اداره کل هنرهای نمایشی در آماری که از وضعیت هنرمندان تئاتر و تولید و اجرای آثار نمایشی در کل کشور ارائه کرد؛ به مرور عملکرد یک ساله این اداره کل پرداخته است.
چارسو پرس: به نقل از روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی، «مطابق آمار ارائه شده، تعداد سالن‌های نمایشی دولتی و خصوصی نمایشی کشور که امکان اجرای نمایش دارند ۵۰۶ سالن اعلام شده است که از این میان تنها ۷ سالن در سه مجموعه، وابسته به اداره کل هنرهای نمایشی هستند. ۲۲ سالن نمایش خصوصی در تهران و۱۸ سالن خصوصی نیز در استانهای دیگر به فعالیت نمایشی می‌پردازند. همچنین ۷۱ سالن دولتی و غیر دولتی در تهران و ۳۸۸ سالن دولتی و غیر دولتی نیز در دیگر استان های کشور فعال هستند.
اداره کل هنرهای نمایشی ۸۳۷ سالن دولتی و غیر دولتی را نیز با تقسیم بندی نیمه فعال و غیر فعال شناسایی کرده است. معیار فعال و غیرفعال در این گزارش، صرفا بر حسب فعالیت‌های تئاتری و دسترسی عموم مردم به این تالارهاست. ممکن است تالاری که در اینجا غیرفعال عنوان شده در سایر زمینه‌های هنری و فرهنگی فعال به شمار آید و یا به دلیل تعلق به نهادهایی نظیر آموزش و پرورش، دانشگاه ها و ... صرفا در دسترس دانش آموزان و دانشجویان باشد. این گونه سالن ها معمولا امکانات و تجهیزات کامل فنی، صوتی، تصویری و ... را نداشته و امکان اجرای نمایش در این مکان ها به ندرت فراهم می شود.
تعداد صندلی‌های نمایشی کشور
دومین معیار برای سنجش نسبت تئاتر و مخاطب، تعداد صندلی‌های تئاتری است که به عموم مردم امکان استفاده از آثار نمایشی را می‌دهد. از این رو مرور تعداد صندلی‌های تئاتری موجود، اهمیت ویژه ای در برنامه‌ریزی‌های آینده خواهد داشت.
مطابق آمار ارائه شده، تعداد صندلی‌های شهر تهران ٢٩٦٠٧ و تعداد صندلی های موجود در استانها ٧٩٢٢١ اعلام شده است که تعداد صندلی‌های فعال نمایش در کل کشور را به ١٠٨٨٢٨ می‌رساند.
با در نظر گرفتن ٨٥ میلیون نفر جمعیت تقریبی ایران به ازای هر ٧٨١ نفر یک صندلی نمایش فعال وجود دارد.
اجرای نمایش و تعداد تماشاگران در سراسرکشور
آمار اجراهای سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در سراسر کشور ۵۴۲۱ عنوان نمایش روی صحنه رفته‌اند. مجموع نوبت‌های اجرای این نمایش ها به ۵۲۷۵۳ رسیده و در مجموع ۳۱۰۳۸۲۴ نفر از این نمایش ها دیدن کرده‌اند.
در مقایسه با آمار سال ۱۴۰۱ می‌توان رشد تعداد عنوان نمایش‌های روی صحنه رفته و در عین حال افزایش تقریبی هفتصد هزار مخاطب را در سال ۱۴۰۲ مشاهده کرد.
از این میان تنها در تهران طی ۹ ماه سال ۱۴۰۲، تعداد ۸۴۶ عنوان نمایش تولید شده است.
برگزاری و حمایت از جشنواره‌های مختلف تئاتر کشور، یکی دیگر از فعالیت‌های اداره کل هنرهای نمایشی است که به طور سالانه ضورت می‌پذیرد. در سال ۱۴۰۲ این اداره کل مجموعا ٥٩ جشنواره و رویداد نمایشی را درطول سال برگزار و یا حمایت کرده است.
