مخاطبان واقعی سینما حذف شدند/ ظهور تهیه کنندگان بی‌سواد در سینمای ایران

چارسو پرس: به نقل از روابط عمومی، نقد و بررسی فیلم تعارض به کارگردانی محمدرضا لطفی با حضور این کارگردان و به میزبانی روزبه رحیمی نژاد و احسان طهماسبی منتقد و نویسنده سینما در برنامه اکران که از اکران مدیا پخش می‌شود انجام شد.

ایده تعارض از یک مقاله در سال ۹۰ شکل گرفت که در آن اشاره شده بود هر شهروند آمریکایی ۶۸ بار در روز از جلوی دروبین مداربسته عبور می‌کند که این مطلب برای من جذاب و ترسناک بود و این عدد در امروز کشور ما شاید ۱۰ برابر شده باشد.

ایده روایت کردن اثر از نگاه دوربین مداربسته شکل گرفت می‌خواستم در فیلم روایت ناپدید شدن مریم این ایده را به کار بگیرم که کمی ترسیدم و نیازمند تحقیقات بیشتر بود و تصمیم گرفتم فیلم دوم فرمش از دریچه دوربین‌های مداربسته باشد.

وی یادآور شد: علاقه‌مند روانشناسی، جامعه‌شناسی و عرفان‌های مختلف هستم و با این فضاها آشنام و به این قصه رسیدم که یک انسان امروزی در مواجهه با دوربین‌های مدار بسته چگونه برخورد می‌کند و دو سال تحقیقات طول کشید و قصه جلوتر رفت.

کارگردان فیلم تعارض با بیان اینکه این اثر به طور مشترک با جمهوری چک ساخته شد عنوان کرد: ۱۴ اسفند ۹۷ فیلمبرداری را آغاز کردیم و ۲۴ فروردین ۹۸ فیلمبرداری پایان یافت و تا پایان شهریور اثر تدوین شد. فیلم سال ۹۸ مراحل فنی خود را طی کرد و چون فیلم نرمال نبود در هر بخش باید وارد جهان فیلم می‌شدیم.

لطفی تاکید کرد: اسم اولین فیلم ریست بود و با همین نام هم در جشنواره پذیرفته شد که گفتند نباید اسم فیلم خارجی باشد و اسم تعارض به ما تحمیل شد و البته تعارض هم یک اسم خارجی است. قرار بود ۱۴ اسفند در پراگ با پخش کننده آلمانی قرارداد ببندیم که چند روز بعد از جشنواره کرونا آمد و جهان تعطیل شد. هدفمان این بود فیلم ابتدا تور خارجی داشته باشد و بعد به اکران برسد و اوایل ۱۴۰۰ پخش خارجی را شروع کردیم تا شهریور ۱۴۰۱ حدود ۱۸ جشنواره خارجی رفتیم و در نهایت پس از اتفاقات مختلف در سال ۱۴۰۲ پخش کننده مشخص شد.

وی عنوان کرد: در دوره انتظامی پروانه نمایش گرفته بودیم در دوره محمد خزاعی، به ما گفتند ۵ نسخه فیلم را برای تمدید دوباره باید به شورا ارائه دهید؛ می‌دانستم اگر فیلم به آن شورا برود فیلم بشدت اصلاح خواهد شد و در نهایت با رایزنی تهیه کننده با روح الله سهرابی پروانه فیلم تمدید شد.

احسان طهماسبی منتقد و نویسنده سینما نیز درباره فرم فیلم اظهار کرد: برای فیلمسازی که مستقل است و دسترسی برای تجربه گرایی ندارد و می‌داند فاصله زیادی با کار بعدی دارد نیاز به جنون سینمایی و سرخوشی دارد که فرم متفاوتی را انتخاب کند.

ساخت چنین فیلمی برای فیلمساز ریسک است. سینمای بدنه به قدری قوت گرفته که نوگرایی کار دشواری است و این فیلم در بخش اصلی سینمای ایران هم اکران می‌شود.

لطفی یادآور شد: من و تهیه کننده اصرار داشتیم در جریان اصلی تعارض را اکران کنیم. فیلم در جاهایی با هفت و در برخی جاها با پنج دوربین فیلمبرداری شد و عمده دلیل طولانی شدن تدوین، یافتن فرم مورد نظر بود و سه ورژن تدوین کردیم.

طهماسبی با بیان اینکه استفاده از فرم در تعارض درست است افزود: خطی بودن به فیلم آسیب می‌زد و غیر خطی بودن بسیار درست است و به شیطنت فیلمساز کمک کرده است.

