آلبر کامو، «اینفلوئنسری» که ۶۰ سال پس از مرگش محبوب شد

چارسو پرس: این نویسنده که سه سال پیش از مرگ تراژیکش در سال ۱۹۶۰ در ۴۶ سالگی برنده جایزه نوبل ادبیات شد، حالا تحسین نسل جوان را نیز برانگیخته است؛ نسلی که دوست دارد جملات او را در شعرهای رپ و شبکه‌های اجتماعی نقل کند.

به مناسبت ساخت فیلم جدید «بیگانه»، این گزارش پنج چهره متفاوت از آلبر کامو را بررسی می‌کند، نویسنده‌ای که رمان معروفش با جمله مشهور «مادرم امروز مُرد. یا شاید دیروز، مطمئن نیستم» به یک کلاسیک در ادبیات مدرن بدل شد.

کامو در ۲۹سالگی این سطور مشهور را نوشت. رمان او به حدود ۷۰ زبان ترجمه شده و پرفروش‌ترین کتاب جیبی فرانسه است. فرانسوا اوزون، کارگردان فرانسوی تازه‌ترین اقتباس سینمایی از آن را ساخته، در حالی که پیش‌تر لوکینو ویسکونتی با بازی مارچلو ماسترویانی نسخه‌ای را در ۱۹۶۷ ارائه کرده بود.

این رمان حکایت اگزیستانسیالیستی مرد جوانی بی‌تفاوت به مرگ مادر، قتل یک عرب، و مرگ خودش به‌عنوان مجازات، هنوز الهام‌بخش هالیوود نشده، اما روی صحنه تئاتر، در قالب کمیک و حتی مانگای ژاپنی زنده نگه داشته شده است.

در شبکه‌های اجتماعی، هشتگ‌هایی چون «#Camus» مرتبا استفاده می‌شوند و آثار او الهام‌بخش هنرمندانی چون نیک کیو، تام ویتس، ریدیوهد و رپرهایی همچون گائل فایه، عبدالمالک و اوکسمو پوچینو بوده است.

کامو در مقاله «انسان طاغی» (۱۹۵۱) نوشت: «من عصیان می‌کنم، پس هستم.» او درباره بسیاری از مسائل صریح بود، اما از احزاب سیاسی سازمان‌یافته فاصله می‌گرفت و به‌ویژه چپ‌ها را نسبت به خطرات تمامیت‌خواهی و دیکتاتوری هشدار می‌داد.

رابطه کوتاهش با حزب کمونیست به انزوای او از محافل روشنفکری پاریس انجامید. دوستی مشهورش با ژان پل سارتر نیز در ۱۹۵۲ با نقد تند «انسان طاغی» به قلم سارتر به‌طور علنی و تلخ پایان یافت.

کامو در پایان مقاله «تأملاتی درباره گیوتین» (۱۹۵۷) نوشت: «نه در دل انسان‌ها و نه در عرف اجتماعی، صلحی پایدار برقرار نمی‌شود مگر آنکه مرگ ممنوع شود.»

او برای لغو مجازات اعدام مبارزه کرد و علیه احکام مرگ الجزایری‌ها به دست فرانسه در دوران جنگ الجزایر سخن گفت. اقداماتش بعدها الهام‌بخش رابرت بادینتر، وزیر دادگستری فرانسه در ۱۹۸۱ شد تا قانون لغو اعدام را به تصویب برساند.

کامو با وجود ظاهر خویشتن‌دار، فردی جذاب بود که به تئاتر و رقص عشق می‌ورزید. «تو را دوست دارم همچون رعدی در آسمان، با شدتی دیوانه‌وار که نمی‌توان در آغوش نگه داشت.» این جمله بخشی از نامه‌های عاشقانه اوست که در ۲۰۱۷ منتشر شد.

دیگر عشق بزرگش فوتبال بود. در تیم دانشگاه الجزیره بازی می‌کرد و بعدها نوشت: «آنچه را از اخلاق می‌دانم، مدیون فوتبال هستم.» («انسان اول»، ۱۹۹۴)

مرگ ناگهانی کامو در ۴ ژانویه ۱۹۶۰، نمونه‌ای تلخ از همان فلسفه پوچ‌گرایی او بود. پس از جشن سال نو در پروانس، قرار بود همراه همسر و فرزندانش با قطار به پاریس بازگردد، اما در آخرین لحظه تصمیم گرفت با میشل گالیمار، ناشر خود، با خودرو برود.

خودرو با سرعت ۱۴۵ کیلومتر در ساعت به دو درخت برخورد کرد و کامو در دم جان باخت. در صندوق عقب، دست‌نوشته نیمه‌تمام «انسان اول» بود و در جیبش بلیت استفاده‌نشده قطار.

فیلم جدید «بیگانه» ساخته فرانسوا اوزون و بر اساس رمان معروف نوشته آلبر کامو، امسال یکی از فیلم‌های بخش مسابقه اصلی جشنواره ونیز است که با بازی بنجامن ووازن، ربکا ماردر، پیر لوتن، دنی لاوان و سوان آرلو همراه است.

فرانسوا اوزون درباره ساخت فیلم «بیگانه» می‌گوید: ایده اقتباس از یکی از مشهورترین رمان‌های ادبیات جهان، شما را دچار اضطراب و تردید می‌کند. تا پیش از این، تنها آثاری را اقتباس کرده بودم که کمتر شناخته‌شده و کمتر مورد توجه بودند. اقتباس از یک شاهکار که همه آن را خوانده‌اند و هر خواننده‌ای نسخه‌ای از آن را در ذهن خود صحنه‌آرایی کرده است، چالشی عظیم بود. اما علاقه‌ام به کتاب بیش از تردیدهایم بود؛ بنابراین با نوعی سبک‌بالی خودم را در آن انداختم و خیلی زود دریافتم که فرو رفتن در «بیگانه»، راهی برای پیوند دوباره با بخشی فراموش‌شده از تاریخ شخصی من است. پدربزرگ مادری‌ام در شهر بونه (که اکنون عنابه در الجزایر است) بازپرس بود و در سال ۱۹۵۶ از یک حمله جان سالم به در برد؛ حادثه‌ای که بازگشت خانواده‌ام به فرانسه‌ را سرعت بخشید. هنگام کار روی اسناد و آرشیوها و ملاقات با مورخان و شاهدان آن دوران، فهمیدم تا چه اندازه خانواده‌های فرانسوی هر یک به نوعی با الجزایر پیوند دارند و این‌که سکوتی سنگین هنوز اغلب بر تاریخ مشترک ما سایه می‌افکند.