چهل ودومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر، نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران – مبارک، بیست و یکمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در ۶ استان کشور، بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان، شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان، دومین جشنواره بین‌المللی پانتومیم زنجان، دوازدهمین جشنواره تئاتر خیابانی – شهروند لاهیجان، شانزدهمین جشنواره تئاتر ارسباران آذربایجان شرقی- اهر، شانزدهمین جشنواره تئاتر رضوی آذربایجان شرقی- تبریز، سومین جشنواره تئاتر خیابانی رضوی (جنوب کرمان)، سیزدهمین جشنواره تئاترمرصاد کرمانشاه/ اسلام آباد غرب، ششمین جشنواره تئاتر شرهانی ایلام/ دهلران، هجدهمین جشنواره تئاترکردی سقز، دومین جشنواره طنز تی تالی ایلام –ایوان‌غرب ، پانزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان مهر دزفول، نخستین جشنواره آیینی و سنتی ترک زبانان استان زنجان، دومین جشنواره اتودهای نمایشی بوکان، اولین جایزه حافظ موسسه دنیای تصویر، مسابقه مجریان و سخنوران موسسه شهریاران سخن، اولین جشنواره قدمگاه استان یزد، ششمین جشنواره تئاتر خیابانی تبریزیم، ششمین جشنواره تئاتر خیابانی چتر زندگی استان یزد، دومین جشنواره تئاتر مرزداران اردبیل از جمله جشنواره هایی هستند که مسنقیم توسط این اداره کل برگزار یا حمایت شده‌اند.
علاوه بر آن، ۳۲ جشنواره تئاتر استانی و ۴ جشنواره منطقه‌ای نیز با حمایت اداره کل هنرهای نمایشی در کشور برگزار شده است.
صدور پروانه فعالیت موسسات فرهنگی و هنری تک منظوره
طی سال ۱۴۰۲ برای ۱۳۹ موسسه فرهنگی و هنری تک منظوره نمایشی پروانه فعالیت صادر شده است. از این تعداد ۴۲ موسسه با مدیر مسئولی بانوان و ۹۷ موسسه با مدیر مسئولی آقایان به ثبت رسیده است.
نگاهی به آمار وضعیت بیمه هنرمندان
فرایند بیمه هنرمندان تئاتر کشور که از سال ۸۳ آغاز شده و هنرمندان را تحت بیمه تامین اجتماعی قرار داده است؛ آمارها نشان می‌دهد تا بهمن ماه ۱۴۰۲، در مجموع ۱۲۳۶۷ هنرمند تئاتر در سراسر کشور از خدمات بیمه برخوردار شده‌اند.
استان تهران با ۴۰۴۶ هنرمند تحت پوشش بیمه بیشترین تعداد هنرمند و استان خراسان جنوبی با ۳۳ هنرمند و جنوب کرمان با ۲۵ هنرمند که تحت پوشش بیمه هنرمندان قرار گرفته‌اند؛ کمترین استانهای برخوردار از این خدمات را نشان می‌دهند.
گروه‌های ثبت شده تئاتر و تشکل‌های صنفی
فرآیند ساماندهی هنرمندان تئاتر کشور از سال١٣٩٠ با ثبت گروه‌های نمایشی آغاز شده و همچنان ادامه دارد. مطابق آمار اداره کل هنرهای نمایشی، تعداد گروه‌های نمایشی که تا سال ۱۴۰۲ ثبت شده در استانهای کشور، ۹۶۸ گروه است.
چنانچه اعضای یک گروه نمایشی به طور متوسط، ٥ نفر در نظر گرفته شود، مجموعا تعداد ٤٨٤٠ هنرمند در استانهای کشور به امر نمایش اشتغال دارند.
آمارها نشان می دهد که ۲۰۰۰ گروه نیز به صورت مستقل به تولید و اجرای نمایش اشتغال دارند.
