تاکنون بیش از ده‌ها بار این نمایش یا اقتباس‌هایی از آن اجرا شده است ولی این‌بار مرجان آقانوری توانسته است با خوانشی زنانه و اجرایی دگرگونه، نمایشی را روی صحنه بیاورد که از بینش عمیق او نسبت به موضوعات پیرامون و شناخت دقیقش از نمایشنامه نشأت می‌گیرد.
چارسو پرس: نمایش «مده‌آ اجرا نمی‌شود» با طراحی و کارگردانی مرجان آقانوری در خانه نمایش دا در حال اجراست، این نمایش ترکیبی از پرفورمنس، نمایش ایرانی، نمایش هند و ویدیو آرت است. مد‌ه‌آ اوریپید که از نمایشنامه‌های تاثیرگذار یونانی است به موضوع مردسالاری و اجحاف علیه زنان می‌پردازد.

در این نمایشنامه پس از آنکه مد‌ه‌آ دختر آئتیس پادشاه کولخیس با فداکاری به شوهرش جیسون کمک می‌کند تا پشم زرین را به دست بیاورد و سپس به خاطر او از سرزمینش دور می‌شود و به همراه او به سرزمینی دیگر می‌رود، مورد بی‌مهری جیسون واقع می‌شود و توسط کرئون   پادشاه  کورینتوس تبعید می‌شود  و جیسون دختر کرئون را به عنوان تازه عروس انتخاب می‌کند، مد‌ه‌آ در این نمایشنامه به جای تن دادن به این خفت انتقامی سخت را با قتل فرزندانش از جیسون می‌گیرد.

تاکنون بیش از ده‌ها بار این نمایش یا اقتباس‌هایی از آن اجرا شده است ولی این‌بار مرجان آقانوری توانسته است با خوانشی زنانه و اجرایی دگرگونه، نمایشی را روی صحنه بیاورد که از بینش عمیق او نسبت به موضوعات پیرامون و شناخت دقیقش از نمایشنامه نشأت می‌گیرد.


در این نمایش کارگردان زن در ابتدا تلاش می‌کند تا با استفاده از رقص‌ها و نمایش هندی اعم از کاتاکالی، بهاراتانیام و ساتریا، متن اوریپید را بازسازی کند، اما توسط نیرویی سلبی متوقف می‌شود، نور نمایش را می‌گیرند و به این ترتیب مورد ممیزی قرار می‌گیرد و سپس قسمت‌هایی از نمایش حذف می‌شود، باری دیگر تلاش می‌کند با ممیزی‌های انجام شده نمایش را پیش ببرد ولی این‌بار خود او به عنوان کارگردان حذف می‌شود و جایگاه کارگردان به عهده یک مرد قرار می‌گیرد، کارگردان جدید شناخت دقیقی از این نمایشنامه و اصولا شناختی از تئاتر ندارد، این را از تلفظ اشتباه اسامی و عبارات متوجه می‌شویم، ولی او ارزش‌هایی را به عنوان قالب اجرایی به گروه تحمیل می‌کند، کارگردان پیشین که الان جایگاه بازیگر را دارد سعی می‌کند تا ایستادگی کند ولی به سختی سرکوب می‌شود، همانند مد‌ه‌آ، در ادامه تئاتر به شکل نمایش ایرانی ادامه پیدا می‌کند تا قالب‌های ارزش‌گذاری شده توسط کارگردان که تنها شعارهایی غیرقابل اجرا هستند بازتولید شوند، در اینجا با انطباق نمایشنامه مد‌ه‌آ با مجلس زنان داستان ادامه پیدا می‌کند ولی باز هم نیروی سلبی توسط کارگردان مانع عمل می‌شود و با سرکوب شدید عوامل، نمایش به شکل نمایش ایرانی تعزیه پیش می‌رود، ولی گویا حتی تعزیه هم با ارزش‌های کارگردان همخوانی ندارد، پس نمایش به پرده‌خوانی می‌رسد ولی باز هم خودسانسوری کارگردان وارد عمل می‌شود و عوامل را مجبور می‌کند تا به ‌طور کلی نمایش متوقف شود، از آنجایی که توقف نمایش در هر بازه زمانی با خاموش کردن نور و تاریکی انجام می‌شود، عوامل از تماشاگران می‌خواهند که با چراغ قوه‌ تلفن‌های همراه‌شان نور سالن را جهت ادامه کار تامین کنند و در یک نمایش تعاملی این‌چنین نمایش ادامه پیدا می‌کند ولی در آخر با ورود نیروهای سرکوب‌گر با چهره‌های پوشانده شده نمایش کامل تعطیل می‌شود و کلیه بازیگران و عوامل دستگیر می‌شوند.

بیشتر بخوانید:  نقد نمایش‌های روی صحنه


 شاید در این دوره این بهترین خوانشی بود که از نمایش‌نامه مد‌ه‌آ اوریپید می‌توانست ارایه شود. مرجان آقانوری به عنوان هنرمند تحصیلکرده تئاتر از بهترین دانشگاه‌های کشور و برگزیده جشنواره فجر، دختری که از شهرستان به اجبار به تهران آمده است در این نمایش به ظرافت این موضوع را بازگو می‌کند که هنرمندان، به ویژه هنرمندان زن، بیشتر از همه مورد سانسور قرار می‌گیرند و فرزندانشان -آثاری که تولید می‌کنند- از آنها گرفته می‌شود، هنرمندانی که خیلی از آنها به دلیل کاستی‌های شهرستان‌ها برای تولید تئاتر مجبورند به تهران بیایند و مورد بی‌مهری فضای مردانه تئاتر قرار می‌گیرند، سانسور به عنوان امری سلبی به خاموشی سالن‌های  نمایش و  فراموشی آثار تولید شده یا نمایش  به یک اثر خنثی و گاهی دور از محتوا قلب می‌شود. 

تسلط بازیگران به نمایش هند، انواع نمایش ایرانی، آواز و موسیقی دیدنی است، ایده کارگردانی فکر شده است و نمایشنامه تولید شده هوشمندانه و قابل دفاع است.  طراحی صحنه ساده ولی با ریزه‌کاری‌هایی همراه است، از صفحه شطرنج تا رگال لباس، همگی جایگاه معنایی و قابل تاویل دارند، طراحی نور باتوجه به کاستی‌های سالن اجرایی بسیار هنرمندانه است، ساخت ویدیو آرت‌ها نیز درست و قابل تامل است. موسیقی زنده در این اجرا کارکرد به جایی دارد و دور از فرم‌های بی‌ربط است که مدتی است در اجراها از آن استفاده می‌شود، اما پخش موسیقی پلی‌بک نامناسب است، صدای بلندگو کنترل شده نیست و برای چنین سالنی زیاد است.


زمان نمایش مطلوب است و ریتم بالای اجرا در زمان چهل دقیقه‌ای و استفاده از موسیقی و طنز در نمایش توانسته است مخاطب را راضی نگه دارد. 

به‌ طور کلی مرجان آقانوری به عنوان کارگردان و بازیگر در این نمایش موفق بوده است و دیگر بازیگران نیز علی‌رغم نقش فرعی توانسته‌اند قاب‌ها و پرفورمنس دیدنی ایجاد کنند. 

هماهنگی گروهی و تسلط بر چندگونه اجرایی از نکات موفق این نمایش است.

منبع: روزنامه اعتماد
نویسنده: بابک پرهام