لطفی درباره بازی رضا بهبودی در فیلم تعارض عنوان کرد: دومین تجربه کاری من با رضا بهبودی در تعارض شکل گرفت. فیلمنامه روایت ناپدید شدن مریم را به او دادم و در ابتدا بپذیرفت چراکه فیلم فرمگرا بود و پای میزتدوین اثر درمی آمد. او را دعوت کردم و پس از پنج ساعت گفت وگو قانع شد و گفت تو را نمی‌فهمم اما مشخص است که به قصه مسلط هستی و پس از تجربه موفق در آن اثر، تعارض را به رضا بهبودی پیشنهاد دادم.

طهماسبی با اشاره به بازی رضا بهبودی یادآور شد: بنظرم این بهترین بازی رضا بهبودی در سینمای ایران است. فیلم بشدت شخصیت محور و متکی به بازی بازیگر است. این فیلم برای بازیگر سخت است زیرا روی کاغذ خیلی فیلم مشخص نیست. موضوع تنهایی انسان معاصر در فیلم مشهود است. عقده ادیپ و وابستگی رضا تمدن به مادرش نیز در اثر بوده و می‌شود از این جهان به فیلم نزدیک شد. مرز واقعیت و خیال برای این شخصیت خیلی پررنگ است و شرایط سینمای ایران ما را به سمتی برده که دلمان برای نقد چنین آثاری تنگ شده بود.

لطفی با بیان اینکه این فیلم آخرین نسل سینمای مستقل در سینمای ایران است گفت: احساس می‌کنم از نگاه کلانی سینمای ایران شخم زده شده تا سینمای مستقل، پیشرو و اجتماعی حذف شود و به دو دسته فیلم برسیم؛ فیلم‌های ارگانی و شبه کمدی. به دلیل بالارفتن هزینه تولید و ورود تهیه کننده نابلد و بی‌سواد و بی‌نام، توازن تولید بهم خورده است. بازیگری که دو فیلمش اخیرا اکران شده و سه فیلمش ۴۰۰ فیلم نفروخته دستمزدش ماهی ۵ میلیارد تومان است که منطقی ندارد.

طهماسبی با اشاره به روایت ناتمام سیما که از سوی فارابی تولید شده یادآور شد: این فیلم بسیار بد است و ارگان‌هایی مانند فارابی وقتی می‌خواهند به آثاری از این دست وارد شوند نمی‌توان به این فیلم‌ها پرداخت.

کارگردان فیلم تعارض تصریح کرد: ماهیت فارابی در دوره سینمای نگاتیو شکل گرفت و قرار بود یارانه به سینما وارد کند؛ وقتی سینما دیجیتال شد این بنیاد ماند و به تولید وارد شد که غلط است. وظیفه دولت‌ها حمایت از فرهنگ است اما اینجا این نهادها رقیب بخش تولید خصوصی شده‌اند و در هیچ جای دنیا بخش دولتی تولید نمی‌کند و این غلط است و این امر موجب شده آثار دولتی کیفیت پایینی داشته باشد.

لطفی تاکید کرد: در دوره خزاعی خیلی از فیلمسازان با سیستم مدیریتی قهر کردند و مدیریت گفت ما خودمان فیلمساز می‌آوریم و نگاه کنید ببینید چند فیلم اولی گمنام وارد سینمای ایران شده اند. این نگاه مدیریت سینما در دوره خزاعی بود و امروز زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که فرید زاده بین فیلمسازان و سیستم مدیریت آشتی برقرار کند و شاید اراده‌ای برای این بخش باشد.

وی تصریح کرد: متاسفانه مخاطب فیلم من سال هاست پایش از سینما قطع شده است. مخاطب سینما رو در سینما نداریم با احترام به کسانی که سینما می‌روند بخش عمده‌ای از کسانی که سینما می‌روند مخاطبان کنسرت‌های طنز هستند که بجای بلیت ۸۰۰ هزار تومانی، با ۸۰ هزار تومان لودگی می‌بیند. مخاطبان سینما رو یا در کافه‌ها هستند و یا در خانه، فیلم‌های جدی روز دنیا را پیگیری می‌کنند. یک دهه است که مخاطبان سینما رو را از سینما حذف کردیم. مخاطب واقعی سینما را از سالن‌ها حذف کردند و جای آن سیاهی لشگر آوردند و فیلمساز را مجبور کردند یا طنز بسازد و یا با سازمان‌های ارگانی فیلمی تولید کند. زمانی سگ کشی، دختری با کفش‌های کتانی و دو زن پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران بود و امروز شرایط دیگری حاکم است.