نکته جالب توجه در این آمار، تعداد هنرمندان عضو تشکل‌های صنفی تئاتر است که نشان می‌دهد اعضای فعال و نیمه فعال خانه تئاتر تهران ٣٦٠٠ نفر، هنرمندان نقال، پرده خوان، تخت حوضی، خیمه شب بازی ٥١١ نفر، تعداد تعزیه خوانان( بر اساس آمار انجمن تعزیه ایرانیان) ١٢٠٠٠ نفر است که در جمع ٢٠٩٥١ هنرمند هنرهای نمایشی را نشان می‌دهد.
آموزش تئاتر از هنرستان تا دانشگاه
بر اساس اعلام وزارت علوم در سطح کشور ٦٧ دانشگاه دولتی، آزاد اسلامی، غیرانتفاعی، علمی و کاربردی و ... در رشته نمایش دانشجو می‌پذیرند. تا کنون ١٥٠ هزار نفر درمقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا فارغ التحصیل شده‌اند و تعداد ٨٠ هزار نفر، جذب مشاغل مختلف به غیر از هنر نمایش شده‌اند. در سال ۱۴۰۲ تنها ١٧ هزار نفر توانسته‌اند در گروه‌های نمایشی حضور داشته باشند.
تعداد آموزشگاه‌های آزاد رشته نمایش ١٤٦ آموزشگاه اعلام شده است که تنها در تهران ۵۰ آموزشگاه و در سایر استان ها ۹۶ آموزشگاه به آموزش تئاتر می پردازند.
تعداد هنرستان‌های هنرهای زیبا که رشته تئاتر دارند نیز ۳۵ هنرستان در ۲۵ استان اعلام شده است که از آن میان ۱۹ آموزشگاه ویژه دختران و ۱۶ آموزشگاه ویژه پسران هستند.
بخش آموزش و پژوهش تئاتر اداره کل هنرهای نمایشی نیز که به امر ارتقا و به‌روزرسانی اطلاعات تخصصی تئاتر در کشور می‌پردازد، طی سال ۱۴۰۲ برنامه های آموزشی متعددی را پشت سر گذاشته است.
آموزش تئاتر در ١٥ استان کشور با حضور پیشکسوتان هنرهای نمایشی، برگزاری کلاس‌های آموزشی با عنوان مکتب سنگلج به منظور افزایش سطح دانش و آگاهی هنرجویان، کارگاه‌های آموزشی در حاشیه جشنواره‌های بین المللی، ملی و ... در زمینه‌های تئاتر حرفه‌ای (آیینی و سنتی، کودک و نوجوان، عروسکی و ...) برگزاری کلاس های آموزش نمایشنامه نویسی در مراکز استانها و شهرستان‌ها برای جوانان ٢٠ تا ٢٥ سال با محوریت جوانی جمعیت، آسیبژ های اجتماعی، خانواده، دینی، دفاع مقدس، انقلابی و ...، چاپ ١٢ شماره از مجله نمایش در ٥ مجلد، چاپ کتابهای پژوهشی و کاتالوگ‌های نمایشی جشنواره‌های بین‌المللی فجر، عروسکی، آیینی و سنتی، کودک و نوجوان و ... ، چاپ فصنامه تئاتر به شماره‌های ۹۲ تا ۹۴، برگزاری بیش از ٢٠ وبینار، درس گفتار و... بین‌المللی در حوزه هنرهای نمایشی از جمله فعالیت‌های این واحد بوده است.
شورای ارزشیابی و نظارت بر نمایش
شورای ارزشیابی، نظارت و صدور پروانه نمایش که همپای فعالیت‌های نمایشی و تولیدات هنرمندان تئاتر و اجراهای روی صحنه نمایشی به فعالیت می‌پردازد، آمار فعالیت یکساله خود را چنین اعلام کرده است:
به کارگیری ٤٥ کارشناس هنرهای نمایشی به منظور ارزشیابی، نظارت و صدور پروانه نمایش که در بخش‌های تئاتر حرفه‌ای، کودک و نوجوان، بانوان، کمدی و ... تخصص و تجربه دارند در سال ۱۴۰۲ صورت گرفته است.
