شخصیتهای یک فیلم رد و بدل میشود را میتوانید در «شب روی زمین» پیدا کنید. روابط و تعامل شخصیتها در هر یک از ۵ بخش این آنتولوژی ماهرانه نوشته شده. فیلم «شب روی زمین» یکی از اصیلترین ایدهها را میان فیلمهای اپیزودیک دارد و قطعاً در میان خندهدارترینهای این فهرست قرار میگیرد. با توجه به موفقیتهای متعدد این فیلم، میتوان به سادگی آن را یک فیلم دست کم گرفته شده تلقی کرد که به اندازه لیاقتش توجه دریافت نکرده. با گذشت چند دهه از اکران فیلم، «شب روی زمین» با اجراهای کاریزماتیک، دیالوگهای قوی، ریتم هوشمندانه و طنز خاص، تا به امروز ارزش و کیفیت خود را حفظ کرده و میتواند تجربه لذتبخشی برای مخاطبان به ارمغان بیاورد.
۱۹. قصههای وحشیانه (Wild Tales)
- سال تولید: ۲۰۱۴
- کارگردان: دامیان زیفرون
- بازیگران: اریکا ریواس، داریو گراندینتی، ریکاردو دارین، لئوناردو اسباراگلیا
- ژانر: کمدی سیاه، درام
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۹۴ از ۱۰۰
«قصههای وحشیانه» یک فیلم اپیزودیک اسپانیاییزبان در ژانر کمدی سیاه است که سال ۲۰۱۴ با کارگردانی فیلمساز آرژانتینی دامیان زیفرون منتشر شد. زیفرون علاوه بر کارگردانی نوشتن فیلمنامه این اثر را نیز به عهده داشته و ۴ داستان از ۶ داستانی که این آنتولوژی را تشکیل دادهاند، کمابیش بر اساس تجربیات واقعی شخص او ساخته شده. هر بخش از «قصههای وحشیانه» در محیطی جدید با مجموعهای از شخصیتهای متفاوت ساخته شده. نقطه اشتراک این ۶ داستان و مضمون اصلی فیلم، سرکوب آزادی در جوامع مدرن است. فیلم اپیزودیک «قصههای وحشیانه» موفقترین فیلم تولید شده در آرژانتین است.
از آنجایی که مضمون همه داستانهای این آنتولوژی یکسان است، هر داستان به نوعی در داستان بعدی ادامه پیدا میکند و درست به اندازه داستان قبلی تأثیر ماندگاری از خود در ذهن مخاطب به جای میگذارد. فیلم «قصههای وحشیانه» با هیجان مقدمه و پوچی پایان خود، طیف گستردهای از احساسات مختلف را به نمایش میگذارد و بیننده را با ایدهها و احساسات مطرح شده درگیر میکند. درست مانند باقی فیلمهای اپیزودیک خوب، «قصههای وحشیانه» نیز حول محور یک ایده بزرگ میچرخد و در طول فیلم مانند یک پازل آن را تکمیل میکند؛ آن هم در حالی که هر بخش از فیلم میتواند به عنوان یک داستان مستقل تماشا شود. ناگفته نماند که اجرای بازیگران با استعداد فیلم و کارگردانی زیفرون نیز در موفقیت و درخشش «قصههای وحشیانه» نقش به سزایی داشته است.
۲۰. قطار مرموز (Mystery Train)
- سال تولید: ۱۹۸۹
- کارگردان: جیم جارموش
- بازیگران: ماساتوشی ناگاسه، یوکی کودو، اسکریمین جی هاکینز، روفوس توماس، جودی مارکل، نیکولتا براسچی، تام نونان، سارا درایور، جو استرامر، استیو بوشمی، تام ویتس
- ژانر: کمدی، درام
- امتیاز فیلم در راتن تومیتوز: ۸۹ از ۱۰۰
فیلم اپیزودیک «قطار مرموز» ساخته سال ۱۹۸۹ سومین فیلم از جیم جارموش است که در فهرست ۲۰ فیلم اپیزودیک برتر که ترسناک نیستند به شما معرفی میکنیم. فیلم «قطار مرموز» جارموش کارگردان را به پادشاه انکارناپذیر فیلمهای آنتولوژی تبدیل کرده. این فیلم سرگذشت ۳ گروه مجزا از شخصیتها را روایت میکند که با قطار مذکور به نشویل واقع در ایالت تنسی آمریکا راهی میشوند. قطار در حقیقت عنصر پیونددهنده و البته جداکننده داستانهای این آنتولوژی است که به شیوهای مسحورکننده از آن استفاده شده. در داستان اول یک زوج ژاپنی را داریم که در تعطیلات به سر میبرند. داستان دوم داستان یک زن ایتالیایی بیوه را به تصویر میکشد که در شهر گیر افتاده و سردرگم شده.
در داستان سوم و پایانی «قطار مرموز» نامهای آشنایی مانند جو استرامر و استیو بوشمی حضور دارند که همراه با دیگر بازیگران فیلم اجراهای احساسی معرکهای ارائه میدهند و فیلم را به اوج میرسانند. به لطف فیلمنامه هوشمندانه جارموش، این ۳ داستان با مرکزیت قطار، به روشهای مختلفی به هم گره میخورند. نحوه اجرای پیوند دادن داستانها آنقدر بینقص اجرا شده که ممکن است این توهم برای بیننده به وجود بیاید که در حال تماشای یک فیلم بلند است. هر کدام از داستانهای «قطار مرموز» به تنهایی میتواند یک تجربه جذاب و خاص باشد، اما در کنار هم، باعث شدهاند این فیلم آنتولوژی برای تصاحب مقام بهترین فیلم آنتولوژی تاریخ قدم بردارد.
///.
منبع: دیجیمگ