در طول این سال بیش از ١٠٠٠ نمایش پس از انجام مراحل بازخوانی و بازبینی، موفق به دریافت پروانه اجرا شده است. از این تعداد ١١ اثر دارای ایرادات محتوایی و نظارتی بوده‌اند که پس از اصلاح موارد اعلامی شورا به اجرا درآمدند و تنها اجرای یک اثر متوقف شده است.»
اداره کل هنرهای نمایشی ۸۳۷ سالن دولتی و غیر دولتی را نیز با تقسیم بندی نیمه فعال و غیر فعال شناسایی کرده است. معیار فعال و غیرفعال در این گزارش، صرفا بر حسب فعالیت‌های تئاتری و دسترسی عموم مردم به این تالارهاست. ممکن است تالاری که در اینجا غیرفعال عنوان شده در سایر زمینه‌های هنری و فرهنگی فعال به شمار آید و یا به دلیل تعلق به نهادهایی نظیر آموزش و پرورش، دانشگاه ها و ... صرفا در دسترس دانش آموزان و دانشجویان باشد. این گونه سالن ها معمولا امکانات و تجهیزات کامل فنی، صوتی، تصویری و ... را نداشته و امکان اجرای نمایش در این مکان ها به ندرت فراهم می شود.
تعداد صندلی‌های نمایشی کشور
دومین معیار برای سنجش نسبت تئاتر و مخاطب، تعداد صندلی‌های تئاتری است که به عموم مردم امکان استفاده از آثار نمایشی را می‌دهد. از این رو مرور تعداد صندلی‌های تئاتری موجود، اهمیت ویژه ای در برنامه‌ریزی‌های آینده خواهد داشت.
مطابق آمار ارائه شده، تعداد صندلی‌های شهر تهران ٢٩٦٠٧ و تعداد صندلی های موجود در استانها ٧٩٢٢١ اعلام شده است که تعداد صندلی‌های فعال نمایش در کل کشور را به ١٠٨٨٢٨ می‌رساند.
با در نظر گرفتن ٨٥ میلیون نفر جمعیت تقریبی ایران به ازای هر ٧٨١ نفر یک صندلی نمایش فعال وجود دارد.
اجرای نمایش و تعداد تماشاگران در سراسرکشور
آمار اجراهای سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در سراسر کشور ۵۴۲۱ عنوان نمایش روی صحنه رفته‌اند. مجموع نوبت‌های اجرای این نمایش ها به ۵۲۷۵۳ رسیده و در مجموع ۳۱۰۳۸۲۴ نفر از این نمایش ها دیدن کرده‌اند.
در مقایسه با آمار سال ۱۴۰۱ می‌توان رشد تعداد عنوان نمایش‌های روی صحنه رفته و در عین حال افزایش تقریبی هفتصد هزار مخاطب را در سال ۱۴۰۲ مشاهده کرد.
از این میان تنها در تهران طی ۹ ماه سال ۱۴۰۲، تعداد ۸۴۶ عنوان نمایش تولید شده است.
برگزاری و حمایت از جشنواره‌های مختلف تئاتر کشور، یکی دیگر از فعالیت‌های اداره کل هنرهای نمایشی است که به طور سالانه ضورت می‌پذیرد. در سال ۱۴۰۲ این اداره کل مجموعا ٥٩ جشنواره و رویداد نمایشی را درطول سال برگزار و یا حمایت کرده است.
چهل ودومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر، نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران – مبارک، بیست و یکمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در ۶ استان کشور، بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان، شانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان، دومین جشنواره بین‌المللی پانتومیم زنجان، دوازدهمین جشنواره تئاتر خیابانی – شهروند لاهیجان، شانزدهمین جشنواره تئاتر ارسباران آذربایجان شرقی- اهر، شانزدهمین جشنواره تئاتر رضوی آذربایجان شرقی- تبریز، سومین جشنواره تئاتر خیابانی رضوی (جنوب کرمان)، سیزدهمین جشنواره تئاترمرصاد کرمانشاه/ اسلام آباد غرب، ششمین جشنواره تئاتر شرهانی ایلام/ دهلران، هجدهمین جشنواره تئاترکردی سقز، دومین جشنواره طنز تی تالی ایلام –ایوان‌غرب ، پانزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان مهر دزفول، نخستین جشنواره آیینی و سنتی ترک زبانان استان زنجان، دومین جشنواره اتودهای نمایشی بوکان، اولین جایزه حافظ موسسه دنیای تصویر، مسابقه مجریان و سخنوران موسسه شهریاران سخن، اولین جشنواره قدمگاه استان یزد، ششمین جشنواره تئاتر خیابانی تبریزیم، ششمین جشنواره تئاتر خیابانی چتر زندگی استان یزد، دومین جشنواره تئاتر مرزداران اردبیل از جمله جشنواره هایی هستند که مسنقیم توسط این اداره کل برگزار یا حمایت شده‌اند.
علاوه بر آن، ۳۲ جشنواره تئاتر استانی و ۴ جشنواره منطقه‌ای نیز با حمایت اداره کل هنرهای نمایشی در کشور برگزار شده است.
صدور پروانه فعالیت موسسات فرهنگی و هنری تک منظوره
طی سال ۱۴۰۲ برای ۱۳۹ موسسه فرهنگی و هنری تک منظوره نمایشی پروانه فعالیت صادر شده است. از این تعداد ۴۲ موسسه با مدیر مسئولی بانوان و ۹۷ موسسه با مدیر مسئولی آقایان به ثبت رسیده است.
نگاهی به آمار وضعیت بیمه هنرمندان
فرایند بیمه هنرمندان تئاتر کشور که از سال ۸۳ آغاز شده و هنرمندان را تحت بیمه تامین اجتماعی قرار داده است؛ آمارها نشان می‌دهد تا بهمن ماه ۱۴۰۲، در مجموع ۱۲۳۶۷ هنرمند تئاتر در سراسر کشور از خدمات بیمه برخوردار شده‌اند.
استان تهران با ۴۰۴۶ هنرمند تحت پوشش بیمه بیشترین تعداد هنرمند و استان خراسان جنوبی با ۳۳ هنرمند و جنوب کرمان با ۲۵ هنرمند که تحت پوشش بیمه هنرمندان قرار گرفته‌اند؛ کمترین استانهای برخوردار از این خدمات را نشان می‌دهند.
گروه‌های ثبت شده تئاتر و تشکل‌های صنفی
فرآیند ساماندهی هنرمندان تئاتر کشور از سال١٣٩٠ با ثبت گروه‌های نمایشی آغاز شده و همچنان ادامه دارد. مطابق آمار اداره کل هنرهای نمایشی، تعداد گروه‌های نمایشی که تا سال ۱۴۰۲ ثبت شده در استانهای کشور، ۹۶۸ گروه است.
چنانچه اعضای یک گروه نمایشی به طور متوسط، ٥ نفر در نظر گرفته شود، مجموعا تعداد ٤٨٤٠ هنرمند در استانهای کشور به امر نمایش اشتغال دارند.
آمارها نشان می دهد که ۲۰۰۰ گروه نیز به صورت مستقل به تولید و اجرای نمایش اشتغال دارند.
نکته جالب توجه در این آمار، تعداد هنرمندان عضو تشکل‌های صنفی تئاتر است که نشان می‌دهد اعضای فعال و نیمه فعال خانه تئاتر تهران ٣٦٠٠ نفر، هنرمندان نقال، پرده خوان، تخت حوضی، خیمه شب بازی ٥١١ نفر، تعداد تعزیه خوانان( بر اساس آمار انجمن تعزیه ایرانیان) ١٢٠٠٠ نفر است که در جمع ٢٠٩٥١ هنرمند هنرهای نمایشی را نشان می‌دهد.
آموزش تئاتر از هنرستان تا دانشگاه
بر اساس اعلام وزارت علوم در سطح کشور ٦٧ دانشگاه دولتی، آزاد اسلامی، غیرانتفاعی، علمی و کاربردی و ... در رشته نمایش دانشجو می‌پذیرند. تا کنون ١٥٠ هزار نفر درمقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا فارغ التحصیل شده‌اند و تعداد ٨٠ هزار نفر، جذب مشاغل مختلف به غیر از هنر نمایش شده‌اند. در سال ۱۴۰۲ تنها ١٧ هزار نفر توانسته‌اند در گروه‌های نمایشی حضور داشته باشند.
تعداد آموزشگاه‌های آزاد رشته نمایش ١٤٦ آموزشگاه اعلام شده است که تنها در تهران ۵۰ آموزشگاه و در سایر استان ها ۹۶ آموزشگاه به آموزش تئاتر می پردازند.
تعداد هنرستان‌های هنرهای زیبا که رشته تئاتر دارند نیز ۳۵ هنرستان در ۲۵ استان اعلام شده است که از آن میان ۱۹ آموزشگاه ویژه دختران و ۱۶ آموزشگاه ویژه پسران هستند.
بخش آموزش و پژوهش تئاتر اداره کل هنرهای نمایشی نیز که به امر ارتقا و به‌روزرسانی اطلاعات تخصصی تئاتر در کشور می‌پردازد، طی سال ۱۴۰۲ برنامه های آموزشی متعددی را پشت سر گذاشته است.
آموزش تئاتر در ١٥ استان کشور با حضور پیشکسوتان هنرهای نمایشی، برگزاری کلاس‌های آموزشی با عنوان مکتب سنگلج به منظور افزایش سطح دانش و آگاهی هنرجویان، کارگاه‌های آموزشی در حاشیه جشنواره‌های بین المللی، ملی و ... در زمینه‌های تئاتر حرفه‌ای (آیینی و سنتی، کودک و نوجوان، عروسکی و ...) برگزاری کلاس های آموزش نمایشنامه نویسی در مراکز استانها و شهرستان‌ها برای جوانان ٢٠ تا ٢٥ سال با محوریت جوانی جمعیت، آسیبژ های اجتماعی، خانواده، دینی، دفاع مقدس، انقلابی و ...، چاپ ١٢ شماره از مجله نمایش در ٥ مجلد، چاپ کتابهای پژوهشی و کاتالوگ‌های نمایشی جشنواره‌های بین‌المللی فجر، عروسکی، آیینی و سنتی، کودک و نوجوان و ... ، چاپ فصنامه تئاتر به شماره‌های ۹۲ تا ۹۴، برگزاری بیش از ٢٠ وبینار، درس گفتار و... بین‌المللی در حوزه هنرهای نمایشی از جمله فعالیت‌های این واحد بوده است.
شورای ارزشیابی و نظارت بر نمایش
شورای ارزشیابی، نظارت و صدور پروانه نمایش که همپای فعالیت‌های نمایشی و تولیدات هنرمندان تئاتر و اجراهای روی صحنه نمایشی به فعالیت می‌پردازد، آمار فعالیت یکساله خود را چنین اعلام کرده است:
به کارگیری ٤٥ کارشناس هنرهای نمایشی به منظور ارزشیابی، نظارت و صدور پروانه نمایش که در بخش‌های تئاتر حرفه‌ای، کودک و نوجوان، بانوان، کمدی و ... تخصص و تجربه دارند در سال ۱۴۰۲ صورت گرفته است.
در طول این سال بیش از ١٠٠٠ نمایش پس از انجام مراحل بازخوانی و بازبینی، موفق به دریافت پروانه اجرا شده است. از این تعداد ١١ اثر دارای ایرادات محتوایی و نظارتی بوده‌اند که پس از اصلاح موارد اعلامی شورا به اجرا درآمدند و تنها اجرای یک اثر متوقف شده است.»
https://teater.ir/news/58582
